Riccardo Petrella pleit voor een paradigma-ommeslag
Nieuws, Wereld, Politiek, Cultuur, België, Boek, Recensie, Andersglobaliseringsbeweging, Privatisering, Bankencrisis, Recensie, Boekbespreking, Neoliberalisme, Liberalisering, Een nieuw verhaal van de wereld, Deregulering, Rommelkredieten, Petrella, Radicaal links, (eco)socialisme, Paradigma-ommeslag, Theologie, Kapitalistische globalisering, Vrije markt, Club van Lissabon -

Riccardo Petrella: een nieuw verhaal met diepe wortels

Vorige maand verscheen bij EPO een nieuw boek van de Italiaanse politicoloog, econoom en overtuigd andersglobalist, Riccardo Petrella. Het boek is getiteld ‘Een nieuw verhaal van de wereld’. Petrella vindt het hoog tijd om tegenover het dominante neoliberalisme een nieuw, alternatief verhaal te schrijven.

woensdag 10 november 2010 16:55
Spread the love

Stammend uit een links-christelijke traditie kiest hij zo zijn eigen woorden om dat verhaal te vertellen. Zo noemt hij het dominante verhaal de ‘Universele Kapitalistische Theologie’ gebaseerd op dogma’s en verzinsels.

Daartegenover stelt hij vast dat zon, lucht en water lange tijd beschouwd werden als ‘geschenken van God’, universele goederen die aan iedereen toebehoren. En laat dat net het uitgangspunt zijn van het nieuwe verhaal dat hij in zijn boek naar voren schuift. Petrella’s nieuw verhaal borduurt voort op een rijk en links verleden.

Riccardo Petrella wordt volgend jaar zeventig en is als dusdanig het levende bewijs dat leeftijd er de scherpe kantjes niet hoeft af te veilen. Al sinds 1982 is hij verbonden aan de universiteit van Louvain-la-Neuve (UCL), waardoor hij ook een beetje Belg is geworden.

Lange tijd gaf hij lessen over de mondialisering van ons economische model, het neoliberale kapitalisme, en op die manier werd hij een andersglobalist avant la lettre. Bij het bredere publiek maakte hij vooral naam toen hij in 1995 met de Club van Lissabon het manifest ‘Grenzen aan de concurrentie’ uitbracht, een onverholen knipoog naar de Club van Rome, die in 1972 met ‘Grenzen aan de groei‘ op de proppen kwam.

Het manifest tegen de bikkelharde en mondiale concurrentie zette meteen de toon voor het engagement waarmee Petrella de daarop volgende jaren naar buiten kwam. Het meest bekend, werd hij allicht vanwege zijn niet aflatend gevecht voor de universele toegang tot drinkbaar water, de meest pure, menselijke behoefte.

Vooral zijn boek ‘Water als bron van macht’ uit 1999 leverde heel wat debatstof op. En in dit nieuwe boek ‘Een nieuw verhaal van de wereld’ bouwt hij helemaal voort op dat elan. Veel minder concurrentie, veel meer common goods, dat is het nieuwe verhaal dat Petrella naar voren schuift.

Is dat een nieuw verhaal? Nee, en toch ook ja … Nee, want hij grijpt daarmee terug naar een rijke linkse traditie en steekt dat overigens ook niet onder stoelen of banken. Ja, omdat hij er een 21ste-eeuwse, mondiale en ecologische invulling aan geeft, die lange tijd ontbrak bij links. Ecologie is voor Petrella geen franje aan zijn vertoog, maar een wezenlijke component van zijn alternatief.

“Gij zult alle markten vrijmaken”

Zeker, er zit een tere plek aan het boek. De oorspronkelijke Franstalige versie van het boek werd immers al uitgebracht in 2007 (‘Pour une nouvelle narration du monde’). En toch kan je dat van twee kanten bekijken. Enerzijds drukt het je met de neus op de feiten: het gaat razend snel in de huidige wereldeconomie.

In 2007 waren de banken nog niet als dominosteentjes aan het vallen als gevolg van de met strik verpakte rommelkredieten. In deze Nederlandstalige uitgave integreert Petrella die bankencrisis wel in zijn inleiding en hier en daar ook in de rest van zijn boek. Maar het blijft wel een zwakte dat er niet dieper wordt ingegaan op de meest diepgaande crisis van de kapitalistische economie sinds de jaren dertig.

Anderzijds bevat de oorspronkelijke tekst van het boek voldoende anticipering op die crisis en is het ook wel straf dat de waarschuwingen uit het boek allicht sneller dan de auteur kon vermoeden, bewaarheid werden. De bankencrisis doet absoluut geen afbreuk, maar bevestigt net helemaal het verhaal van Petrella.

Het boek bestaat eigenlijk uit twee grote delen

In het eerste deel, met als titel ‘De Universele Kapitalistische Theologie’ beschrijft Petrella het verhaal van de kapitalistische globalisering. Hoewel dit deel eigenlijk niet zo heel veel nieuws bevat, heeft het wel de verdienste dat het alles nog eens overzichtelijk op een rijtje zet. Bovendien moet je Petrella wel nageven dat hij de dingen op een geestige en daarom ook toegankelijke wijze weet te beschrijven.

