Gaza: dit is geen ‘wapenstilstand’

Een staakt-het-vuren houdt stand als beide partijen militair vastzitten of meer winnen bij rust dan bij verder vechten. In Gaza is aan geen van beide voorwaarden voldaan. 

Het gaat ook niet om twee gelijkwaardige legers die veldslagen leveren. Het gaat daarentegen om een bezette, ontmenselijkte bevolking die al decennia onder militair bestuur en blokkade leeft, geconfronteerd met een onvergelijkbaar overwicht aan vuurkracht. 

De term “oorlog” suggereert wederkerigheid die er niet is, en maakt misleiding over een “vredesproces” nog makkelijker. Dat is wat journalist Jonathan Cook betoogt in een recente analyse. 

Een wapenstilstand die systematisch geschonden wordt, is geen wapenstilstand

Die niet-wederkerigheid is vandaag meer dan ooit het geval. Sinds begin oktober melden media en mensenrechtenorganisaties incident na incident in de Gazastrook. Zelfs tijdens het huidige staakt-het-vuren worden Palestijnen gedood en hulp tegengehouden. Volgens The Guardian heeft Israël het staakt-het-vuren al 47 keer geschonden en daarbij 38 Gazanen vermoord. 

Een wapenstilstand die systematisch geschonden wordt, is geen wapenstilstand. Hetzelfde patroon is zichtbaar in Libanon waar het staakt-het-vuren sinds november vorig jaar al 4500 keer met de voeten werd getreden. 

Framing 

Woorden vormen het kader waarin wij geweld begrijpen. Wie Gaza als “oorlog” benoemt, normaliseert wederzijds geweld en maakt van een koloniaal/bezetscenario een conflict “tussen twee partijen”. 

Het internationaal recht is nochtans helder: het gaat om een “bezetting”. In een gezaghebbend advies in juli 2024, stelde het Internationaal Gerechtshof (ICJ) dat de bezetting van Palestijns gebied onwettig is en moet eindigen. 

Zonder einde aan bezetting is elk ‘vredesplan’ window dressing

De VN-Algemene Vergadering vroeg in september 2024 om binnen 12 maanden een einde te maken aan die onrechtmatige aanwezigheid van Israël. Die deadline passeerde - zonder gevolg. Zonder einde aan bezetting is elk “vredesplan” hoe dan ook window dressing.

Mensenrechtenorganisaties spreken ook duidelijke taal. Net zoals Amnesty International bestempelde het Israëlische B’Tselem de Israëlische staat als een regime van apartheid. 

Als de media het hebben over Hamas voegen ze er steevast het adjectief “terreur” of “extremistisch” bij. Als ze consequent zouden zijn dan zouden ze bij Israël systematisch de label “apartheidsregime” moeten toevoegen. Dat doen ze niet. 

Wie het heeft over “beide kanten” vergeet het fundamentele asymmetrische karakter van dit conflict. De VS blijft Israël politiek en militair schragen. In dat machtsspel dienen begrippen als “vredesplan” vooral om een status-quo te verlengen die het internationaal recht schendt. 

In het kader van een “vredesplan” klinkt de eis tot “ontwapening” als voorwaarde voor “vrede” vaak logisch. Maar wat betekent ontwapening van een geknechte bevolking terwijl de bezetter overeind blijft? 

Jonathan Cook wijst op de dubbele fuik: met wapens heet elk verzet “terreur”, zonder wapens neemt de kwetsbaarheid van de bevolking toe en verschuift de kosten-batenbalans in Israël nog verder richting voortzetting van hetzelfde beleid. 

Dit is op zich geen pleidooi vóór gewapend verzet, wel een waarschuwing tegen valse symmetrie. 

