Walgrave is professor in de politieke wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen. Hij werkte mee aan alle stemtesten in het verleden. “We hebben doorheen de verschillende stemtesten gezocht naar de juiste formule. Ik ben er van overtuigd dat de criteria die we nu hanteren de enige correcte zijn. Het politieke gewicht van een partij is eenvoudig en duidelijk af te toetsen aan het aantal zetels dat ze hebben en of ze overal opkomen”, zegt Walgrave. Daarom zitten PVDA en LDD (die enkel in West-Vlaanderen opkomt) niet in de stemtest.

De gebruikte criteria

“De doelstelling van de stemtest is om de bestaande standpunten van partijen op een rij te zetten”, zegt Ivan De Vadder, politiek journalist bij de VRT. “Voor deze test worden vast omlijnde stellingen gebruikt en zeer ingewikkelde wiskundige methodes. Daarom hebben we van in het begin beroep gedaan op academici.”

“We hebben doorheen de jaren de beperkingen van de stemtest ondervonden. We waren in 2014 niet van plan om een stemtest te organiseren, tot het voorstel kwam van Walgrave en Rihoux. We vinden de stemtest nog altijd een handig instrument en willen hem verspreiden, maar het is zeker niet het speerpunt van ons verkiezingsaanbod”, zegt De Vadder.

Peter Mertens is de voorzitter van PVDA+, hij vindt het totaal ondemocratisch dat zijn partij niet wordt opgenomen in de stemtest. “De enige doelstelling die een stemtest moet hebben, is het inhoudelijk begeleiden van kiezers. Het was inhoudelijk een goed concept, weg van de oneliners en de 5-minutenpolitiek. Dat neemt niet weg dat er nu een gebrek is aan democratische legitimiteit. Wie beslist dat twee academici mogen bepalen welke partijen worden verwerkt in zo’n test?”

Volgens Mertens is het niet aan de professoren om eigenhandig partijen te weren. “Elke partij die opkomt en deelneemt aan de verkiezingen is relevant, het is aan de kiezer om die keuze te maken. Dit is opnieuw een drempel die kleine partijen de kans op media-aandacht ontneemt, alsof er nog niet genoeg drempels zijn.”

Karim Zahidi is filosoof en docent aan de Universiteit van Antwerpen. Hij ondertekende mee de open brief. Hij vindt dat er andere criteria zijn om het belang van partijen te meten.”Ze zeggen dat er ergens een grens moet worden getrokken. Oké akkoord, maar er zijn toch voldoende andere instrumenten om het maatschappelijk draagvlak van een partij te testen? Je kan bijvoorbeeld nagaan hoe zwaar een partij weegt op bepaalde thema’s. Als een partij eerst zijn relevantie moet bewijzen of verzilveren voordat ze relevant zijn, redeneer je in de omgekeerde richting.”

“Waar trek je de grens?”

“Er is intern veel discussie geweest over de criteria die worden gehanteerd”, zegt Ivan De Vadder. “Elk criterium zet namelijk de deur open naar ongenoegen bij andere betrokkenen. Zo werd er overwogen om partijen waarvan verwacht wordt dat ze gaan scoren, er ook bij te betrekken (zoals de PVDA+ ). Maar wat zeg je dan tegen een andere partij die beweert dat ze gaat scoren?”

Peter Mertens vindt dat argument niet correct, “Organisaties die meewerken aan dit project, zoals de VRT en De Standaard, moeten zich niet verstoppen achter Walgrave en Rihoux. Aan alle producties op de openbare omroep legt men bepaalde criteria op. Als ze vragen, ‘maak ons een stemtest met alle partijen’, dan gebeurt dat ook. Ik vind het dus ook niet kunnen dat openbare zendtijd wordt gebruikt voor een conservatief product dat de bestaande politieke structuren ondersteunt. Zo wordt de kans op vernieuwing ontzegd aan de kiezer.”

Stefaan Walgrave zegt dat hij nooit heeft beweerd dat de stemtest geen conservatief instrument is. “De stemtest is niet bedoeld om een kiesadvies te geven, het is alleen een weergave van de beloftes die reeds gevestigde politieke partijen maken. De reden waarom PVDA niet in de stemtest zit, heeft puur te maken met de criteria die we hanteren, en die criteria garanderen de optimale werking van de stemtest.”

“Op elke stelling moeten partijen zich kunnen onderscheiden van elkaar”, zegt Walgrave.”Hoe meer partijen je hebt, hoe kleiner dat onderscheid wordt. Een test met te veel partijen verschraalt de meerwaarde die zo’n stemtest heeft.”

Die laatste stelling vindt Zahidi opvallend. “Los van het feit dat Walgrave in zijn reactie op onze brief, objectief en arbitrair gelijkschakelt (een objectief criterium kan wel degelijk arbitrair zijn: bijvoorbeeld enkel partijen van wie de voorzitter meer dan 1m80 meet is perfect objectief en tegelijk ook arbitrair) is er iets mis met zijn redenering. Zo schrijft hij dat te veel partijen opnemen de stemtest zwakker maakt: het wordt dan steeds moeilijker om het onderscheid tussen de partijen te maken.”

“Daar zit wel wat in natuurlijk, maar zou het dan niet logischer zijn om een aantal partijen uit het centrum uit de stemtest te halen? Ik vermoed dat het toch wel makkelijker is om het onderscheid tussen PVDA+ en de centrumpartijen te maken dan tussen de centrumpartijen onderling”, zegt Zahidi.

Peter Mertens deelt de mening van Zahidi. “Ze kunnen de PVDA veel verwijten, maar niet dat onze standpunten zich niet onderscheiden van de rest. We nemen op bepaalde thema’s standpunten in die geen enkele andere partij inneemt, bijvoorbeeld wanneer het gaat over GAS-boetes, het brugpensioen of klassenjustitie. Ons integreren vergroot alleen maar het democratische debat.”

Wat na(ast) de stemtest?

Ivan De Vadder zegt dat de stemtest zoals die nu functioneert nog altijd een meerwaarde biedt. “Het is in onze ogen nog altijd een handig instrument om te kijken hoe je als kiezer zelf staat tegenover een bepaald thema. De stemtest is slechts één onderdeel van ons aanbod met het oog op de verkiezingen.”

“De PVDA zal zeker de kans krijgen om in andere programma’s aan bod te komen. Het is zeker niet zo dat wij kleine partijen uitsluiten of geen kansen geven. Overigens wil ik zeggen dat wij Peter Mertens niet zo lang geleden hebben gevraagd om deel te nemen aan een debat op De Zevende Dag, waarvoor hij zelf bedankte. “

“Het niet worden opgenomen in de stemtest is één van de vele kleine drempels waar opkomende partijen tegen moeten opboksen”, zegt Peter Mertens. “Er is nog de partijfinanciering, de kiesdrempel, etc…”

“Overigens ben ik in 2013 geen enkele keer uitgenodigd geweest om te komen spreken. Ik had reeds toegezegd om tijdens het weekend van die bewuste uitnodiging op VTM deel te nemen aan een programma. Ik had beloofd om tijdens dat weekend in geen enkel ander programma te zetelen. Ik heb dat ook gezegd tegen Ivan De Vadder, blijkbaar wordt mij dat niet in dank afgenomen.”