Hoe een ‘vredesplan’ voor Gaza er zou moeten uitzien

De recente hevige bombardementen en de keiharde taal van de Israëlische politici tonen pijnlijk aan dat enkel roepen om een staakt-het-vuren niet volstaat. Terwijl sommige plannen zich richten op gewapende groeperingen, stelt Somdeep Sen, onderzoeker aan de Universiteit van Pretoria en auteur van het boek Decolonizing Palestine: Hamas between the Anticolonial and the Postcolonial, dat de verantwoordelijkheid en hervorming evenzeer en vooral bij Israël ligt. 

In Al Jazeera schrijft Sen dat het voorstel van Hamas om de bestuurlijke macht in Gaza over te dragen aan technocraten en gevangenenruil, wel een mogelijk adempauze kan opleveren, maar dat dit onvoldoende is om de onderliggende structuren van onderdrukking aan te pakken. 

Hieronder zijn visie naar een stappenplan met tien concrete eisen. 

Deradicalisering van politiek en publieke sfeer

Sen pleit ervoor dat Israël haar eigen publieke debat en staatsinstellingen hervormt. De afgelopen jaren hebben politieke leiders openlijk geweld verheerlijkt en de vernietiging van Palestijnse gemeenschappen gevierd. Hiermee stoken ze haat en onrecht. 

Een praktische hervorming zou bestaan uit onderwijsprogramma’s, mediacampagnes en institutionele centra die tolerantie en vreedzaam samenleven promoten, ook binnen staatsdiensten.

Hervorming van het Israëlische leger

De militaire macht van Israël speelt een centrale rol in de voortzetting van geweld. Sen dringt aan op een herziening van het morele en juridisch kader van de krijgsmacht. 

Concreet gaat het over een nieuw militair gedragscode, die het doden van burgers strafbaar stelt, dehumanisering aanpakt en toezicht op oorlogsmisdaden integreert.

We weten uit talrijke rapporten van mensenrechtenorganisaties dat Israëlische soldaten doelbewust Palestijnse burgers aanvallen en op sociale-mediaposts de verwoesting van Palestijnse huizen bespotten. Het zijn symptomatische uitingen van structurele ontmenselijking. 

Verantwoording via het Internationaal Strafhof

Dit punt is juridisch het meest controversieel: volgens Sen moeten politieke en militaire leiders van Israël worden vervolgd voor oorlogsmisdaden. Er is immers een groeiende verzameling bewijsmateriaal, verzameld door ngo’s, forensische teams en activisten. 

Opening van Gaza: einde aan de blokkade

Sinds 2007 is Gaza vrijwel volledig afgegrendeld — over land, lucht en zee. Sen eist dat de vrije doorstroming van mensen en goederen onmiddellijk wordt hersteld. 

Dat betekent niet alleen humanitaire hulp, maar heropbouw, handel en mobiliteit.

Internationale waarnemers of beschermingsmacht

Om te vermijden dat Israël of extremistische groepen de vrijheden misbruiken, pleit Sen voor een externe toezichthoudende macht in Gaza. Dat kan een UN-missie zijn of een coalitie van neutrale landen, een voorstel dat onder andere al door de Colombiaanse president is gelanceerd. 

Hun opdracht: schendingen registreren, escalatie voorkomen en burgers beschermen. 

Stop en criminaliseer bezettings- en kolonisatiepolitiek

In 2024 oordeelde het Internationaal Gerechtshof dat nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever illegaal zijn onder internationaal recht. Volgens Sen moet Israël alle vormen van kolonisatie staken en alle activiteit die verband houdt met nieuw grondgebied strafbaar maken. 

Demilitarisering en ontruiming van Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem

Een kernclaim: de Westelijke Jordaanoever is systematisch gefragmenteerd door muren, posten, wachttorens en checkpoints. Sen betoogt dat deze infrastructuur moet verdwijnen, dat controleposten moeten worden opgeheven, en dat Palestijns grondgebied moet worden hersteld.

Dat is de enige mogelijkheid om tot Palestijns zelfbestuur te komen. 

Beëindiging van administratieve detentie en vrijlating van Palestijnen

Ook onder het voorbehoud van het Trump-voorstel blijven duizenden Palestijnen zonder proces gevangen. Sen eist een onmiddellijke stopzetting van administratieve detentie en massale vrijlating. Dit is essentieel voor gerechtigheid én vertrouwen.

Onderhandeling over het recht op terugkeer

Israël zal in onderhandeling moeten treden over het recht op terugkeer van Palestijnen die sinds 1948 van hun land zijn verdreven. Dat proces moet niet beperkt blijven tot regeringen of politieke leiders, maar moet plaatsvinden in directe dialoog met Palestijnen in de bezette gebieden én met de miljoenen vluchtelingen in de diaspora. 

Ook vertegenwoordigers van de Verenigde Naties en maatschappelijke organisaties die al jarenlang met Palestijnse vluchtelingen werken, moeten daarbij betrokken worden. Alleen zo kan een oplossing gevonden worden die recht doet aan hun bestaansrecht, waardigheid en toekomstperspectief.

Transparantie over publieke diplomatie en propaganda

Sen legt bloot hoe Israël (in 2024) honderd miljoen dollar of meer investeerde in lobby, social media, studiereizen en publiekscampagnes om internationale steun te winnen. 

Hij eist onderzoek door externe panels naar of deze inspanningen wetten inzake soevereiniteit en vrije meningsuiting hebben geschonden.

Druk van buitenaf

Sen erkent zelf dat het onwaarschijnlijk is dat de Israëlische regering vrijwillig deze tien punten zal naleven. Toch verandert de internationale publieke opinie snel. Het officiële Israëlische narratief verliest aan kracht, ondanks alle diplomatieke en mediacampagnes van de regering en haar bondgenoten. Op korte termijn heeft Israël zich ontpopt als de meest gehate staat ter wereld.

Palestina staat symbool voor de fundamentele spanningen die het Midden-Oosten al decennialang tekenen: koloniale erfenissen, machtsmisbruik, economische ongelijkheid en geopolitieke belangen. Pas wanneer die bredere structuren van onderdrukking worden aangepakt, en Israël de verantwoordelijkheid krijgt die het toekomt als bezettende macht, kan er sprake zijn van een rechtvaardige en duurzame vrede.

Om zo’n alternatief vredesplan te realiseren zal druk, heel veel druk van buitenaf nodig zijn. Meer dan ooit zijn economische sancties en diplomatieke druk noodzakelijk, en dat veronderstelt een andere houding van de westerse regeringsleiders. Nog veel werk voor de boeg.