Begin deze maand verklaarde het Franse ratingagentschap Fitch de Griekse staat bijna failliet, rating BBB-. Toen grepen de 16 regeringen van de eurozone in, en stelden samen met het IMF 45 miljard euro ter beschikking tegen een intrest van 5 procent.

Nu is het de beurt aan het Amerikaanse Standard & Poor om de Griekse kredietwaardigheid te verlagen tot BB+, of “junk”, dus rommel. De “B” categorie betekent in beursfilosofie: geen investeringen doen, dus Griekse staatsobligaties verkopen. Dat gebeurde dus wereldwijd, door banken en grote beleggingsfondsen.

Het Amerikaanse Moody’s houdt het nog op A3, dus wèl investeringswaardig.

Ratingagentschappen onbetrouwbaar

Een wetenschapper die met 3 verschillende metoden tot zo’n uiteenlopende cijfers komt over dezelfde grootheid, besluit daaruit dat geen van de drie betrouwbaar zijn. Zo niet in de wereld van de beurzen. De koers van de Griekse staatsobligaties zakte verder, en de intrest die de Griekse staat moet betalen stijgt nog hoger, gisteren tot 11,5%.

S&P berekent dat bezitters van Griekse staatsleningen samen tot 200 miljard euro kunnen verliezen. Intussen steeg de koers van de credit default swaps (CDS) tot hun hoogste niveau, dit zijn verzekeringen tegen het niet-terugbetalen door de Griekse overheid. Men betaalde 7,6% aan de verzekeraar; voor Duitse staatsleningen is het een half procent. Maar op 29/4 zakte die kost enigszins, een weerspiegeling, volgens de commentaren, van enkele politieke verklaringen over snelle steun aan Athene.

Ook de Griekse Nationale Bank is op de beurzen nog maar een kwart waard van enkele jaren geleden, toen er nog een conservatieve regering in Athene aan de macht was (de herrie begon na de verkiezingsoverwinning van de socialisten). Op de Duitse beurs XETRA evolueerde de koers van het aandeel als volgt: 45 euro op 11 okt 2007; 35 op 21 mei 08; 27 op 14 okt 2009, 19 op 6 jan 2010. Een kortdurende stijging volgde op 12/4, d.i. na de afspraak van 16 Eurolanden en het IMF over de 45 miljard steun. Maar het was van korte duur: 10,5 op 28 apr. Wordt zeker vervolgd. (Voor meer info, klik hier)

Ook andere landen

Bankaandelen zakten eergisteren in meerdere landen, ook de Belgische. Ze hebben Griekse staatsobligaties in portefeuille: KBC zowat 1,2 miljard euro, BNP Paribas Fortis 1,5 miljard euro Grieks papier. Verzekeraar Fortis (nu Ageas) voor 4,1 miljard euro. Die som vertegenwoordigt 12 procent van de portefeuille staatsobligaties en verklaart waarom Fortis zware klappen krijgt, zegt De Tijd. De grote beleggers die de bankaandelen verkochten, waren dus erg goed ingelicht. Maar een dag later stijgen de koersen alweer; dat wil zeggen: sommige beleggers hebben winst gemaakt…

Spanje (AA) en Portugal (A-) kregen van S&P ook een lagere rating. Zoals in Griekenland vormen daar socialistische partijen de regering. Nochtans is het Spaanse begrotingstekort 11,2%, en de staatsschuld laag, slechts 53,2% van het BNP. Het Ierse overheidstekort is het hoogste van alle, 14,3%. Portugal heeft 9,4% tekort. België heeft nog AA+, maar ’t kan verkeren: Fitch of S&P zullen over ons beslissen.

Financiële experts aan het woord

Nu zijn het niet alleen de ratingagentschappen die in de toekomst kunnen kijken, en aldus stromen miljarden door de beurzen jagen op enkele uren. Neen, ze krijgen bevestiging van eminente topeconomen van… banken en beleggingsfirma’s.

