In het noorden van Griekenland, in de toeristische streek van Chalkidiki, wordt namelijk naar goud en koper gegraven. De bewoners vrezen voor een milieuramp omdat er volgens hen geen enkele ernstige studie is gemaakt naar de ecologische impact van de mijnactviteiten.

Aanslag

Afgelopen weekend werd er een aanslag gepleegd met brandbommen op de machines van de goudmijn in het Skouries-bos. Het was één van de weinige keren dat het protest de media haalden. Volgens bepaalde persberichten zouden 50 tot 70 gemaskerden de site van de mijn zijn binnengedrongen en met molotovcocktails brand hebben gesticht.

Verder zouden ook twee bewakers van de goudmijn zijn vastgebonden en overgoten zijn met benzine. Na de berichten zakte de koers van de aandelen van de eigenaar van de goudmijn, het Canadese bedrijf Eldorado Gold, met 6 procent op de beurs van Toronto.

Hellas Gold en cadeautjes van de Griekse regering

Wat is er precies aan de hand in de buurt? Hellas Gold, een bedrijf dat voor 95 procent in handen is van Eldorado Gold, en voor 5 procent in handen van Hellaktor, een Griekse aannemer, heeft de rechten om goud te ontginnen in de oude goudmijnen van Cassandra. Maar het bedrijf mag ook nog eens koper ontginnen in een bebost gebied (met de naam Skouries, spreek uit Skoeriejes) van 317 vierkante kilometer.

De manier waarop Hellas Gold de rechten op ontginning heeft gekregen, is op zijn minst merkwaardig te noemen. De goudmijnen van Cassandra werden ontgonnen door het bedrijf TVX Hellas. Door aanhoudende protesten van de buurtbewoners, slaagde TVX Hellas er niet in om winstgevend te zijn. Het bedrijf legde de boeken neer en een paar honderden buurtbewoners verloren hun job.

Op 12 december 2003 werd na een gerechtelijk bevel de goudmijn en de kantoren van het bedrijf TVX Hellas overgenomen door de Griekse overheid voor een bedrag van 11 miljoen euro. Dezelfde dag nog wordt alles doorverkocht aan het bedrijf Hellas Gold voor de som van … 11 miljoen euro.

Zoals de praktijk in Europa verlangt, moet in een dergelijk geval het openbare goed (de goudmijn dus) worden verkocht via een openbare aanbesteding waar meerdere gegadigden (als die er al zijn) een bod kunnen uitbrengen. Dat gebeurde hier dus niet.

Toenmalig minister van Financiën Christos Pachtas, die toen voor de overname verantwoordelijk was, is nu burgemeester van het dorp Aristotelis, waar de mijnbouwactiviteiten plaatsvinden.

En niet alleen dat: in 2006 vroeg het bedrijf om een open mijn te beginnen in het gebied rond de goudmijn, omdat er koper in de grond zat. In 2009 gaf het Griekse ministerie van Milieu (dat toen nog onder dezelfde paraplu zat als het ministerie voor Openbare Werken) de toestemming voor de ontginning.

Van toen af aan begonnen de protesten en vochten de bewoners de beslissing van het ministerie aan. In 2011, in volle crisis, bevestigt toenmalig minister van Milieu Georgos Papakonstantinou (u herkent hem als de minister van Financiën van Georgos Papandreou, voor de regeringsherschikking) dat Hellas Gold koper mag gaan ontginnen.

Hij vindt dat de milieustudie van het bedrijf zelf geruststellend is: er is geen gevaar op schade voor het milieu. Onafhankelijke milieurapporten die zijn opgesteld door de universiteit van Thessaloniki en door de Technische Kamer van Macedonië zeggen echter iets anders.

Verder is de investering van groot belang voor de nationale economie, aldus de Griekse overheid. Maar: Hellas Gold heeft geen cent extra moeten betalen voor de ontginningsrechten van 317 vierkante kilometer ongerept bosgebied, waarin Aristoteles nog zou zijn opgegroeid.

Bovendien betaalt Hellas Gold geen euro belasting op de opbrengst van de economische activiteiten, door een wet die destijds nog is goedgekeurd door de Griekse junta (die ook de Griekse reders vrijstelde van belastingen). Hoezo, van ‘groot belang’ voor de nationale economie?

De Skouries-kwestie wordt nauwelijks becommentarieerd in de Griekse media. De buitenlandse media zijn echter wel op de hoogte.

Protesten van de lokale bewoners

Sindsdien is het hek van de dam in de buurt van Skouries. Het bedrijf heeft het hele bos afgeschermd en de buurtbewoners mogen er niet meer in. Overal hangen camera’s aan de stammen van de bomen en er zijn privébewakers ingeschakeld. De bewoners zijn bezorgd over de schade aan het milieu: Hellas Gold zal alle bomen in het gebied rooien en de streek rond Skouries zal in feite een open kopermijn worden.

Door het gebied stromen twee rivieren die de streek van drinkwater voorzien. Omdat er bij de mijnbouw heel wat arsenicum wordt gebruikt, bestaat de vrees dat het drinkwater ernstig vervuild zal worden en dat het leven in de buurt onmogelijk zal worden.

Boeren en vissers vrezen voor hun toekomst. De toeristische sector denkt dat de mijnbouwactiviteit mogelijke bezoekers zal weghouden. En te bedenken dat een deel van het gebied uitgeroepen is tot Natura 2000-gebied (hoewel we al gezien hebben dat zoiets in Griekenland vaak van weinig betekenis is).

