Misschien moet ik toch prof. Raymond Baker (nvdr: Amerikaans professor internationale politiek, gespecialiseerd in Arabische en islamitische samenlevingen) geloven. Die zei in zijn keynote speech op het Internationaal seminarie ter verdediging van de Irakese academici op 9 maart 2011 in de Gentse aula:
“Er is iets blindmakend aan de vernietiging op zo’n verschrikkelijke schaal. Er is gewoon iets dat té pijnlijk is aan het debatteren over methodes voor de berekening van het aantal geslachte onschuldigen, als de cijfers ons vrijwel direct verder brengen dan honderden en honderden duizenden menselijke zielen. Hoeveel pagina’s en pagina’s van Wikileaks War Logs over moorden aan checkpoints, onuitsprekelijke marteling, willekeurige moorden door ongecontroleerde huurlingen kunnen we lezen met de afkeer voor de bezetters voor ogen en met mededogen voor de slachtoffers dat ze verdienen. De geest sluit zich af, of zo lijkt het toch. Dat is misschien een van Gods weldaden, maar het is er een die moet worden bestreden.”
Correcte cijfers zijn een essentiële voorwaarde om een goed artikel te schrijven. 1,3 Miljoen Iraakse doden in de vergeetput van de geschiedenis gooien is onvergeeflijk. Achter de cijfers gaan namelijk mensen en een hoop ellende schuil. De discussie over het aantal Iraakse burgerslachtoffers is al jaren aan de gang.
Veel deskundigen hebben geschreven dat de telling van civiele slachtoffers in Irak zeer onvolledig is. Richard Brennan bv., die mortaliteitsonderzoek gedaan heeft in Congo en in Kosovo, zei dat het officiële cijfer van Iraakse doden waarschijnlijk een “grove onderschatting” is omdat vele doden onvermeld blijven in oorlogsgebieden.
De aantallen die Iraq BodyCount vermeldt, zijn waarschijnlijk nog meer onvolledig, gezien het feit dat een groot aantal moorden zich voordoet bij incidenten waarover journalisten niets afweten, of in ontoegankelijke gebieden voor de pers. Medialens (nvdr: Britse alternatieve nieuwssite opgericht in 2001) meldde dat uit een studie over het aantal slachtoffers in Guatemala 1960-1996 bleek dat het aantal moorden, gerapporteerd door de media, afnam als het geweld toenam, samenvallend met een stijging van moorden op journalisten.
Mediaprofessionals in Irak worden bedreigd, ontvoerd en 369 (waarvan 339 Irakezen) werden vermoord, volgens de BRussells Tribunal statistieken: een cijfer dat het dodental overtreft van elk ander oorlogsgebied in de geschiedenis.
Embedded journalisten mogen vanuit de veilige omgeving binnen de Groene Zone rapporteren en zijn afhankelijk van His Master’s (Centcom) Voice. Bovendien meldde de Nieman Foundation for Journalism aan de Harvard University in 2009: “Reporters moeten nagaan waar de grens ligt tussen public relations en propaganda, als er al een grens is. Dit jaar zullen de kosten voor het ‘winnen van hearts and minds’ in binnen-en buitenland naar verwachting ten minste $ 4,7 miljard bedragen.”
Hieronder de vertaling van een artikel van Les Roberts, wiens team de enige methodisch correcte wetenschappelijke onderzoeken heeft verricht naar het aantal slachtoffers in Irak. Les Roberts was ook betrokken bij mortaliteitsonderzoeken in Congo, Darfoer en Kosovo. Die onderzoeken werden alle bejubeld door wetenschappers én pers. Maar als het over Irak gaat, werden zijn studies door de mainstream pers op gejoel onthaald. Les Roberts (Clinical Associate Professor in het Programma over Gedwongen Migratie en Gezondheid aan de Columbia University) schrijft:
“Stel je voor dat de New York Times onthulde dat vijf senatoren steekpenningen hadden aangenomen van een bepaalde onderneming. Enkele dagen later publiceert de Washington Post een verhaal waarin gezegd wordt dat onafhankelijke bronnen suggereren dat vier senatoren steekpenningen hadden aangenomen van datzelfde bedrijf, eraan toevoegend dat dit verhaal niets nieuws is want dat het al bekend was, maar verzuimen om te vermelden dat drie van de vier namen anders waren dan bij het eerder gemelde artikel door de Times.