Deze zijn zelf vaak verwikkeld in schadeclaims of processen, of hebben miljardenschulden bij overheden omdat ze dringend geld nodig hadden. Ze hadden immers de spaarcenten van hun klanten belegd in verpakte rommelhypotheken en andere risico-effekten. Ja, de kredietcrisis is nog maar pas achter de rug, of dezelfde personen zijn er weer om hun experte raad te geven, ditmaal om nationale staten te be- en veroordelen.

Bijvoorbeeld, specialisten van Citigroup, ook in ons land in een proces verwikkeld; de groep houdt al meerdere jaren in de VS miljarden dollars in reserve om klagers of de controleorganen met een “settlement” te paaien (2,65 miljard uitbetaald, 6,7 in reserve in 2004 – zie voetnoot 44 in http://hdl.handle.net/1854/6319). Bijvoorbeeld ook de “head of investment-grade strategy” van ING (dat moet splitsen van de Europese commissie wegens staatssteun), Erik Nielsen van Goldman-Sachs, Steven Major van de grote Britse bank HSBC (hield rommelkredieten in portefeuille), de analysten van BNP Paribas, Brian Kim van de Zwitserse bank UBS (die massaal beleggingsverliezen boekte, en meerdere beheerders de laan uitstuurde), Mobius van Templeton Asset Management: allen doen ze dezelfde duit in het hetzelfde zakje. De Amerikaanse manager van meerdere hefboomfondsen Sudeeb Singh pleit voor een devaluatie van een deel van de eurozone met invoering van een aparte munt (lees meer). 

Onze eigen Geert Noels is niet weg te slaan van het TV scherm en meerdere kranten; hij zegt dat Griekenland zijn schulden niet zal kunnen terugbetalen want hun economie is veel te zwak. De Duitsers hebben gelijk hun zure centen niet te verkwanselen aan de Grieken, het is ook economisch verkeerd, weet Noels. Zijn kennis vergaarde hij wellicht bij zijn vroegere werkgever, het beleggingsvennootschap Petercam, waarvan de klanten sedert de crisis wel beter weten. Van Noels vinden we geen enkele internationale wetenschappelijke publicatie (ter vergelijking: in dezelfde database, Web of Science, vinden we voor Paul De Grauwe 73 internationale artikels).

Regeringsleiders kunnen het oplossen

Angela Merkel en haar minister Wolfgang Stäble willen inderdaad de Griekse regering depanneren, en getuigen dus van meer kennis van zaken en verantwoordelijkheidszin. Duitse banken hebben ook veel Griekse staatsobligaties. Maar onder druk van de schandaalpers zoals Bild, van de rechterzijde, en van komende verkiezingen, stelt ze hogere eisen aan de Griekse regering vooraleer de beloofde miljarden effectief ter beschikking te stellen. Welke eisen? “Austeriteit”, wat wil zeggen dat de levensstandaard van de bevolking moet dalen. Het Griekse parlement keurde al een pakket bezuinigingen goed van 4,8 miljard; maar dat volstaat dus niet. Dat zulks de economische recessie in de hand zal werken, ontsnapt aan de aandacht; de Grieken moeten boeten. 

Rol van de media

Maar niemand zou iets weten van al die wijsheid indien de commerciële media niet ononderbroken de meningen van zogenaamde financiële specialisten zouden verspreiden; specialisten die vroeger de kredietcrisis niet hadden zien aankomen, maar nu wèl voorschrijven wat regeringen en het volk zouden moeten doen: de broeksriem toehalen, en hun spaarcenten, in plaats van ze uit te geven, toevertrouwen aan hun bank. De media gebruiken een speciale, literaire terminologie: “uitdijen”, “de krater insleuren”. “virus”, “besmetting”. Het herschept de paniekerige atmosfeer van de varkensgriep van vorig jaar waaraan de grote farmabedrijven miljarden verdienden. De hoofdvogel wordt afgeschoten door een zekere Guria die hoofd is van de “gezaghebbende” OECD (Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling): “Het is als Ebola. Je moet je been afzetten om te overleven”. Dat is duidelijk: we moeten Griekenland eraf snijden.

