Een jaknikker pompt olie op. Jaknikken doen ook de Vlaamse gemeenteraden als ze zonder echte discussie instemmen met de privatisering van 14% van Eandis. (foto Wikimedia)

Privatiseren kun je afleren

dinsdag 13 september 2016 11:01
Spread the love

Veel Vlaamse gemeenten staan voor het besluit om een deel van hun tafelzilver verkopen. Dit, door 14 % van hun bezit in het energiedistributiebedrijf Eandis te privatiseren. Op voorstel van Eandis zelf dreigt een strategisch belang in het openbaar nutsbedrijf voor ruim 0,8 miljard euro te worden verkocht aan China. Ik heb 18 vragen bij deze eigendomsvervreemding en ik heb grote bedenkingen bij het democratische gehalte van deze “stille overname”.

Gevoelig

De gemeenteraad van mijn woonplaats besloot op 29 augustus de Chinese eigenaar State Grid een rendement garanderen van liefst 5%. Waarom krijgen Vlamingen zelf die rentekans niet? Vijf procent! Onder druk van de publiciteit gaat bij sommigen nu het licht aan. Kunnen we nog terugkomen op het besluit? De leiding van Eandis blijkt gevoelige informatie over de geplande verkoop onder het matje te hebben geveegd. En het gemeenteraadsvoorstel was bij ons zo verbloemd geformuleerd dat velen niet eens beseften waar het over ging. Het was een ‘hamerstuk’.

Niemand zeggen

Onze gemeenteraad discussieerde er niet over, maar nam wel een privatiseringsbesluit. Ik hoop dat het wordt teruggedraaid. Het agendapunt was geformuleerd als een routinebesluit. Op de raadsagenda stond dit suffige tekstje:

“O.P.5. Secretariaat. Iverlek-Eandis Assets. Goedkeuring agenda en vaststelling

mandaat afgevaardigde en plaatsvervanger voor de algemene vergadering in

buitengewone zitting 3 oktober 2016.”

Op het oog betekenisloos. Toch? Maar ook een fraai voorbeeld van wat ik graag noem Ter inzage leggen, niemand zeggen. Een toelichting ontbrak, evenals een doorklik naar de achterliggende informatie. De gemeentelijke Milieuadviesraad is er niet over geïnformeerd, laat staan dat hij is geconsulteerd. Beseften onze inwoners die maandagavond wel, welk ingrijpend mandaat ze weggaven?

Geheim

De gemeenteraad stemde in met het in het geheim voorbereid plan “Volta” over de eigendomsvervreemding van energiedistributeur Eandis. Het gaat om de participatie door het Chinese staatsbedrijf State Grid van 14%. Driekwart van de Vlaamse gemeenten is mede-eigenaar van Eandis. China wil er 71% méér voor betalen dan de boekwaarde. Dit, in ruil voor aandeelhoudersstemrecht, infiltratie in de strategische organen van Eandis en niet in de laatste plaats voor dat lucratieve rendement. Een overnamedeskundige verklaarde in het tijdschrift MO dat de Chinezen tegen mogelijk gunstiger voorwaarden (voor hun althans) er weer mogen uitstappen mochten ze ooit intern hun zin niet krijgen. Op Apache schreef ik in 2014 dat privatisering van nutsbedrijven soms averechts lijkt uit te pakken. De relatie was zwak bij gas, ontbrak bij telecom en privatisering van elektriciteit heeft in verschillende Europese landen aantoonbaar gefaald. De burger veranderde in consument en moest meer gaan betalen voor zijn stroom. In landen zonder privatisering kampt men bovendien met aantoonbaar minder elektriciteitsstoringen. Ik baseerde me op een studie van de Raad van Europa.

Opslokken

Peperdure reclamecampagnes en het voortdurend alert moeten zijn op goedkopere energieleveranciers bezorgt veel burgers vandaag de nodige keuzestress. Leve de “vrije” keuze? Onze overheid is door die privatisering in de klauwen geraakt van de Franse multinational Electrabel/Engie. Ook Lampiris is onlangs door het Franse Total opgeslokt, een investeerder met een duister verleden in Birma/Myanmar. Energie is grensoverschrijdend, de eigendom van de Eandisnetten wordt dat nu ook.

