Uittreksel uit de lezing van Jan Hertogen voor het Congres van de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde, 27 maart 2010 in het Brussels Parlement. Voor de volledige lezing zie www.npdata.be/Dok/VVF
Enkele verhalen van emigratie, gezocht en herbezocht
”… M’n verhaal over het teruggaan van de emigratieweg van m’n schoonzoon vanuit Marokko, van de twee Molenbeekse Marokkanen naar de slag van Gembloers waar hun grootouders nog meevochten tegen de Duitse invallers in België en van de kinderen van joodse partizanen uit Brussel naar hun ouders die met wisselend geluk de oorlog en de vernietiging overleefden kan verder geëxploreerd worden op het internet: Jan in Marokko, Gembloers, joodse getuigen.
Tentoonstelling over het massaal neerschieten van Joden in Oekraïne tussen 1941 en 1944, nog tot 19 april 2010
In dat verband wil ik hier verwijzen naar de uiterst belangrijke tentoonstelling, nog tot 19 april 2010 in het legermuseum in Brussel, over het massaal neerschieten van joden in Oekraïne tussen 1941-1944. 1,5 miljoen joden werden na juni 1941 samengedreven in de dorpen, ontkleed en voor zelf gegraven putten een voor een in het hoofd geschoten, dorp na dorp, in duizenden dorpen onder het oog en soms met medewerking van de Oekraïense bevolking. “Shoah door kogels”, en de originele site The mass shooting of juifs in Ukraine en in het Frans geven interessante documentatie. Enkel Marc Reynebeau heeft er tot nu toe enige journalistieke aandacht aan besteed, naast de video op Brusselnieuws. Zowel het inzicht in de geschiedenis van een ingewikkeld land en een complexe situatie als de tientallen interviews met Oekraïners die pas op latere leeftijd spreken over wat zij als 8 of 10-jarigen hebben gezien in hun dorpen en die voor het eerst spreken over wat zij zagen en waaraan zij en hun ouders soms vrijwillig of gedwongen aan-meewerkten.
Voorzover we konden nagaan is deze tentoonstelling die New York, Parijs en Vucht heeft aangedaan, niet aangekondigd op de sites van het Museum voor Deportatie en Verzet Mechelen, noch het Breendonkmemoraal en Soma-Ceges het documentatiecentrum voor al wat geschiedenis en herinnering aan oorlogen aanbelangt, dat zal wel zijn redenen hebben maar weinig begrip kan men er toch niet voor opbrengen.
Na de kogels de vergassing
Omwille van de omslachtigheid en de psychische druk op de Duitse soldaten werd vanaf 1942 de jodenvernietiging op industriële schaal doorgevoerd. In Belzec, Sobibor en Treblinka werden installaties opgezet die toelieten op enkele maanden tijd honderd duizenden joden uit de dorpen in Galicië, Polen en Wit-Rusland samen te brengen en met de verbrandingsgassen van dieselmotoren om te brengen. Nog voor Auschwitz goed en wel opgestart was waren in Oost-Europa al meer dan 3 miljoen joden gedood, joden die gedurende eeuwen een vast onderdeel waren van deze samenlevingen. Ik ben misschien een beetje geobsedeerd door de dood die geen spoor, geen leven en amper nog geschiedenis en herinnering heeft nagelaten en het gemis dat dit voor de mensheid betekent. Iets zeggen over genealogie van levenden over de dood heen, kan voor mij niet anders dan ook een gedachtenis zijn aan de doden die geen levenden hebben nagelaten en die weggemoffeld zijn in het stof van de geschiedenis, daarbij afgeschermd door het ‘ijzeren gordijn’. Vorig jaar was ik een week in Lublin waar het hoofdkwartier gevestigd was van de uitroeiing door het gas in Oost-Polen, en nu ben ik een week terug van L’viv, de regio in westelijk Oekraïne waar 266.000 van de 1,5 miljoen doden gevallen zijn onder kogels van het nationaal-socialisme.
Indrukwekkend digitaal monument van de jodenvernietiging in Nederland
De erg confronterende tentoonstelling in het legermuseum loopt nog tot half april. Ter info nog dit: in Nederland bestaat een indrukwekkend ‘genealogisch’ monument voor de verdwenen joodse Nederlanders in WO 2, het Joods monument met 105.000 pixels waarachter telkens het onderbroken leven van de verdwenen joden uit Nederland terug te vinden zijn. Bij ontstentenis aan opvolging zou de Nederlandse Genealogische Verenging dit ‘monument’ mee onder z’n hoede nemen. Kan zo iets ook gebeuren met het Belgisch gedenkboek van de verdwenen joodse inwoners van België in WO 2?
Zoals over joden en ‘zigeuners’, nu over moslims en islam?
Het wedervaren van de joden en ‘zigeuners’ onder het nationaal-socialisme is voor de migratie en de genealogie van de migratie van nu ook een waarschuwing om niet in hetzelfde bedje ziek te zijn, niet dezelfde denkcategorieën te gebruiken als waarmee de joden en ‘zigeuners’ door de eeuwen heen en meer speciaal onder het nationaal-socialisme werden bekeken, en waarvan we nu gelijkenissen zien in de wijze waarop de islam en de moslims worden gestigmatiseerd.
