Het is bijna 19 uur als voorzitter Patrick Develtere neerploft op een stoel in een Schaarbeeks etablissement. Een dag lang waren hij en Francine Swiggers, de voorvrouw van Arco, opgejaagd wild. Nu is er tijd voor een interview.

Patrick Develtere werd eind april 2010 verkozen als de nieuwe voorzitter van het ACW. Dat was enkele dagen voor Griekenland een eerste noodkrediet kreeg van het IMF en de eurolanden en de schuldencrisis officieel een feit was.

Anderhalf jaar later gaat Dexia onder meer door die schuldencrisis de dieperik in en maakt heel België kennis met de twee grote aandeelhouders van de bank: de Gemeentelijke Holding en Arco. Kort na de Gemeentelijke Holding wordt ook Arco, de holding van de christelijke werknemersbeweging ACW, gedwongen om over te gaan tot de vereffening van een aantal deelgenootschappen.

De bijna 800.000 coöperanten van Arcopar, Arcoplus en Arcofin krijgen hun inbreng (zo’n 2000 euro) terug dankzij het Bijzonder Beschermingsfonds. Duizenden verenigingen waaronder ook enkele grote organisaties zien een deel van hun spaargeld in rook opgaan.

“Ik heb de lijst van verenigingen gezien. Dat gaat bijvoorbeeld over de lokale fanfare en afdelingen van de KWB. Dat is heel erg dat zij hun spaarpot verliezen, maar het gaat gelukkig vaak om kleine bedragen”, zegt Develtere.

Enkele grote organisaties verliezen veel geld. “Onze beweging is een pak spaargeld kwijt. Maar de werking en dienstverlening komt niet in het gedrang. We hebben onze werking nooit betaald met dividenden.”

Maatschappelijke rol

De werking wordt dan wel niet aangetast, maar de christelijke werknemersbeweging verliest haar economische poot en dat komt hard aan. Develtere: “Arco speelde een belangrijke maatschappelijke en economische rol. Arco verleende ook rechtshulp aan de vennoten en via Procura ook aan ziekenhuizen en welzijnscentra. Arco zorgde ook voor meerwaarde voor de aandeelhouders: een dividend, maar ook toegang tot vakantiecentra, korting bij De Standaard-boekhandel of bepaalde reisagentschappen. De Arcospaarder was ook de trouwste klant van de verzekeraar en bank Dexia. Arco onderstutte zo een systemische bank.”

Voor het ACW breekt een lange periode van bezinning aan. “We gaan nu samen met onze leden de nieuwe situatie moeten evalueren. Wat zijn de financiële gevolgen? Maar ook: wat betekent dat voor onze rol in de toekomst? Dat zal een lang en intensief proces zijn dat heel eigen is aan een sociale beweging. In een bedrijf loopt dat helemaal anders. Daar gaat het management bij elkaar zitten om snel een beslissing te nemen. Wij gaan daar grondig over nadenken met onze militanten.”

“En ja, we gaan ook moeten besparen. Aanzienlijk zelfs. Maar we gaan ook investeren. Onze beweging bestaat meer dan 100 jaar. We moeten onderzoeken hoe we onze middelen in de toekomst gaan besteden in functie van de nieuwe behoeften in de samenleving.” 

Develtere noemt wat deze week met Arco gebeurde een blikseminslag. “Het is een bliksem die op ons Arcohuis valt. Gelukkig is het ACW veel meer dan dat huis. Maar we zullen ons nu toch moeten afvragen hoe we in dat onweer zijn kunnen terechtkomen. Dan moet je, denk ik, terug naar de discussies in de jaren ’90. Wij hadden toen Bacob, VDK en DVV, gezonde financiële instellingen met een geschatte waarde van 3,6 miljard euro. Wij hebben die tien jaar geleden binnengebracht in Dexia.”

Develtere diept een dik pak persknipsels op. “Kijk, een stuk uit het boek ‘Zes huwelijken en een begrafenis’ van Stefaan Michielsen (een journalist die nu bij De Tijd werkt en ongemeen hard was voor het ACW en Arco, nvdr) en Béatrice Delvaux. Schaalvergroting is de toekomst in de financiële wereld en alleen heel grote banken zullen overleven, schreven zij toen in 1999. Alle specialisten probeerden ons te overtuigen dat er geen toekomst was voor een standalone voor Bacob. Scale en scope waren de toverwoorden. Op Europees niveau mochten er nog 15 grote banken overblijven. Belgische banken zouden gedegradeerd worden tot kruideniers. Dat was een obsessie, ook bij journalisten als Stefaan Michielsen.”