Rendement

Eandis slokte al vóór de invoering van de Turteltaks méér van mijn stroomfactuur op dan mijn echte verbruik. Ik vrees het ergste, want € 40 miljoen jaarlijkse winst (te betalen door de burger) blijft nu niet meer in België. Privatisering heeft onze energie niet goedkoper gemaakt. Als meer gemeenteraden instemmen krijgt nu het grootste energiebedrijf ter wereld, State Grid, in een klap véértien procent van de macht binnen Eandis. En dat tegen een gegarandeerde rente die burgers graag voor hun spaarrekening of pensioen zouden krijgen. En laten we nu niet zeggen dat een kleine gemeente dit niet kan tegenhouden: elk gemeenteraadslid kán immers tegenstemmen. De onze knikte ja. Ik hoop dat hij voor 3 oktober terugkomt op zijn dwaling. Dan vergaderen de aandeelhouders van Eandis.

Kritiek

Op 1 september 2016 verscheen er een kritische beschouwing in De Morgen onder de kop “Eandis is van jou en mij (en niet van de Chinezen)”. En onder meer Ecopower kwam met een handtekeningenactie. Als door een adder gebeten volgde binnen luttele uren een repliek waarin Eandis zegt dat er

  1. een aantal onjuistheden en
  2. foute interpretaties zijn gemaakt en
  3. dat de context niet correct is weergegeven.
  4. Eandis beloofde ook “enkele items (te) verduidelijken”.

Boze geesten verdrijven

Eandis gaf “de” media de schuld, het is niet te controleren wiens kritiek hij probeert te weerleggen. Daarom ben ik me er eens in gaan verdiepen, want wie zo debatteert roept eerder boze geesten op dan dat hij ze verdrijft. We zien wel vaker dat onwelgevallige opinies worden gecorrigeerd door een beroep te doen op “feiten”, op “regels”, op “wetenschappers” of op de gekleurde visies van adviesbureaus, banken en kredietbeoordelaars (KPMG, BNP-Paribas-Fortis en Moodies hebben een besmette reputatie, zij worden door Eandis aangehaald).

Infosessies

Eandis publiceerde “veelgestelde vragen”: overduidelijk door het bedrijf zelf verzonnen, want ze verschenen al, toen de buitenwereld ze nog niet had kúnnen stellen. De beloofde “infosessie” voor onze gemeenteraad moest nog beginnen, laat staan dat onze lokale politici de tijd kregen om deskundigen of hun achterban te consulteren. Het woord “infosessie” verraadt trouwens veel: “Laten we vooral niet discussiëren”. Eandis is duidelijk niet gewend aan tegenspraak. Toch heb ik 18 echte vragen aan het bedrijf:

De procedure

  1. Van wie zijn die “veelgestelde vragen”? Hoe komen de opstellers ervan aan hun voorkennis? Of zijn ze door Eandis verzonnen?
  2. Vanuit welke maatschappijvisie of belang zijn juist deze vragen geselecteerd? En welke zijn (waarom) buiten beschouwing gelaten? (zoals die in het artikel in MO).
  3. Betekent het niet-vermelden van een contactmogelijkheid in de FAQ-notitie van Eandis dat dit de enige vragen zijn die gesteld zijn en beantwoord worden?
  4. Heeft Eandis de gemeenteraden en daarmee de lokale politieke partijen actief in de gelegenheid gesteld om vóór 1 september 2016 (=uitgiftedatum FAQ-notitie) dergelijke vragen te stellen?
  5. Hoe denkt Eandis dat de terugkoppeling plaatsvindt tussen degenen die de infosessies bijwonen en hun gemeenteraden? Die vergaderen veelal slechts eens per maand, de verduidelijkende informatie van Eandis verscheen op 1 september, toen hadden al veel gemeenteraden een beslissing genomen over hun afvaardiging.
  6. Is het feit dat dit alles in splendid isolation is voorbereid niet het beste bewijs dat er iets schort aan de democratische procedures rondom Eandis als openbare nutsvoorziening?
  7. De Eandis-documenten zijn eenzijdig, ze reppen alleen over de voordelen. Wat zijn de redenen om de gemeenteraadsleden en het publiek de kennis te onthouden over de nadelen en risico’s van operatie Volta? Of durft Eandis China nu al niet voor het hoofd te stoten?