Het bedrijf zelf beweert dat de mijnbouwactiviteiten zullen zorgen voor werkgelegenheid in dit deel van Griekenland dat nog zwaarder wordt getroffen door werkloosheid dan de rest van het land. Alle bedrijven zijn uitgeweken naar Bulgarije waar de lonen nog lager liggen. Er wordt gesproken van 5.000 directe en indirecte arbeidsplaatsen.

De lokale bevolking is verdeeld: een deel heeft een job bij Hellas Gold en verdedigt de investering. Een ander deel is absoluut tegen. Reeds twee jaar komen de mensen de straat op om te protesteren. Daarbij worden ze steevast gefotografeerd door de privébewakers van het bedrijf. De Griekse oproerpolitie staat ook steeds paraat om Hellas Gold bij te staan.

Om een volledig beeld te krijgen van de toestand in Skouries, is het goed om de Exandas-documentaire te bekijken. Jammer genoeg enkel in het Grieks.

Bedenkelijke praktijken van de Griekse politie

Sinds de aanslag vorig weekend, heerst er een heus oorlogsklimaat in de buurt. Onmiddellijk na de aanslag werden volgens lokale bewoners 27 mensen opgepakt in de bergdorpen rond Skouries. Toen bleek dat een aantal van de opgepakten voor Hellas Gold werkten, werden ze meteen vrijgelaten.

In de nacht van 17 op 18 februari werden drie tegenstanders van de mijnactiviteiten uit hun bed gelicht en werden ze bijna 24 uur lang vastgehouden zonder enige vorm van beschuldiging. Eén van de gearresteerden houdt een blog bij met berichten tegen Hellas Gold. Ze werden opgepakt nadat de bewakers van het bedrijf hen hadden aangeduid als aanstokers van het protest.

Sindsdien voert de oproerpolitie ware razzias uit in de dorpen en haalt mensen uit hun huizen en laat ze urenlang rechtopstaan tegen een muur om hun wil te breken. Ze wil namelijk dat mensen DNA-stalen geven om zo na te gaan of ze betrokken waren bij de aanslag van vorig weekend. DNA-stalen kan je niet krijgen zonder toestemming van de betrokkene, tenzij er een aantoonbare beschuldiging is. Die is er nu niet.

De kinderen in de dorpen zijn doodsbang voor de oproerpolitie. Ze begrijpen vaak niet waarom deze mannen in gevechtskledij opeens de huizen binnenstormen en hun ouders meenemen.

Op zondag 24 februari werden bussen vanuit Athene en Thessaloniki ingelegd om te gaan protesteren tegen de activiteiten van Hellas Gold, maar ook om te protesteren tegen de manier waarop de Griekse overheid omgaat met de zaak.

Gezien de economische crisis wil de Griekse overheid een duidelijk signaal geven dat buitenlandse investeringen in Griekenland mogelijk zijn en lucratief kunnen zijn. Volgens vele Grieken toont de regering enkel dat ze het land in de uitverkoop zet en dat wettelijke procedures niet dienen te worden gevolgd.

In ieder geval zal de overheid de komende dagen een nieuwe investering ter waarde van 230 miljoen euro goedkeuren met een fast-track procedure, iets waar de trojka op aandringt, want het zijn dit soort investeringen die voor het IMF en de Europese Centrale Bank belangrijk zijn.

De rol van de media en belangenvermenging

De rol van de Griekse media is bijzonder vreemd in de hele geschiedenis. Op de Griekse televisie werd gewag gemaakt van het feit dat bewakers werden vastgebonden en overgoten met benzine. Maar dit bericht werd nooit bevestigd. Niet door Hellas Gold zelf, dat een persbericht de wereld in stuurde, noch door een verklaring van minister van Burgerbescherming Dendias die de dag na de aanslag de site ging bezoeken.

Het was overigens de eerste keer dat Skouries in het Griekse nieuws kwam. Tot dan toe was het merkwaardig stil. Eén en ander kan worden verklaard door het feit dat 5 procent van Hellas Gold in handen is van het Griekse bouwbedrijf van Hellaktor.

Dat bedrijf is eigendom van de schatrijke zakenman Georgos Bobolas die een imperium heeft opgebouwd doordat hij allerlei Griekse overheidsprojecten in de schoot kreeg geworpen van bevriende politici de voorbije decennia. Bobolas is eigenaar van een aantal kranten en televisiezenders die wel vaker worden beschuldigd van gekleurde berichtgeving.

Twijfelachtige investering

Het mag duidelijk zijn: deze buitenlandse investering komt de Griekse economie niet ten goede, behalve dan dat er misschien een aantal werkplaatsen zullen worden gecreëerd. De rol van een aantal Griekse politici in deze kwestie is op zijn minst merkwaardig te noemen.

De Europese Commissie heeft in ieder geval al de verkoop van de goudmijn als illegale staatssteun veroordeeld.

Wat de impact op het milieu betreft, daar vreest men een herhaling van wat er in Roemenië, in 2000 in Baia Mare is gebeurd. Toen zijn grote hoeveelheden cyanide vrijgekomen bij de mijnbouwactiviteiten in Ro?ia Montan? met als gevolg een vergiftiging van de Donau en een enorme vissensterfte.

Als dit de inversteringen zijn die Griekenland nodig heeft, is het op zijn minst twijfelachtig of die de zwaar geplaagde Griekse bevolking ten goede zullen komen.