Een pauze zonder de minste rechten voor de bevolking is geen vrede, maar uitstel van meer geweld

Een echt “staakt-het-vuren” stopt niet alleen de beschietingen en bombardementen, maar pakt ook de oorzaken aan. Die oorzaken zijn gekend: de jarenlange Israëlische blokkade en afgrendeling van de strook, de extreme bevolkingsdichtheid door de opvang van vluchtelingen, het ontkennen van elke vorm van burgerschap en de herhaaldelijke bombardementen. Dat heeft het kruitvat gecreëerd dat tot 7 oktober heeft geleid. 

Het is duidelijk dat met dit staakt-het-vuren deze oorzaken niet worden aangepakt, integendeel. Israëlische troepen blijven delen van de strook bezetten en houden met drones, jets en blokkades volledige controle op afstand. Tegelijk wordt de humanitaire hulp tegengehouden. Het is een “pauze” zonder de minste rechten voor de bevolking. Het is geen vrede, maar uitstel van meer geweld. 

Een staat die op vernietiging inzet, stopt daar niet uit zichzelf mee, alleen druk van buiten kan dat veranderen. Zonder internationale handhaving zal de machtslogica onveranderd blijven en zal Israël straffeloos blijven toeslaan. 

Wat moet er gebeuren?

Geen enkel volk in de geschiedenis legde zich neer bij permanente knechting. Bij Palestijnen is dat zeker het geval. Ondanks decennia van ontbering en verdrijving is de Palestijnse nationale identiteit meer dan ooit levendig en toont de Palestijnse bevolking een ongekend grote veerkracht. Zonder rechtvaardigheid voor het Palestijnse volk en een einde aan de bezetting is duurzame rust en vrede een illusie. 

De jongste “vredesinitiatieven” uit Washington wekken de indruk van daadkracht, maar zijn in wezen beheer-plannen: hoe het geweld “beheren” zonder de oorzaken te raken. Een “stabilisatiemacht” hier en een “raad” daar, terwijl op de grond de bezetting, de blokkade en de landroof intact blijven. 

Wat moet er dan wel gebeuren? Er moet vooreerst onmiddellijke en onbelemmerde toegang zijn voor humanitaire hulp, herstel van basisvoorzieningen en een robuuste monitoring van mensenrechtenschendingen, zoals VN-experts vragen.

Er moet een internationale beschermingsmacht komen met een sterk mandaat, bij voorkeur van de VN. De ervaringen in Libanon leren dat zonder zo’n stevig mandaat peacekeepers weinig of niets kunnen uitrichten tegen unilateraal geweld. 

Eerlijk taalgebruik is cruciaal: noem apartheid apartheid, bezetting bezetting, genocide genocide

EU-lidstaten, waaronder België, moeten de uitvoering van het advies van het Internationaal Gerechtshof ondersteunen met concrete stappen: opschorten van militaire samenwerking met Israël, gerichte sancties tegen nederzettingen en onderzoek naar bedrijven die bijdragen aan bezetting en blokkade. 

De economische steun aan, en samenwerking met Israël moet gekoppeld worden aan de naleving van het internationaal recht, inclusief het verbod op collectieve bestraffing, het opschorten van de economische blokkade, gelijke rechten voor de Palestijnse bevolking en de terugkeer van de Palestijnse diaspora.

Voor de heropbouw van Gaza zal veel geld nodig zijn, tientallen miljarden euro. In een ‘normaal’ scenario zou Israël dit geld moeten ophoesten, maar daar zal bijna zeker niets van in huis komen. Daarnaast zouden alle landen die medeplichtig zijn geweest aan deze genocide ook hun bijdrage moeten leveren. Afwachten hoe dat loopt. 

Om de gezondheidszorg, het onderwijs en de vele andere aspecten van hun samenleving weer op orde te krijgen, zal er snel een bestuur nodig zijn. Het is aan de Palestijnse bevolking en niemand anders om te bepalen op welke manier en door wie ze zullen bestuurd worden. 

Ten slotte is eerlijk taalgebruik cruciaal: noem apartheid apartheid, noem bezetting bezetting, noem genocide genocide.