Op 5 juni 2013 bracht klokkenluider Edward Snowden voor het eerst informatie naar buiten over de manier waarop burgers en overheden wereldwijd zijn bespioneerd door de Amerikaanse National Security Agency (NSA). De omvang van het spionageschandaal neemt nog steeds toe en we komen steeds meer te weten over de tools die spionagediensten in handen hebben om mensen te monitoren.

Deze week maakte voormalig Guardian-journalist Glenn Greenwald, die het verhaal voor het eerst in de media bracht, bekend dat de NSA letterlijk elke toetsaanslag op een computer kan volgen. Bovendien bleek uit nieuwe documenten die de Duitse krant Der Spiegel in handen heeft, dat spionagesoftware niet alleen vanaf een afstand op computers wordt geinstalleerd.

Speciale NSA-eenheid onderschept computers

Elektronica besteld via het internet, kan door een speciale eenheid van de NSA onderschept worden en voorzien worden van spionageprogramma’s en weer worden doorgestuurd naar de koper. Die kan dan emails versleutelen of anti-spionagesoftware installeren, maar dat heeft weinig nut. Met het programma dat de NSA op de computer gezet heeft, kunnen op afstand schermafbeeldingen gemaakt worden en toetsaanslagen geregistreerd, waardoor de NSA over je schouder mee kan kijken. 

Jarenlang werd vanuit de Amerikaanse overheid beweerd dat het beter was om geen computers uit China te bestellen, omdat de Chinese overheid die van spionagesoftware zou voorzien. Volgens Glenn Greenwald is dit echter precies wat de NSA zelf doet: “Wederom zien we dat juist de gevaren waarvoor de Amerikaanse regering fel waarschuwt en daarbij verschillende daders aanwijst, op veel grotere en dreigender mate door de NSA zelf uitgevoerd worden. Dat is de betekenis van deze bijzondere eenheid van de NSA, ze houdt zich bezig met de meest kwaadaardige hackingtechnieken. Hackers zijn voor minder vervolgd door dezelfde overheid die deze technieken en veel erger zelf toepast.”

“NSA heeft ongekende mogelijkheden tot spionage”

Volgens de onthullingen van Der Spiegel heeft de NSA uitermate geavanceerde techniek in handen en zoals Snowden heeft onthuld kan om het even wie afgeluisterd worden, zonder gerechtelijk bevel of een verdenking. De mogelijkheden van de NSA worden voornamelijk bepaald door de beschikbare mankracht.

Daar heeft de NSA steeds meer van, zegt data-specialist Jacob Appelbaum, co-auteur van het artikel in Der Spiegel: “Er was een korte tijd waarin het internet echt vrij was en er geen mensen uit het Amerikaanse leger waren die het internet en alles wat iedereen daar doet bewaakten. Nu zien we elk jaar dat het aantal mensen die zijn ingehuurd om in te breken in computers van burgers als onderdeel van grote operaties, met de dag toenemen.”

Klokkenluiders luiden het jaar uit

Er is nauwelijks een verhaal dat zo veelvuldig het nieuws haalde in 2013 als het NSA-spionageschandaal. Het was dan ook niet verwonderlijk dat Edward Snowden door lezers van de Britse krant The Guardian werd uitgeroepen tot persoon van het jaar en dat Snowden op het eveneens Britse Channel 4 een alternatieve kersttoespraak mocht houden.

Hierin zei Snowden, vooruitkijkend over hoe nu verder met de wetenschap dat er massaal en onrechtmatig gespioneerd wordt: “De conversatie die nu gaande is zal de mate van vertrouwen bepalen die we kunnen stellen in zowel de technologie die ons omringt als de overheid die die reguleert. Samen kunnen we een betere balans vinden, een einde maken aan grootschalige controle en regeringen eraan herinneren dat als ze echt willen weten hoe we ons voelen, het nog altijd goedkoper is het gewoon te vragen dan in te zetten op massaspionage.”

“Maatschappij moet een stem hebben in hoe ze wordt geregeerd”

Terugblikkend op 2013, het jaar waarin hij zich gedwongen zag naar Rusland te vluchten na het lekken van informatie over de NSA, zei Snowden in een interview met de Washington Post: “Ik heb al gewonnen. Zodra de journalisten in staat waren om te werken, werd alles wat ik had geprobeerd te doen gevalideerd. Want, vergeet niet, ik wilde niet proberen de maatschappij te veranderen.”

“Ik wilde de samenleving een kans geven om vast te stellen of zij zichzelf moet veranderen. Wat ik wilde was het publiek gelegenheid te geven om een stem te hebben in hoe ze worden geregeerd.”

Kennis is macht, toen en nu

Ook Julian Assange blikte terug op 2013, in het radioprogramma Today op BBC4, waar hij was uitgenodigd door gastredactrice en zangeres PJ Harvey.

Assange plaatste recente ontwikkelingen in een historisch perspectief door te zeggen dat kennis traditioneel altijd naar boven geleid wordt, namelijk naar de koningen en bisschoppen en nooit naar de bedienden en de slaven. Zo werkt het in de huidige maatschappij ook, met overheden die zich verschuilen achter een ambstgeheim en bedrijven met rijkelijke financiele middelen aan de top. Wij weten bitter weinig over hen, zij weten alles over ons.

Assange: “Vandaag de dag moeten we ons herinneren dat het goed is om ernaar te streven de machtelozen te empoweren door kennis, en de tactieken van de machthebbers in het daglicht te brengen. We moeten onverbiddelijk zijn als het gaat om de meest fundamentele van de geesteswetenschappen, het verlangen om te weten.”