    De financiën

  8. Vanuit welk belang zou China € 0,3456 miljard méér willen betalen dan de boekwaarde van € 0,4845 miljard? Ze bieden € 0,83 miljard. Dat is 71% meer. Gaat het om het “kopen” van invloed en kennis?
  9. De melding dat de Chinezen ruim 5% gegarandeerde rente krijgen is niet door Eandis weerlegd of bestreden (maar wordt helaas ook niet benadrukt). Krijgen zij dat rendement over hun inleg of over de boekwaarde? Kunnen ze – als het ze uitkomt – Vlaanderen chanteren met een hoge uitstapprijs?
  10. Waarom wordt deze vitale beslissing slechts langs een financieel-economische maatlat gelegd en niet langs een maatschappelijke? Een Amerikaans ratingbureau hoort toch ondergeschikt te zijn aan de Belgische logica van duurzaam ondernemen? Het gebrek aan mores van Moodies was toch één van de oorzaken die het morele krediet van deze firma deed verdampen in 2008? Hoe komt Eandis er bij om uitgerekend zo’n gedegenereerd bedrijf als normbepaler op te voeren? 

    Alternatieve opties en visies

  11. Waarom stelt de Eandis-top (die nota bene uit partijpolitici bestaat) niet voor om burgers zelf de mogelijkheid te geven om coöperant te worden van Eandis? Eandis is al een cvba en zou de ambitie kunnen hebben om een erkende en dus democratisch werkende coöperatie te worden. Waarom wordt die denkpiste buiten de beschouwing gehouden?
  12. Waarom kiest Eandis voor schaalvergroting en internationale vervreemding van de eigendom en bepleit zij geen schaalverkleining, federale of gewestelijke participatie of deelneming door burgers zelf? Die krijgen van staatsbank Belfius immers de aanmoediging om méér te beleggen. De renteopbrengst van € 40 miljoen, elk jaar, blijft dan in Vlaanderen.
  13. Waarom verwijt Eandis zijn critici dat zij géén context bieden in hun kritiek terwijl de maatschappelijke context in de repliek van Eandis zelf – in weerwil van wat zij belooft – impliciet of achterwege blijft? 

    Langetermijngevolgen

  14. De participatie wordt door Eandis “verkocht” als een minderheidsbelang. China wordt evenwel (een van) de gróótste aandeelhouders met zijn 14% en krijgt zelfs bestuurszetels en een ondervoorzitterschap aangeboden, zo’n manoeuvre betekent toch minder macht bij de gemeenten? Zijn de uittredingsvoorwaarden beoordeeld door het Rekenhof of een andere financiële autoriteit?
  15. Wat zal en kan China kunnen doen met de strategische kennis die zij dankzij deze participatie verwerft?
  16. Wat betekent in hemelsnaam langetermijnperspectief als uit de stukken blijkt dat de beleggingshorizon voor deze Chinese participatie beperkt kan zijn tot 5 jaar of uiterlijk 2024?
  17. Waarom viel de Europese investeerder Algemene Pensioengroep APG uit de boot? Op welke van de 6 criteria scoorde dit ambtenarenpensioenfonds lager? En op welke hoger?
  18. Australië hield volgens zakenkrant De Tijd in een soortgelijke deal China om “veiligheidsredenen” buiten de deur. Waarom geldt die veiligheid niet voor België?

Stille overname

Zomaar 18 vragen. Eandis zou de antwoorden kunnen toevoegen aan zijn frequently asked questions. Ze gaan in feite over het democratische gat dat we groeven door politieke macht te verleggen naar anonieme intercommunales en nutsbedrijven als Eandis. Daar zijn we nu zelf in gevallen, de gemeenten zijn wel eigenaar van Eandis, maar we zijn het bedrijf amper nog de baas. Sterker nog, strategische beslissingen onttrekken zich aan de waarneming van onze volksvertegenwoordigers omdat niet alle informatie op tafel ligt. De Britse econome Noreena Hertz heeft er in 2001 een prachtig boek over geschreven, De stille overname.

Alleen als gemeentelijke vergaderstukken aankondigen waar ze werkelijk over gaan, dan raken burgers weer betrokken bij het bestuur. Dat is in mijn gemeente mislukt. Ik wens de gemeentelijke mandataris in de (vermoedelijk besloten) aandeelhoudersvergadering smakelijk eten en ook sterkte bij de uitverkoop van een deel van ons publieke tafelzilver. Maar ik wil nooit horen dat privatiseren onontkoombaar is. Het is een vrije keuze.

Rein van Gisteren

inwoner van Hoeilaart en lid van de plaatselijke Milieuraad

 

take down
the paywall
steun ons nu!