De economie doet het goed

            Gelukkig gaat het in de echte economie alsmaar beter, wanneer we kijken naar de reuzenwinsten van de bedrijven. Minder de werkgelegenheid: die blijft krimpen. Zojuist hoorden we dat BP zijn kwartaalnettowinst (Q1) verdubbelde tot netto 6,08 miljard dollar; Esso 38% hoger naar netto 6,3 miljard; Shell gaat 57% hoger tot 5,48 miljard netto, Ford verraste met 2,1 miljard winst, en Honda verwacht dit jaar +27%, tot 2,7 miljard euro. Winst van Mobistar klimt 14% naar netto 68,5 miljoen; Novartis +49% naar 2,95. GlaxoSmithKline +17% naar 1,34 miljard; Johnson& Johnson +29% naar 4,5 miljard; Coca-Cola +20% naar 1,61 miljard; Unilever +31% naar 1,06 miljard; Deutsche Bank +49% naar 1,76 miljard; BASF +174% naar 1,03 miljard; Nokia 349 miljoen; dit alles dus voor één quartaal. Sodexho geeft een halfjaarresultaat): 426 miljoen nettowinst. De omzet van Nestlé in Q1 steeg tot 18,36 miljard, Telenet maakt massa’s nieuwe klanten… Waarover klagen we eigenlijk?

Ook in de beurswereld worden enorme winsten gemaakt; als de Grieken, Spanjaarden, Portugezen méér moeten betalen, gaat deze rijkdom ergens naartoe. Grote beursoperaties gebeuren vaak met geleend geld; zo werken de hefboomfondsen. Zoals bijvoorbeeld George Soros, John Paulson, David Tepper, John Arnold, James Simons… (lees meer)

James Simons is zeker een talentvol man. In een vroeger leven was hij professor wiskunde aan het bekende MIT (Massachusetts Institute of Technology), en nog daarvoor, tijdens de Viëtnamoorlog, decodeerder voor het Amerikaans leger. Talenten kunnen voor diverse doelen worden aangewend; wat zouden de waarden en normen van Simons zijn?

Nassim Taleb van het Black Swan Fund speculeerde op de grondstoffenprijzen.

John Paulson kocht in 2006 verzekeringen tegen de niet-terugbetaling van de Amerikaanse rommelkredieten (woninghypotheken voor niet-solvabele eigenaars), voor een bedrag van 2,3 miljard dollar. Toen later de hypotheken inderdaad onbetaalbaar bleken en de huizenprijzen daalden, maakte hij 4 miljard winst. George Soros werd in 1992 al rijk door te mikken op een koersdaling van het Britse pond, en won 1 miljard. (Lees meer)

Er is dus heel veel geld in de wereld.

Hoe de beurzen werken

Op de beurs is alles toegelaten tenzij het specifiek verboden is. Dit in tegenstelling tot wat de overheden mogen: nl. alleen wat hun door een specifieke wet is mogelijk gemaakt. Zo moet het Duitse parlement, de Bondsdag, eerst stemmen over een eventuele lening aan Griekenland; de regering kan dit niet beslissen. Vergelijk dit met de snelheid waarmee tijdens een weekend Reynders en Leterme in het geheim met miljarden schoven en Fortisbank verkochten aan BNP Paribas. Toen ging het over het redden van een winstgevende bank. Een overheidsmaatregel kan worden aangevochten bij de Europese Commissie, of voor het hof van Straatsburg, op basis van schending van de vrije markt, of het principe van de eerlijke concurrentie. In Duitsland riskeert Merkel een proces voor het hooggerechtshof aangespannen door een aantal neoliberale economisten.

Op de beurs daarentegen is zeer weinig verboden. Sedert de redding door de Belgische en Vlaamse overheden van Dexia, Fortis en KBC is short selling van hun aandelen verboden (= verkopen van aandelen die men niet bezit, en pas aankoopt nadat de koers gedaald is); short selling speelde waarschijnlijk een rol bij de duizelingwekkende daling van deze drie aandelenkoersen toen de kredietcrisis bekend werd. De Griekse bankencommissie heeft zopas short selling op de Atheense beurs verboden, tot eind juni; maar de Griekse aandelen en obligaties worden massaal verhandeld op andere beurzen.  Mits deze uitzonderingen, lijkt het wettelijk te zijn beurswinst te maken met alle denkbare beleggingsinstrumenten (verpakte hypotheken, credit default swaps…) – zolang beleggers niet opzettelijk bedrogen worden, d.w.z. zij geen onjuiste informatie krijgen. Indien een belegger achteraf oordeelt dat hij “erin geluisd was”, moet hij, of een controlerende overheid, kunnen bewijzen dat de bank of beleggingsfonds slechte bedoelingen had.

