Het is fantastisch en droef en hartverwarmend dat er nu zoveel vrouwen naar buiten komen om hun verhalen te vertellen. Een irritant groepje die-hards roept nog om ter hardst dat er een mediahetze is en dat die arme moegetergde Bekende Mannen met rust gelaten moeten worden, maar dat is natuurlijk te verwachten. In zo’n seksistische samenleving staat er altijd wel iemand op om de daders te verdedigen. De mensen die zo moedig zijn om naar buiten te komen met hun verhaal krijgen meestal een berg kritiek te verwerken. Kritiek die werkelijk niet fatsoenlijk is. Kritiek die vooral als bedoeling lijkt te hebben om het moeilijker te maken met verhalen naar buiten te komen en de daders te beschermen. Arme Roman Polanski, hij moest vanuit een andere villa zijn films maken. Arme Jos Ghysen, op zijn leeftijd. Arme Pol, nu is hij alleen nog communicatie-adviseur bij de N-VA.

De kritiek gaat erover dat mensen de privacy van de daders schenden, dat er een mediahetze wordt gecreëerd, dat er wordt geoordeeld voor er schuld is bevonden door een rechtbank, dat de slachtoffers te lang wachten… Dat lange wachten maakt de slachtoffers blijkbaar “verdacht”. Het is een win-win situatie, als je de status quo wilt behouden tenminste. Eerst het moeilijk maken voor mensen om met hun verhaal naar buiten te komen zodat ze vaak erg lang moed moeten verzamelen, en dan ze aanvallen omdat ze te lang gewacht hebben.

Na decennialang ijveren heeft de feministische beweging bereikt dat er iets meer aandacht is voor seksueel geweld, maar er moet nog veel veranderen. Bovendien is de vraag of het wel “langzaam betert”. De meeste vrouwen durven niet naar buiten komen met hun verhaal of klacht neerleggen. Logisch, als ze dit wel doen krijgen ze weinig steun maar veel kritiek. Er is maar een paar procent van de klachten die ooit tot een veroordeling leidt, en meestal na een veroordeling loopt de dader gewoon vrij rond. Allerlei aspecten van rechtszaken leiden tot het opnieuw en opnieuw moeten vertellen en dus beleven van de feiten, wat het nog zwaarder maakt. Zonder protest wordt het terug erger, niet beter. Het huidige systeem werkt niet. Integendeel: het geeft de boodschap aan potentiële daders dat ze straffeloos hun gang kunnen gaan. Veroordelingen zijn er niet en in de mainstream media word je verdedigd.

En hoe zit het eigenlijk met die voortdurende beschuldigingen van liegende slachtoffers? Het geweldige “vermoeden tot onschuld” van de dader wordt meestal omgedraaid in een vermoeden tot schuld van het slachtoffer: misschien liegt ze wel. En daarmee kan dan alles verklaard worden, in dat licht ziet alles er slecht uit. Ze wachtte er jaren mee. Ze wou gewoon geld verdienen. Ze had al eerder gelogen op haar asielaanvraag (zoals in de DSK-affaire). Ze zoekt gewoon aandacht, ze durfde niet zeggen dat ze vreemdging, etcetera. Die fameuze rechtstaat werkt dus helemaal niet als het over vrouwen gaat. Dat wil niet zeggen dat slachtoffers engeltjes zijn, nee, het zijn mensen, dat iemand “vrij van zonde” is lijkt me geen voorwaarde om geloofd te worden over seksueel geweld en intimidatie.

Die gemene daders

Maar geweld zit overal, intimidatie is iets dat eigenlijk nagenoeg alle vrouwen ondervinden, grensoverschrijdend gedrag maakt iedereen mee en oplossingen zijn niet zo eenvoudig. De dappere ridders zijn eraan voor de moeite: het meeste geweld op vrouwen vindt plaats door partners en familie. Misschien zouden vrouwen beter meer op straat komen, niet alleen kunnen we dan beter zichtbaar protesteren maar dan zijn we statistisch gezien ook veiliger?

Het zou simpel zijn, mocht seksueel geweld enkel door een paar uitzonderlijke freaks gepleegd worden, de slechte mensen die met een mes in de bosjes zitten te wachten, en als we die opsluiten dan is de wereld terug goed. Maar geweld zit enorm complex in elkaar. Als we rekening houden met alle vormen van grensoverschrijdend gedrag kunnen we als we eerlijk zijn alleen maar toegeven dat het probleem bij ons allemaal zit en dat we als samenleving en als mensen nog niet goed met grenzen en consent kunnen omgaan.

Maar bij de vele verhalen van seksueel en fysiek geweld die we nu horen gaat het zelfs niet om mislukkende pogingen van goedbedoelende mensen. Het soort gedrag dat daar wordt beschreven duidt heel duidelijk op een bewust misbruik van machtsposities. Mannen hebben al meer macht dan vrouwen in de samenleving, ze zitten vaker in leidinggevende posities en dus moeten vrouwen zich koest houden als ze hun geld, werk, … niet willen verliezen – waardoor er nog meer moed nodig is om de situatie aan te kaarten.

Ultiem gezien willen we natuurlijk een samenleving waarin iedereen ervan overtuigd is dat geweld verkeerd is en dat het daarom niet gebeurt, maar in de tussentijd, wat doen we dan om dat te bereiken?

Verandering door conflict

Kortom, tijd voor verandering. Maar wie gaat die verandering eigenlijk doorvoeren? In de verschillende feministische groepen waarin ik actief ben, is er veel discussie over. De regeringen lijken al jaren niet meer geneigd meer dan lip service te bewijzen aan genderthematiek, het voorkomen van geweld en dergelijke. De fondsen voor vrouwenorganisaties dalen en je moet al goed verdienen om nog in een vluchthuis terecht te kunnen – kinderen kosten trouwens extra.

We zitten allang niet meer in een consensusmodel. Integendeel, we zien een steeds naakter en harder kapitalisme opduiken waarin alles wat zorgt voor solidariteit en bescherming uit de weg wordt geruimd. Volksvertegenwoordigers hadden het met de opkomst van de globalisering al steeds moeilijker om weerwerk te bieden tegen internationale kapitaalstromen en handelsafspraken, als ze al niet eerder volledig gecapituleerd waren voor de macht van het geld. Nu is zelfs elke schijn van democratie verdwenen. Je zou voor minder gaan bezetten en protesteren.

Dit soort acties zouden naar mijn mening ook de kern moeten gaan vormen van het feministisch verzet. Conflict lijkt de enige mogelijkheid nu om verandering te bereiken. Niet meer netjes zitten afwachten of de regering alstublieft eens wat meer rekening wil houden met geweld, met het feit dat armoede vrouwelijk is, nee, dat gebeurt niet, alle bereikte sociale voorzieningen staan terug op de helling.

Dus laten we niet netjes zijn. Laten we lastig en irritant zijn, zand in de machine gooien. Naar buiten komen, onze verhalen vertellen en op de straten schrijven en van de daken roepen en bezetten en blokkeren en terugvechten tegen de mensen die ons onderdrukt willen houden. Als we nu niet op straat komen is het te laat – en wat hebben we eigenlijk te verliezen, ons passieve imago?

Evie Embrechts is actief bij FEL (Feministisch en Links) en VOK (Vrouwen Overleg Komitee). Ze is redactrice bij het drietalige feministische tijdschrift Scumgrrrls en schrijft sinds kort voor DeWereldMorgen.be