Dit is moeilijk voor te stellen, omdat acht senatoren genoemd in een schandaal niet hetzelfde is als vijf senatoren, en omdat door de gezonde concurrentie tussen kranten, deze de neiging zouden hebben om te wijzen op de foutieve informatie door een rivaal. Toch is dit wat er gebeurde na de 22ste oktober 2010, dag van de release van de Irak War Logs door Wikileaks.
Die release omvatte meer dan 391.000 geclassificeerde rapporten van Defensie waarin gewelddadige gebeurtenissen werden beschreven na 2003 met 109.000 doden, de meerderheid (66.000) Iraakse burgers. Op het moment van de release kwam het meest geciteerde cijfer voor burgerslachtoffers van Iraqbodycount.org (IBC), een groep gevestigd in Engeland, dat de moorden in Irak uit de persartikels optekent.
Eind oktober 2010 kwam de IBC schatting van civiele burgerslachtoffers, omgekomen na de invasie, op ongeveer 104.000. Vrijwel alle autoriteiten op het gebied van ramingen van slachtoffers, waaronder IBC zelf, erkennen dat deze telling onvolledig moet zijn, hoewel er hevige discussies woeden over het aantal gemiste slachtoffers.
De verslaggeving in de pers van de Irak War Logs veronderstelde dat er een samenhang was tussen het aantal slachtoffers, vermeld door Wikileaks, 66.000 sinds het begin van 2004, en de ongeveer 104.000 geregistreerde sterfgevallen opgetekend door Iraqbodycount sinds maart 2003. The Washington Post blokletterde zelfs: ‘WikiLeaks lekken bevestigen meestal eerdere Irak rapporten.” De conclusie was dat de Irak War Logs rapporten niets nieuws onthulden.
Een onderzoeksteam van de Universiteit van Columbia Mailman School of Public Health publiceerde een rapport waarin de mate van overlap tussen de 66.000 WikiLeaks rapporten en de reeds bekende lijst van IBC werd geanalyseerd. Het team ontwikkelde een systeem voor het beoordelen van de kans dat de WikiLeaks War Logs ook een vermelding hadden in de IBC database. De overeenkomende records werden beoordeeld door ten minste twee reviewers en dan arbitreerde een derde reviewer eventuele verschillen.
De conclusie? Slechts 19% van de WikiLeaks meldingen van burgerdoden waren al eerder opgenomen door IBC. Met zo weinig overlap tussen de twee lijsten, is het bijna zeker dat een combinatie van beide aantoont dat de meerderheid van de burgerslachtoffers ontbreekt, wat suggereert dat vele honderdduizenden zijn gestorven.
Het niet merken van het gebrek aan overeenkomst tussen de WikiLeaks lijst van 66.000 sterfgevallen en de lijst van IBC is enigszins begrijpelijk. Verslaggevers hebben zeer weinig tijd om te lezen, te beoordelen, deskundigen te bereiken, en vervolgens een artikel over dit onderwerp te produceren.
Het duurt enkele minuten om één bepaalde War Log te lezen en op de openbare database op Iraqbodycount.org te gaan kijken of er op die specifieke dag een gebeurtenis was die lijkt te passen bij de beschrijving van die War Log. In feite namen de meeste kranten een artikel over van het persagentschap AP over de WikiLeaks Logs, zodat het waarschijnlijk is dat zeer weinig journalisten echt gekeken hebben naar de War Logs.