Druk

Volgens Develtere was de druk groot om daar in mee te gaan. “Het is altijd de roeping geweest van het ACW om op de economie en de maatschappij te wegen. Het leek ook een mooi huwelijk. Wij brachten de non-profit en de verzekeraar mee. Zij brachten de lokale financiering. Bij ons leefde de overtuiging dat lokale overheden een essentiële rol moeten spelen in de lokale economie omwille van de grote behoefte aan culturele centra, zwembaden, bibliotheken en andere voorzieningen. Het samengaan van die twee leek een schitterende gedachte en kon ook tot 2008 overal op applaus rekenen. Zoek maar, je zal vóór 2008 weinig kritische analyses vinden.”

“Eén van die discussies wordt: was het verkeerd om te denken dat je coöperatief kan bezig zijn in alliantie met een internationaal conglomeraat? Coöperatie betekent lokale verankering, nabijheid, … In een conglomeraat krijg je een diffuus en moeilijk te overzien beheer. Dat is wellicht niet compatibel. Dan kom je als coöperatie in een bepaald vaarwater terecht waar zo’n conglomeraat zich heel graag wil in begeven, maar waarin wij ons niet thuis voelen.”

Alle zogenaamde specialisten zeggen nu ook in koor dat de index moet bijgetimmerd worden en het brugpensioen afgeschaft. Normaal volgt u die specialisten toch nooit? 

“Het was de tijdsgeest. Alle journalisten, alle financiële experts, alle beleidsmakers, iedereen was daarvan overtuigd. Ik liep toen in die tijd nog in korte broek rond bij Wereldsolidariteit en hoorde ook niets anders: de toekomst is internationaal. Er was nochtans geen wetenschappelijk bewijs voor, maar je mocht er bijna geen vragen bij stellen.”

Zal u die vragen nu wel stellen?

“Het is mijn aanvoelen dat we het principe van verankering niet hadden mogen loslaten. Een coöperatie hoort niet thuis in een verhaal van mergers.”

“Achteraf en met veel respect voor de mensen die toen beslissingen hebben genomen, denk ik dat we samen met de hele maatschappij gevangen zaten onder die stolp. Nu leven we onder een nieuwe stolp waarbij ook gewone mensen denken dat het probleem de overheid is, terwijl het toch de speculanten zijn die de boel verknoeien.”

Informatie

“Weet u wat ook een gigantisch probleem was? De informatie-asymmetrie. In een coöperatie kan je zorgen voor een vlotte spreiding van informatie. Eén van de coöperatieve principes is juist opvoeding waarbij je de mensen grondig informeert over de dingen waarbij ze betrokken zijn. In de bancaire sector daarentegen weet het management veel meer dan de raad van bestuur. Ook de regulator weet tien keer meer dan de leden van de raad van bestuur.”

U hebt zich daar op verkeken?

“Wie heeft welke rol gespeeld? Wie heeft de echte macht? Die zit bij de speculanten. Iedereen vindt dat het de spuigaten uitloopt. Dat shorten niet kan, dat er een financiële transactietaks moet komen. Maar heb je daar al iets van gezien? Dat bewijst toch dat ze heel veel macht hebben? Ze blijven ook anoniem. Ik lees in de krant: ‘de financiële markten hebben beslist’. Ik kan niet eens bellen om uitleg te vragen, hé.”

“Je hebt dus het management dat meer macht naar zich toetrekt, de anonieme speculanten en de rol van de regulator. Waarom hebben ze in Canada veel minder problemen met hun banken? Omdat de regulator daar zijn rol speelt. Wat is de rol van de regulator bij ons? We gaan nagaan wat we zelf verkeerd gedaan. Maar we moeten ook kijken naar de andere stakeholders. We gaan toch niet alleen de vinger wijzen naar Arco, de Gemeentelijke Holding en de overheden die investeerden in de banken en de speculanten ongemoeid laten? Kom aan. Er is geshort geweest op ons, hé.”

Na het Dexia-debacle bleef het ACW met een bad bank zitten. U vindt nog altijd dat het niet zo had moeten aflopen?

