Kroniek van een aangekondigde interventie

De strategie voor de opbouw van een militaire interventie in Syrië was voorspelbaar en eigenlijk al gekend. In april 2012 schreef een topadviseur van Tony Blair al een recept neer voor zo’n interventie. Belangrijk daarbij was dat het leger of de regering een grens overschreed die voor de publieke opinie in het buitenland ontoelaatbaar is. Vier maand later, augustus 2012, gaf Obama aan wat die grens zou zijn: het gebruik van chemische of biologische wapens.  

Met de regelmaat van de klok werd daarmee gedreigd, maar het werd nooit hard gemaakt. Half juni beweerde Washington voor het eerst dat het bewijzen had voor het gebruik van chemische wapens door het Syrische leger. Op basis van dat zogenaamd bewijs – dat er nooit gekomen is – werd meer militaire steun beloofd aan de rebellen.

Ook vandaag is er geen enkel bewijs en is het eerder twijfelachtig dat het Syrische leger een gifaanval zou hebben uitgevoerd. Stratfor, een privé denktank/inlichtingendienst die heel dicht bij het establishment staat in de VS, zegt daarover: “Al Assad is een meedogenloze man. Hij zou niet aarzelen om chemische wapens te gebruiken als dat nodig zou zijn. Maar hij is ook een zeer rationeel man. Hij zou chemische wapens alleen inzetten als dat de enig overblijvende optie was. Op dit moment is het moeilijk om te zien welke wanhopige situatie hem zou hebben aangezet om chemische wapens te gebruiken en het ergste te riskeren. Zijn tegenstanders zijn even meedogenloos, en men kan zich inbeelden dat zij chemische wapens gebruiken om de Verenigde Staten te dwingen om in te grijpen en al Assad af te zetten. (…) Het is mogelijk dat het aantal slachtoffers veel lager is dan wat werd beweerd. En het is mogelijk dat sommige beelden fake waren. Al deze dingen zijn mogelijk, maar we weten gewoon niet wat de waarheid is.”

Uiteraard zal de VS nog met ‘bewijzen’ afkomen. Maar sinds de ‘harde bewijzen’ van massavernietigingswapens in het Irak van Saddam Hoessein, weten we hoe geloofwaardig het Witte Huis op dat vlak is.

De redenen voor de interventie

De vraag is niet of er een militaire interventie komt, want die is al een tijdje bezig. Al van bij het begin van de burgeroorlog zijn de VS ter plaatse met speciale eenheden, net zoals dat het geval was in Libië. Die Special Forces trainen de rebellen, leveren logistieke steun, zien toe op de wapenleveringen vanuit Qatar en Saoedi-Arabië en bereiden een eventuele grootschalige interventie of bombardementen voor.

Een interventie met grondtroepen is weinig waarschijnlijk en als dat een optie was geweest, dan was dat al lang gebeurd. Het Pentagon beseft heel goed dat het Syrische leger een geduchte tegenstander is en een nieuwe kater na Afghanistan en Irak lijkt politiek weinig haalbaar.

Het lijkt er eerder op dat het om een aanval met luchtraketten zal gaan, zogezegd om het Syrische leger te straffen voor het gebruik van chemische wapens, om alzo te voorkomen dat het dat in de toekomst zou herhalen. Een andere doelstelling zou er in bestaan het arsenaal van chemische wapens te vernietigen.

Dat klinkt allemaal weinig overtuigend. Deze geformuleerde doelstellingen moeten dienen om de publieke opinie te paaien en een militair optreden te legitimeren. De echte redenen voor de militaire operatie moeten eerder gezocht worden in de recente evoluties in de burgeroorlog.

Twee zaken zijn daarbij van belang: de nieuwe krachtsverhouding tussen het leger en de rebellen aan de ene kant, en de geëvolueerde krachtsverhouding binnen de milities aan de andere kant.

Beginnen we met het laatste. De jihadis hebben binnen de milities gaandeweg de overhand gekregen. De meest ‘efficiënte’ milities zijn nu gelinkt aan Al-Qaeda. Indien Assad van de macht verdreven wordt, dreigt Syrië daardoor in handen te vallen van een ultra-radicaal islamitisch regime.

Dit is geen optie voor de VS en nog minder voor buurland Israël. Dat betekent dat op dit moment Assad voor Washington het minste kwaad is en zijn liquidatie in de gegeven omstandigheden niet gewenst is. Maar dat betekent niet dat ze Assad zomaar zijn gang willen laten gaan, integendeel.

En dat brengt ons bij de tweede reden. Met steun van Iran en Hezbollah heeft het Syrische leger in de maanden mei en juni belangrijk terrein heroverd op de milities. Die opmars is nog niet gestopt en het ziet ernaar uit dat het Syrische leger zijn tweede adem heeft gevonden.

Dat was de reden waarom Obama begin juni al over chemische wapens begon, gekoppeld aan de belofte van de levering van meer en zwaardere wapens aan de milities.

Het is weinig waarschijnlijk dat Assad de milities op korte termijn een beslissende slag kan toebrengen, maar zijn positie is wel versterkt en die trend lijkt zich te handhaven. Bij eventuele vredesonderhandelingen zou Assad daardoor ook meer uit de brand kunnen slepen. Dat ziet de VS uiteraard niet zitten. De VS wil Assad misschien wel dulden als het minste kwaad, maar zeker geen sterke Assad. De bombardementen zijn daarom niet bedoeld om het Syrische leger uit te schakelen, maar wel om het voldoende te verzwakken.

De mislukte oorlogen in Irak en Afghanistan maken duidelijk dat de VS niet langer in staat is om het Midden-Oosten te kneden zoals ze dat zelf graag zou hebben. De VS dreigt de greep meer en meer te verliezen en redeneert dan maar: “als we het zelf niet kunnen controleren, dan zeker niemand anders”.

Dat is wat men zou kunnen omschrijven als de strategie van de chaos. Of is het eerder de chaos van de strategie?