Hardleers

Land: Belarus
(ofte Wit-Rusland), onafhankelijk sinds 1991. Hoofdstad: Minsk. Bevolking: 9,5
miljoen. Economie: staats, zo goed als geen privébedrijven. Bruto nationaal
inkomen per inwoner: 5.830 dollar (Wereldbank, 2011). Levensverwachting: man 65 jaar; vrouw 67 jaar (VN, 2010). Voornaamste godsdienst: christendom. President:
Aleksander Loekatsjenko (steeds opnieuw verkozen sinds 1996).

Dit verhaal
begint op 18 juni 2003, toen veertien vakbondsleiders uit diverse landen bij de Internationale
Arbeidsorganisatie in Genève officieel klacht neerlegden tegen de regering van
Belarus wegens niet-uitvoering van Conventie nr. 87 over de vrijheid van
vakvereniging,

In november
2003 stuurde de Governing Body (beheerraad)
van de IAO een onderzoekscommissie, die terugkwam met een omstandig rapport en
12 aanbevelingen aan de regering van Belarus.

Sindsdien
heeft de Internationale Arbeidsconferentie zich elk jaar (behalve in 2010)
gebogen over Belarus en de tenuitvoerlegging van die aanbevelingen, deze week
voor de negende keer. In januari nog heeft een ferme delegatie van het
Internationaal Arbeidsbureau Belarus aangedaan, gesprekken gevoerd met iedereen
– regering, werkgevers, officiële en vrije vakbond, drieledige Nationale
Arbeidsraad – en teruggekomen met een rapport dat besluit: ‘de situatie inzake syndicale rechten is
geëvolueerd maar er is geen fundamentele verandering en ook geen opmerkelijke
vooruitgang in de uitvoering van de aanbevelingen van de onderzoekscommissie om
de in voege zijnde wetgeving te wijzigen. Bovendien mogen bepaalde vroegere
problemen afgezwakt zijn, nieuwe zijn opgedoken.’

Van hard naar handig

Inderdaad,
de harde aanpak is gaandeweg veranderd in een handige aanpak.

Staken is
allang gefnuikt. Stakingen kunnen pas binnen een periode van drie maanden nadat
het  voorstel van een
bemiddelingscommissie verworpen is. De president zelf kan een staking verdagen
of opschorten gedurende maximum drie maanden. Met zo’n lange procedure komt het
niet gauw tot staking. De laatste dateert dan ook van 1995, en die werd brutaal
neergeslagen, de stakingsleiders belandden in de gevangenis en alle stakende
machinisten bij Minsk Metro kregen de zak.

Na de
presidentsverkiezingen van 2008 verzachtten de overheidszeden. Een aantal
oppositieleiders werden weer vrijgelaten. Sinds 2012 gebeurden er ook geen
arrestaties meer, maar blijven er nog wel dreigingen en vervolgingen.
Bijvoorbeeld Aliaksandr Yarahuk, voorzitter van de Confederatie van
Democratische Vakbonden (BKDP), mocht het op 14 februari 2012 komen uitleggen
bij de Procureur-generaal omdat hij iets had geopperd over een mogelijke boycot
van Belarus-export naar de EU wegens hardhandige en voortdurende schendingen
van vakbondsrechten. Hij werd beschuldigd van landverraad.

Handboek

Inmiddels worden,
ongetwijfeld onder IAO-druk, ruwe en brutale methodes vervangen door meer
gesofisticeerde en subtiele drukkingsmiddelen. Een staalkaart.