Zijn parallel met de katholieke theologie levert hilarische citaten op. Terwijl het katholicisme gebaseerd is op de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, vertrekt de kapitalistische theologie van het Kapitaal, de Onderneming en de Markt.

Die vrije markt is voor hem de hedendaagse Ark van Noah en je krijgt er ook zes geboden bij, in de stijl van: “Gij zult alle markten vrijmaken”. De nieuwe heilige drievuldigheid heet liberalisering, deregulering en privatisering, de belangrijkste theologen luisteren naar namen als Ricardo en Smith, maar de hedendaagse evangelisten zijn dan weer de goeroes van de westerse universiteiten en de consultants van de multinationals. Geef toe, dat is fun, maar tegelijkertijd steekt de lezer er wel veel van op.

Het tweede deel van het boek kreeg de titel ‘Het verhaal de mensheid mee’. Het verhaal dat hij wil vertellen mondt uit in een soort van programma van voorstellen en eisen voor de verschillende politieke niveaus, al stelt Petrella dat elk nieuw verhaal moet vertrekken van het recht op leven van de acht miljard mannen en vrouwen die in 2025 onze planeet zullen bewonen.

Het verhaal moet dus tegelijkertijd denken aan de boeren in het Indiase Kerala, de analfabete Koerdische vrouw in Duitsland, het kleine meisje in Burkina Faso dat niet naar school gaat en ook aan de jonge Zweed, zoon van een bankier, die in Montreal studeert om een MBA-diploma te halen dat hem een ‘briljante’ loopbaan verzekert. Al die mensen hebben recht om te leven, niet enkel die jonge Zweed, stelt Petrella.

Voor een ander huisreglement

Wil je dat realiseren, dan moet er volgens hem veel gebeuren. Wat volgt is een hele resem concrete dossiers, met telkens ook concrete beleidsvoorstellen, gaande van het ontwapenen van de financiële markten, de invoering van rechtvaardige fiscaliteit, het verbieden van patentering op kennis en levende organismen, het oprichten van openbare banken en volksbanken, het onwettelijk verklaren van armoede … Klinkt utopisch? Slavernij en kinderarbeid zijn in het Westen toch ook lichtjes uit de mode geraakt, antwoordt Petrella.

Maar fundamenteler pleit hij in feite voor een soort van paradigma-ommeslag. Terwijl vandaag de vrije markt oprukt op alle terreinen van de economie en de maatschappij, vindt Petrella dat het recht op leven enkel maar gewaarborgd kan worden indien de goederen en diensten die noodzakelijk zijn voor het leven van de leden van een gemeenschap, toebehoren aan die gemeenschap en er ook door beheerd worden, zonder concurrentie van andere, privébedrijven.

Petrella maakt dat ook heel concreet in zijn boek en publiceert een waslijst van diensten en goederen die volgens hem in handen van de gemeenschap moeten komen.

Zo komt Petrella tot een pleidooi voor een andere economie of een ander ‘huisreglement’, gebaseerd op globale gemeenschappelijke goederen en diensten, aangevuld met een niet-commerciële coöperatieve economie, met daaraan ondergeschikt een sector van private economie, telkens ook geillustreerd door van die schemaatjes die zo eigen zijn aan universiteitsprofessoren.

Overtolligheid elimineren

‘Een nieuw verhaal de wereld’ is zeker een lezenswaardig boek, geschreven door een creatieve denker. Petrella toont zich een radicale tegenstander van het kapitalisme en trekt ook expliciet van leer tegen dat deel van de linkerzijde dat helemaal mee is gegaan in het neoliberale verhaal. Hij rekent zichzelf veeleer tot wat hij ‘radicaal links’ noemt.

Als jij zijn voorstellen goed onder de loep neemt, merk je goed waar hij zich politiek situeert: hij lijkt een aanhanger van het Scandinavische, sociaaldemocratische model van de welvaartstaat van de jaren zestig en vindt dat er vandaag een dergelijk model moet worden gevonden op wereldschaal. Een model dat rekening houdt met de draagkracht van de planeet.

Een goeie, ouwe en consequente (eco)socialistische visie, zo zou je het boek kunnen samenvatten. Nog een goddelijk citaatje om het af te leren: “Het verschil tussen de God van Abraham en de God van de Markt bestaat erin dat wij voor de eerste allemaal Zijn kinderen zijn, terwijl velen onder ons voor de God van de Markt een overtolligheid worden zodra wij niet langer rendabel zijn voor het Kapitaal, een overtolligheid die alleen maar geld kost en dus geëlimineerd moet worden. In die optiek heeft wie geëlimineerd wordt, dat alleen maar aan zichzelf te wijten.”
 

take down
the paywall
steun ons nu!