Een mooi boek, dat naast een boeiend verhaal een encyclopedisch overzicht geeft van de vele revoluties en staatsgrepen in Latijns-Amerika; een boek dat tevens een psychologisch verhaal brengt over opgroeien in verzet.
Hoeveel kan/moet je opofferen voor je ideologisch engagement? Worden je relaties en je kinderen daardoor niet misvormd, zodat ze nooit in hun leven een ernstig engagement zullen opnemen? Of is het andersom en worden zij juist meegesleept door het voorbeeld van hun ouders?
De schrijfster vlucht met haar zus, haar moeder en een vriend naar Canada, na de staatsgreep door Pinochet in 1973. Ze is vier jaar; meteen de start van een rusteloos bestaan in ballingschap. Er bestaat wel een groot terugkeerplan, maar het zal twintig jaar duren voor Carmen weer in Chili aankomt om dan opnieuw naar Canada te vertrekken.
Ondertussen zwerft de familie door Peru, Bolivia, Argentinië en Canada. Op de achtergrond spelen de vele revoluties en militaire staatsgrepen in Latijns-Amerika.
Carmen groeit op, wordt puber en wordt meer en meer een volwaardig onderdeel van het ondergrondse Chileense verzet in het buitenland, met angst,een valse identiteit en veel eenzaamheid. De angst om ontdekt te worden, beheerst het gewone leven van de rebellenfamilie.
Hun sociale contacten worden erdoor gekleurd. Echte vriendschappen zijn bijna onmogelijk. Iedereen die in vertrouwen genomen wordt, wordt ingeschakeld als helper in een groot netwerk. Relaties worden verwrongen, intimiteit is een onbereikbaar gevoel.
Haar neef wordt haar enige echte liefde, maar zoals in veel heldenverhalen – om de zaak te dienen – wordt liefde onmogelijk. Angst is verwoestend. Iedereen wordt een mogelijke handlanger van de geheime politie, een potentiële bedreiging van je bestaan.
Eigenaardig genoeg ontbreekt in het boek iedere ideologische discussie, iedere referentie naar strategieën, de beweegredenen, de drijfveren van het verzet. Enkel op het einde wordt duidelijk dat grote multinationals de macht van de individuele staat overstijgen.
Dan luidt het bij het verzet: we hebben de strijd verloren en daarmee wordt het verzet ontbonden. Carmen slaakt bijna een zucht van opluchting als ze bevrijd wordt van haar rebellenkeurslijf en eindelijk aan haar toneelcarrière kan beginnen.
Het verzet laat zich samenvatten in geheime pakjes en foto’s, bezorgd aan onbekende leden van een onoverzichtelijk netwerk, valse paspoorten en onderduikadressen, misschien een beetje oud-modisch en geïnspireerd door het verzet tijdens Nazi-Duitsland. Maar wellicht is het gewoon het archetype van verzet tegen een militaire dictatuur. Wie Chileense ballingen gekend heeft, weet dat het verhaal klopt.