 1. Administratieve
intimidatie – Nieuwe vakbonden zijn mogelijk, mits een paar voorwaarden: ze
moeten, bijvoorbeeld, van meet af aan tenminste 10 procent van het personeel verenigen
en een legaal adres kunnen voorleggen. Die voorwaarden zijn handig voor veel
weerhaken en hanepoten:

–         
het
inschrijvingsdossier wordt niet volledig bevonden – niet verbazingwekkend als
niet minder dan vijftien documenten moeten voorgelegd worden;

–         
de
nieuwe vakbond krijgt geen adres in de onderneming zelf, zoals de officiële
vakbond wel heeft, maar bij klachten (bijvoorbeeld bij de IAO) antwoordt de overheid:
een legaal adres is niet echt nodig, wel een proces-verbaal van de
stichtingsbijeenkomst (graag met de namen van de aanwezigen);

–         
een legaal adres mag ook buiten de onderneming, maar een nieuwe bond die
op zoek gaat naar lokalen om te huren, krijgt dan weer het deksel op de neus
door bepalingen in  Huisvestingscode of
Burgerlijk Wetboek.

2. GAS-boetes – De algemeen secretaris voor
de regio Soligorsk van de Onafhankelijke Vakbond van Belarus (BITU) werd
opgepakt en daarna veroordeeld tot een fikse boete omdat ze, op weg naar het
werk, dicht bij de poort collega-werkneemsters gesproken had en daarmee de wet
op massa-activiteiten overtreden had.

Vlugschriften
en vakbondspublicaties zijn overigens niet verboden, maar wie ze uitdeelt kan
krachtens dezelfde wet opgepakt en beboet worden.

3. Lijfwakers – In Bobruisk staat een
tractorfabriek. De directie daar vroeg, na een telefoontje van het
arbeidsministerie, de uitwijzing van de Vrije Vakbond van Belarus (SPB) uit
diens lokaal in de onderneming. De rechtbank van regio Mogilev verwierp die
vraag op 17 juli 2012. De directie ging niettemin op 24 juli over tot
uitdrijving.

Tegelijk
werd de leider van de bond, Mikhail Kovalkov, de toegang tot de fabriek
geweigerd. De rechtbank van Bobruisk bestempelde dit als syndicale
discriminatie. Na acht maanden mocht hij weer binnen, omringd door twee
bewakers.

4. Afdankertjes – Leden van onafhankelijke
bonden worden vlug en vlot afgedankt. Beroemd geval is dat van het bedrijf RUPP
‘Granite’ in het zuiden van de regio Brest. Daar beslisten eind december 2011
200 werknemers over te stappen van de officiële Federatie van Vakbonden van
Belarus (FPB) naar de onafhankelijke vakbond BKDP. De nieuwe vakbond kreeg geen
plek in de onderneming en de vier leiders werden één voor één afgedankt (op
basis van art. 42 §4 van de Arbeidswet wegens permanente tekortkoming in hun
arbeidsplichten zonder goede reden). Hun zaak is nog altijd hangende voor het
Hoogste Gerechtshof.

Loekatsjenko
heeft intussen echter een veel vernuftigere truc bedacht: hij heeft contracten
van bepaalde duur ingevoerd voor bijna alle werknemers in Belarus. Zo kunnen bij
contractvernieuwing leden van andere dan de officiële bond makkelijk werkloos
gemaakt worden. Het blijkt een verdorie zeer geducht wapen.

5. Voordelen voor (goede) gesyndiceerden – CAO’s
worden in principe onderhandeld met alle bonden, maar een akkoord wordt enkel
ondertekend door de meest representatieve bond, steevast nog altijd de officiële
bond, en de cao-voordelen gelden enkel voor de leden van die ene bond.

6. Werkkamp (nieuwe formule) – Op 27 mei
heeft president Loekatsjenko een nieuwe wet aangekondigd. Werknemers in de
landbouw zullen hun werk niet meer mogen verlaten, hun job niet meer mogen
opgeven zonder schriftelijke toelating van de overheid (de
provinciegouverneur). Een regeling die trouwens al geldt voor houthakkers.

Grote en
kleine ondernemingen, N-VA en Johan Van Overtveldt, ze kunnen er nog wat van
leren.

Gilbert De
Swert