Aan de andere kant gaf WikiLeaks deze gegevens vooraf aan vijf kranten, waaronder de New York Times en het kostte het Columbia University team slechts enkele minuten om te beseffen dat voor de meeste vermelde gebeurtenissen buiten Bagdad geen moorden vermeld waren in een bepaalde stad of provincie op die dag in de database van IBC.
Dit is niet de eerste keer dat dit onderwerp onzorgvuldig wordt behandeld door de Amerikaanse pers. Een studie in The Lancet waarvan ik co-auteur was en die het aantal extra doden op 100.000 raamde in september 2004 (een schatting drie keer bevestigd sindsdien), kreeg bijzondere aandacht in de pers bijna overal in de wereld, behalve in de VS.
Project Censored vermeldde het onderwerp van de Iraakse burgerdoden als het tweede meest ondergerapporteerde onderwerp van 2004. Een onderzoek door onderzoekers van Johns Hopkins University van medio 2006 stelde dat er sprake was van 600.000 sterfgevallen als gevolg van de invasie.
Een peiling van de Opinion Research Business in het najaar van 2007 zet de telling op meer dan 1 miljoen. Beide schattingen werden scherp aangevallen door critici, grotendeels ondersteund door experts in de discipline van tellingen van slachtoffers, maar consequent aangeduid als “controversieel” door de pers.
De gevolgen van de Irak WikiLeaks oorlogs-Logs voor de positie van de VS ??in het Midden-Oosten zijn diepgaand. De enige publieke schatting van het Iraakse dodental, die ooit door de VS werd gedaan, was de reactie van president Bush op een openbaar forum in december 2005, waarin hij zei: “Ik zou zeggen dat er min of meer 30 duizend zijn gestorven als gevolg van de eerste inval en het aanhoudende geweld tegen Irakezen,” een raming die de woordvoerders van het Witte Huis later toeschreven aan media accounts.
Dit cijfer kwam overeen met de IBC schatting op dat moment. De Wikileaks War Logs suggereren dat de VS informatie hadden om te weten dat deze schatting slechts een kleine fractie van de werkelijkheid was.”
Hier nog eens Les Roberts in 2007:
“Een studie van 13 door oorlog getroffen landen, gepresenteerd tijdens een conferentie in Harvard, wees uit dat meer dan 80% van de gewelddadige sterfgevallen in conflicten niet vermeld worden door de pers en regeringen. Stadsambtenaren in de Iraakse stad Najaf getuigden op Middle East Online dat er 40.000 niet-geïdentificeerde lichamen zijn begraven in die stad sinds het begin van het conflict.
In een toespraak tot de rotarians, uitgezonden op C-SPAN (nvdr: eerste Amerikaanse televisienetwerk dat 24-uursverslaggeving bracht over de Amerikaanse politiek) op 5 september, verklaarde Samir Sumaida’ie, de Iraakse ambassadeur in de VS, dat er 500.000 nieuwe weduwen zijn in Irak. De Baker-Hamilton Commissie (nvdr: de Iraq Study Group) heeft eveneens vastgesteld dat het Pentagon gewelddadige incidenten met dodelijke afloop onderwaardeerde met een factor 10.
Tot slot heeft de gerespecteerde Britse polling firma ORB in 2007 de resultaten bekendgemaakt van een peiling waarin werd gezegd dat 22% van de gezinnen een gezinslid had verloren door geweld tijdens de bezetting van Irak, hetgeen neerkomt op 1,2 miljoen doden.
Deze bevinding bevestigt ruwweg een minder nauwkeurig geformuleerde BBC-poll in februari 2007 dat 17% van de Irakezen een gezinslid had dat slachtoffer geworden was van geweld. Er zijn nu twee peilingen en drie wetenschappelijke onderzoeken die suggereren dat de officiële cijfers en de media-gebaseerde ramingen in Irak 70-95% van alle sterfgevallen hebben gemist Uit de gegevens blijkt dat de omvang van onderrapportage door de media alleen maar toeneemt met de tijd “(Les Roberts, 20 Sep 2007)
Dirk Adriaensens
Dirk Adriaensens is lid van het BRussells Tribunal.
