foto: Luc Janssens

“Mevrouw de voorzitter, er zijn landen met een Spiderman, er zijn landen met een Superman en wij zijn een land met een Muffinman.”

Het was de openingszin van de advocaat-generaal dinsdagmiddag op het Hof van Beroep te Gent. Daar mocht Steven De Geynst zijn beroep tegen zijn correctionele veroordeling – ‘zes maanden gevangenisstraf met uitstel’ voor het stelen van twee zakken weggegooide muffins –  deze namiddag komen uitleggen. 

Van een advocaat-generaal verwacht je een portie gebalde retoriek. Maar in de eerste plaats verwacht je van hem ook ontegensprekelijke inbreuken tegen de wet te horen. Een advocaat-generaal is namelijk de vertegenwoordiger van het openbaar ministerie. Dat is een overheidsorgaan met als taken de wetten te handhaven, strafbare feiten op te sporen en te vervolgen, strafvonnissen ten uitvoer te leggen en de rechter te informeren voor zover de wet dat voorschrijft. U leest het goed: deze mensen zijn bevoegd voor de uitvoering van opgelegde strafvonnissen.

En daar schort wel iets aan. Het is een publiek geheim dat straffen tot drie jaar effectief amper (lees: niet) worden uitgevoerd. Gevangenissen zitten overvol, justitie-assistenten moeten tientallen mensen in voorwaardelijke vrijheid opvolgen, rechters moeten tientallen zaken op één dag behandelen.

Het is een magistratengeheim dat door de overbevolking in de gevangenissen ook voor straffen die hoger liggen steeds minder vaker de onmiddellijke aanhouding volgt. En maar observeren en maar interventieploegen sturen en maar onderzoeksdaden verrichten maar de kans dat na een veroordeling een straf effectief wordt uitgezeten wordt elk jaar kleiner.

Het is een politiegeheim dat politie het parket vaak moet smeken om de strafuitvoering op te volgen. Zes jaar effectief voor gewapende overval bijvoorbeeld. Het klinkt steeds vaker op een recherchebureau ergens in Vlaanderen: “Zeg collega-speurder, hebben ze nu al een gevangenisbevel gestuurd voor die zes jaar effectief van X want nu loopt ’em hier in de buurt nog rond.”

Alsof dat alles nog niet genoeg is blijkt dat mensen die hun job vol overgave doen bij politie en justitie steeds vaker met burn-out kampen.

De toestand is zo dramatisch dat meer en meer zaken worden geseponeerd. Slechts een fractie van het aantal verkrachtingen worden vervolgd, zelden geraakt een zaak van huishoudelijk geweld op de rechtbank en ook winkel- , fiets- en autodiefstallen halen nog zelden een veroordeling. 

Alternatieve straffen worden uitgesproken maar kunnen wegens een wanbeleid en een stiefmoederlijke behandeling van het departement justitie amper of niet worden uitgevoerd. Duizenden uren werkstraf worden op de rechtbanken uitgesproken, slechts enkele tientallen uren worden daadwerkelijk opgevolgd.

Ondertussen blijft het grote geld plakken bij de misdaadwereld. Een half miljoen euro verbeurd verklaard door de rechter bijvoorbeeld. Oeps, foutje van de juridische firmawereld. Het geld zit in Marokko. En ook al heeft een Belgisch rechter dit geld toegewezen aan de Belgische Staatskas, ‘we’ kunnen er niet aan.

Tja, het is nu éénmaal voor de politieke wereld populairder om een bende criminele Marokkanen via het gesproken en geschreven dagblad stoer terug te willen sturen naar hun thuisland – in één ruk zijn de potloden bij het plebs gescherpt om deze partij te bedanken bij de volgende verkiezingen – dan een écht belangrijk verdrag te sluiten met dit Magrebland waardoor misdaadgeld kan worden gerecupereerd en de misdaad kan worden bestreden daar waar het moet: in hun geldbuidel.

Prioriteiten

Dit is in een notendop de schrijnende situatie bij justitie. Je zou dus verwachten dat er alarm wordt geslagen. Dat er prioriteiten worden gesteld. En wel de juiste prioriteiten.

Maar wat laat de de baas van de federale politie onlangs weten? “Fiscale fraude opsporen is geen prioriteit meer”.

Terwijl deze beerputwalmen van justitie steeds hardnekkiger stinken – en een pak zware kalibers vrijuit gaan, topfraudeurs nu al weten dat ze geen vervolging riskeren want de krakkemikkige wetten zullen er toch voor zorgen dat er ofwel een procedurefout gebeurt, ofwel dat er zoveel tijdrovende onderzoeksdaden moeten worden gesteld dat de ‘redelijke termijn overschreden’ zal worden ingeroepen en een vervolging uitblijft -, net op dat moment moet Steven De Geynst voor de rechter verschijnen.

En ja, deze notendop van justitie is relevant. Deze zaak werd niet geseponeerd. Deze zaak werd ook geen symbooldossier van een noodzakelijk en relevant debat. Niet alleen over de toestand bij justitie maar ook over de zaak ten gronde. Is er eigenlijk wel een misdrijf gepleegd? Kan weggegooid voedsel überhaupt nog als eigendom worden gezien? Is een vervolging hier überhaupt verantwoord?