Amerikaanse beurswaakhond en congress in actie

Deze juridische situatie wordt zeer mooi geïlllustreerd door de vervolging die de Amerikaanse beurswaakhond van de overheid, de SEC (Securities & Exchange Commission), heeft ingesteld tegen een trader en tegen Lloyd Blankfein, de CEO van de bank Goldman-Sachs. Brengen we even in herinnering dat deze bank na de kredietcrisis monsterbonussen uitbetaalde aan zijn beleggingsexperts; en ook aan de Griekse staat in 2002 1 miljard dollar leverde door verdoken obligatieverkopen, wat aan Goldman-Sachs zelf 1 miljard dollar opbracht.

De SEC is er nu achter gekomen dat in 2007 Goldman-Sachs verpakte woninghypotheken (collateralized debt obligations, CDO’s) verkocht, die waren uitgekozen door het hefboomfonds van John Paulson, dat zelf een verzekering had genomen tegen de niet-terugbetaling van dezelfde hypotheken. Zowel Goldman als Paulson wonnen miljarden, eerst door de CDO’s te verkopen, en een tweede keer wanneer effectief de huizenprijzen kelderden in de VS. Interessant is dat de trader die de maneuvers bedacht, Fabrice Tourre, bijgenaamd fabulous Fab, nu 31 jaar is, dus destijds 28. Hij jongleerde met miljarden van huiseigenaars en van beleggers die niet wisten wat Paulson en Fabrice zelf verwachtten, nl. dat de hypotheekmarkt ging crashen, en dus hun klanten met de verliezen zouden zitten. Zijn  advokaten ontkennen “categorisch” dat hij iets verkeerd deed, (Lees alle details):  Eerder dan fabulous Fab deed Joshua Birnbaum bij Goldman al hetzelfde; hij is intussen baas van zijn eigen hefboomfonds, maar wordt nog ondervraagd door een commissie van de Amerikaanse Senaat. Van zijn antwoorden krijgen sommige senatoren het op hun heupen (Lees meer). Grote baas Blankfein voelt zich helemaal niet schuldig (Lees meer).

Zoals de lezer al begrepen heeft ,komen aspecten zoals het gemeenschappelijk belang, de nationale of globale economie, of de inkomensverdeling van de bevolking, er niet aan te pas. Laat staan de klimaatproblemen, of de armoede. Het komt er gewoon op aan bij de winnaars te zijn!

Een andere aanpak?

De beursspeculatie tegen de staten is ook mogelijk doordat de Europese Centrale Bank niet wil lenen aan de (Griekse) overheid; terwijl ze wel leent aan privé-banken tegen zeer lage intrest. Dat lijkt een ideologische kwestie. Joseph Stiglitz, nobelprijswinnaar economie, zegt dat Griekenland zich gemakkelijk kan redden indien het kan lenen aan 3%; “maar als de markten gek worden – en we hebben dat nog gezien…” (Lees meer). Paul De Grauwe, hoogleraar KUL, waarschuwt ook voor de macht van de financiële markten, indien de regeringen niet samen optreden (Lees meer). 

De commerciële specialisten en de media zorgen voor een self-fullfilling prophecy: door het failliet van Athene maar steeds te voorspellen, neemt de kans dat het gebeurt, toe.

Alles samen overschouwend zien we in welke richting de geldstromen gaan: naar de bedrijfswinsten en de speculatieve financiële operaties. De consumenten en werknemers moeten dokken.

Maar als de wetgevers nu eens een “Tobintaks” zouden invoeren op alle financiële transacties, van bijvoorbeeld 0,01 %? Volgens het internationaal vakverbond ITUC zou die 200 tot 900 miljard per jaar opleveren. Daar kunnen al enkele problemen mee opgelost worden (Lees meer) (Lees nog meer).

Wie zou daar tegen zijn?