“Er waren andere configuraties mogelijk. We zijn in een internationale conglomeraat terechtgekomen. Het Belgische luik werd er nu opnieuw uitgelicht. Waarom konden wij niet inkantelen in het nieuwe Belgische verhaal? We hebben splitsingsformules voorgesteld.”

Arco zat in de Raad van Bestuur. Waarom hebt men daar niet wat harder op tafel geslaan?

“We zaten daar in een minderheidspositie. Met twee bestuurders op 18.”

In 2008 werd Dexia gered door een kapitaalverhoging. Ook Arco bracht toen 350 miljoen nieuw kapitaal in. Develtere: “Dexia Bank België is een bank met 80 miljoen deposito’s. Als die over kop gaat, stijgt onze overheidsschuld met 50 procent. Dat is dramatisch. Hadden wij in 2008 die bank niet gered, dan waren wij nu Griekenland geweest. Die kapitaalverhoging moesten we dus wel doen.”

In diezelfde periode beloofde de regering ook de waarborgen van het Beschermingsfonds uit te breiden naar verzekeringsondernemingen (Tak21) en erkende coöperatieven.

Sommige journalisten suggereren dat u de regering daarvoor hebt afgedreigd.

“Alsof ik die macht heb. Die 700.000 cooperatieve spaarders zijn geen jeugdbeweging en ik kan hen dus niet met een fluitsignaal vragen nu eens naar links en dan eens naar rechts te lopen. En ik ben zeker niet zo stom om zoiets te doen. Ik ga mensen toch niet suggereren om een bank te verlaten? Het mislukken van Dexia Bank België en DVV zou een drama zijn voor dit land.”

Maar ondertussen heeft Arco wel gegokt en moet de belastingbetaler nu opdraaien voor de schade, klinkt het?

“Wij hebben niet gegokt. Wij hebben geïnvesteerd in een bank waarin we geloofden. Wij zijn als organisatie zelfs hard tegen gokken. Alsof speculanten niet bestaan. Zij hebben de voorbije maanden wel miljarden verdiend door te gokken tegen Dexia.”

Maar vindt u echt dat de coöperatieve aandeelhouders van Arco recht hebben op die waarborg?

“Die mensen hebben nooit de intentie gehad om een meerwaarde te boeken op een aandeel. De dividenden van Arcopar worden zelfs niet uitbetaald, maar op een wachtrekening gezet en omgezet in nieuwe aandelen. Uittreden uit de vennootschap is maar mogelijk tussen 1 april en 30 september.”

Komt het ACW niet verzwakt uit het Dexia-verhaal?

“United we stand, zeggen de Amerikanen. Ik heb het gevoel dat er grotere eensgezindheid is in de beweging dan ooit te voren. We will bounce back, is nog zo’n Amerikaanse uitdrukking. In onze samenleving is er een heel grote onderstroom van mensen die ontdekken dat deze wereld verkeerd draait en aan onze greep ontsnapt. Veel van die mensen behoren al tot onze beweging of ontdekken nu plots dat ze aandeelhouder zijn van Arco of dat hun organisatie Okra deel uitmaakt van het ACW.”

“We hebben mechanismen nodig om terug greep te krijgen op dat systeem. Dan zijn een ziekenfonds, een vakbond of een beweging als Okra die zich bekommert om senioren essentieel. Wij moeten de energie en de dynamiek hebben om die mensen een plaats te geven.”

“Als we al het vertrouwen geschonden hebben, gaan we dat terug winnen door verder transparant te zijn. Over de jaren ’90 en over de jaren 2000. We gaan ook eerlijk uitleggen wat we geprobeerd hebben maar wat niet gelukt is. Het vertrouwen in ons moet er op de eerste plaats zijn omdat wij proberen om concrete antwoorden te geven op de problemen waar mensen mee worstelen in deze maatschappij, op de werkvloer, als vrouw, als gezin of als gepensioneerde.”

Maar u bent wel uw moreel gezag kwijt, klinkt het.

(Resoluut) “Nee. Waarom zouden wij als beweging ons moreel gezag kwijt zijn?”

Wat antwoordt u op journalisten die dat schrijven?

(Aarzelt) “Ik hou niet van conflictjournalistiek. Ja, wij zouden iedereen met dezelfde agressie lik op stuk kunnen geven. Maar wordt de maatschappij daar beter van?”