De advocaat-generaal zei letterlijk “mevrouw de voorzitter, de vrijspraak van meneer De Geynst zou betekenen dat iedereen ongestraft in containers kan grabbelen en een afvalbeleid niet meer nodig is. Het zou ook betekenen, mevrouw de voorzitter, dat iedereen zomaar bankuittreksels uit de vuilnisbakken kan nemen, weggegooide diskettes en papieren met persoonlijke gegevens kan misbruiken wanneer ze die vinden in een vuilnisbak.”

Wel, meneer de advocaat-generaal, is het niet net dat afvalbeleid dat ons – brave burgers – verplicht te recycleren? Dat we daardoor spaarlampen en CO2-zuinige auto’s kopen, glas naar de glascontainer brengen en petflessen bij het PMD-afval steken? Als we een yoghurtpotje in de verkeerde vuilniszak steken, krijgen we een sticker van de stad en riskeren we zelfs een boete.

Maar wie controleert het afval van Carrefour? Of mag daar wel organisch voedsel bij een gebroken fles Javel en een gescheurd pakje batterijen in één container?

U leuterde verder over de houdbaarheidsdatum van de muffins alsof daar de veroordeling van afhangt. Als dat in uw pleidooi van zo’n kapitaal belang is waarom werd er dan geen onderzoeksdaad gevraagd? Waarom gaf het openbaar ministerie niet de opdracht de muffins te testen in een labo? Met die toon van belangwekkendheid waarmee u sprak zou een mens dat toch verwachten.

“Als de Muffinman vrijgesproken wordt, dreigt er een gevaar voor de maatschappij. Wie is er dan verantwoordelijk voor de verspreiding van producten met gevaren voor de volksgezondheid?”, ging u nog verder.

U sleurde er nog wat milieuwetten bij. Perfect gecounterd door de advocaat van de verdediging: “pure chantage van de advocaat-generaal, meneer De Geynst staat helemaal niet terecht voor een inbreuk op de milieuwetgeving”.

U kon niet anders dan ja-knikken. En toch ging u woordelijk verder: “De Geynst moest worden veroordeeld want anders kon de milieuwetgeving niet correct meer worden toegepast. Dat is van kapitaal maatschappelijk belang”, zei u ook. “Dit is een realistische kijk op de zaak en geen romantische kijk zoals de activisten in de zaal, mevrouw de voorzitter.”

Armoede

Tiens, ik zat ook in de zaal. Romantiseren, advocaat-generaal?

Allerminst. Allerminst. Dit is bittere ernst. In een land waar Electrabelbonzen, bankdirecteurs en Dexiabazen genieten van hun met-belastinggeld-betaalde-coctail, in een land waar het zware geschut de pijnpunten van justitie misbruikt om niet vervolgd te worden, in een land waar 1207 geïnterneerden zonder behandeling in de gevangenis zitten, in een land waar de georganiseerde overproductie regelrechte diefstal is van de volgende generaties, de jongeren én onze kinderen, in dit land dus geven we een gevangenisstraf aan iemand die weggegooid eten uit containers haalt.

Een gevaar voor de volksgezondheid, Advocaat-Generaal? In mijn straat woont een alleenstaande moeder die de laatste dagen van de maand een liter melk aanlengt met water om toch nog iets met smaak aan haar peuter te kunnen geven. Schrijnende armoede. Geen eten meer. Deze groep alleenstaande ouders wordt steeds groter.

Zo door het leven gaan, dat is een gevaar voor de volksgezondheid.

Niet Steven De Geynst himself of een vrijspraak – een mens blijft hopen (uitspraak 8 februari om 14u in deze zaak) –  is een gevaar voor de maatschappij, beste advocaat-generaal maar schrijnende armoede, een mank justitiebeleid en een krankzinnig vervolgingsbeleid.

Zo krankzinnig dat uw collega’s in Brussel aan de politiezones van B-H-V vandaag via een rondzendbrief lieten weten dat mensen met illegaal wapenbezit, autodiefstalplegers en valsmunterijmuiters niet meer onmiddellijk moeten worden verhoord. Ze riskeren geen onmiddellijke aanhouding meer.

Ik heb deze rondzendbrief even in de praktijk omgezet. Niet geromantiseerd, wees gerust.

U betaalt muffins in de Carrefour met valse geldbriefjes. U wordt betrapt op heterdaad, door de winkeleigenaar of de politie.
De rondzendbrief van parket Brussel is duidelijk. Valsmunterij : niet onmiddellijk verhoren. U mag naar huis.

U neemt een uur later de niet verkochte muffins die door het personeel werden weggegooid in de container op de parking. U riskeert zes maanden gevangenisstraf met uitstel. Zeg dat het openbaar ministerie van Gent het gevorderd heeft.

Niet de houdbaarheidsdatum van de muffins is het discussiepunt maar wel de houdbaarheidsdatum van dit vervolgingsbeleid, van wereldvreemde magistraten – al eens een afvalcontainer van dichtbij gezien advocaat-generaal? – en de vervaldatum van deze veroordeling.