De kinderen van LRA-rebellenleger in Oeganda: hoe gaat het nu met ze?
Na het vertrek uit Oeganda hield het rebellenleger LRA zich decennialang schuil in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Na een mislukte militaire aanval op het LRA in 2024, is men het spoor van hun leider, Joseph Kony, opnieuw kwijt.
Plaats in de samenleving?
Het rebellenleger telde ongeveer 26.000 kindsoldaten. Allen waren ze ontvoerd en werden ze gedwongen de wapens op te nemen tegen het nationale leger van Oeganda, dan wel te plunderen bij de bevolking. Een deel van hen kon ontsnappen. Meisjes kwamen thuis met een kind van een rebel. Weinigen vonden een warm welkom. Niet ieder kind werd geaccepteerd door de familie. Ze werden vaak als bastaarden behandeld of weggestuurd. Intussen zijn het jongvolwassenen.
Het rebellenleger telde ongeveer 26.000 kindsoldaten
Voor een journalistiek project ben ik naar het noorden van Oeganda gereisd om te onderzoeken hoe deze jongeren hun plaats gevonden hebben in de samenleving. Worden ze intussen aanvaard? Wat zijn hun dromen en ambities? Hoe verhouden ze zich tot hun moeder, tot hun vader en tot het LRA?
De groep Born in Captivity (BIC) bestaat uit kinderen van LRA-rebellen. Voor dit onderzoek heb ik met een honderdtal BIC-jongeren in het noorden van Oeganda gesproken. Jongeren die deelgenomen hebben aan een sponseringprogramma dat hun schoolgeld betaald heeft, stellen het beduidend beter. Ze zijn trots op hun educatie.
Ze zijn ook trots op hun moeder. De jongeren zijn dankbaar om de liefde en bewonderen de kracht van hun moeder. Sommigen kennen haar verhaal, anderen willen het niet weten. Hoe ze tegenover hun vader staan, verschilt enorm per individu.
Emmanuel
Toen de ouders van Emmanuel uit het LRA wilden ontsnappen, werden ze betrapt. Voor de ogen van de kleuter werd zijn vader met een pancha doodgeslagen en in stukken gehakt. Deze gruweldaad heeft Emmanuel getekend. Hij huilt terwijl hij het trauma ophaalt. Emmanuel heeft nooit psychiatrische of psychologische begeleiding gehad. Door concentratieproblemen heeft hij zijn secundair onderwijs niet afgewerkt.
Vandaag werkt hij in ruil voor brood en onderdak in een hotel van een kennis. In Oeganda bestaat geen minimumloon. Door de hoge werkloosheid en armoede worden werknemers uitgebuit. De ‘hand to mouth-jobs’ is er een welbekend fenomeen.
Ook Emmanuels moeder krijgt amper een loon. Ze werkt als kokkin op een school. Haar loon is onvoldoende om in het levensonderhoud van Emmanuel te voorzien.
Zijn grootouders hebben hem wel opgevangen bij zijn terugkeer uit het LRA, maar hij werd 'als kind van de duivel' behandeld. Hij werkt liever kosteloos in het hotel, dan terug te keren naar het hof van zijn familie. Emmanuel droomt ervan om een brommer te hebben, zodat hij kan werken als 'Boda-Boda', een taxi-brommer, en een inkomen heeft.
Omodo
Omodo stelt het beter. Hij studeert elektriciteit. Ik ontmoet hem aan het restaurant van zijn moeder, een barak die uit golfplaten bestaat (zie foto). Zijn moeder kookt er dagelijks pocha met bonen. Het is vooral zijn moeder die gebukt gaat onder trauma’s en vooroordelen. Omodo heeft geen herinneringen aan het LRA en stelt zich geen vragen bij zijn afkomst.
Patricia en Dickens
Patricia heeft dit wel gedaan. Al op de middelbare school ging ze op zoek naar wie haar vader was en hoe hij was. Aan de hand van verhalen kon ze opmaken dat het een lieve man was. Iemand die zelf ontvoerd werd en gedwongen werd om de wapens op te nemen.
Ze heeft vrede genomen met haar afkomst. Hierdoor laten pesterijen haar koud. Ze weet dat haar ouders slachtoffers zijn. Helaas ontbreekt dit inzicht bij het merendeel van de Oegandese bevolking. Door de gruweldaden van het LRA, blijven mensen gewezen kindsoldaten en zelfs hun kinderen uitsluiten.
Ook de armoede waarin de BIC-jongeren opgroeiden, zorgt voor sociale uitsluiting. Oweka Dickens kon zijn middelbare school niet afmaken omdat het gezin met financiële problemen kampt. Hij werkt nu in een winkel voor elektronisch materiaal en kan zo de studies van zijn jongere broers betalen. Oweka hoopt ooit zijn studies af te werken en leraar elektriciteit te worden.
Molly en Olga
Molly en Olga zijn zussen. Hun moeder verkoopt houtskool om te overleven. Ook zij leven in armoede. Gelukkig konden zij deelnemen aan een sponsorprogramma dat hun schoolgeld betaalt.
De zussen weten wie hun vader was. Hij is overleden. Toen Molly de familie van haar vader bezocht, werd ze verjaagd. Ze wordt niet erkend als erfgename, zoals de meeste BIC-jongeren. Hierdoor ontstaat een groep jongeren die geen land bezit en gedwongen is een barak aan de rand van de stad te huren.
Lisa
Op een internaat spreek ik verschillende meisjes over de leefomstandigheden. De grote slaapzaal staat propvol stapelbedden voor drie personen. Er is amper ruimte boven het hoofd, laat staan privacy. Toch verblijven ze liever op het internaat dan thuis, want daar hebben ze zelfs geen matras om op te slapen.
Een van de meisjes is een dochter van Joseph Kony. Ze groeide op in het Nationaal park Garamba in het Democratische Republiek Congo. Ze zegt dat ze zich haar vader heel goed herinnert en dat ze hem mist.
Sam en Dennis
Sam en Dennis behoren tot een van de weinige jongeren die ik ontmoet heb, die wel opgegroeid zijn bij hun vader. Dat hun vader hen gevoed heeft met de idealen van het LRA, is duidelijk.
Dennis zijn idool is Eezzy, een Afrikaanse dance-pop-muzikant die net als Bobi Wine, muzikant en parlementslid, protesteert tegen het beleid van president Museveni. Zelf maakt Dennis muziek onder de naam Peacekeeper.
Sam studeert politieke wetenschappen aan de hoge school. Hij vertelt over het tribalisme in Oeganda en spreekt over Joseph Kony als zijn stamleider.
Mary
Mary droomt van een revolutie die de huidige regering omver werpt. Op school leerde ze over de Franse Revolutie. Ze is ervan overtuigd dat het huidige politieke en socio-economische klimaat in Oeganda ervoor zorgt dat er voldoende burgers verzet willen bieden tegen de regering. Voor haar is het niet de vraag of er een opstand zal uitbreken, maar wanneer.
Populariteit Joseph Kony
Alle jongeren delen de mening dat het LRA gruweldaden gepleegd heeft die onvergeeflijk zijn. Ze misprijzen de ontvoeringen en verminkingen. Toch zijn niet alle jongeren het ermee eens dat Joseph Kony voor het hooggerechtshof terecht moet staan.
Integendeel, de populariteit van Joseph Kony neemt toe en het merendeel van de jongeren die ik sprak pleit voor amnestie. Volgens hen heeft hij op z’n minst verzet geboden tegen de staatsgreep van president Museveni.
Armoede, corruptie en uitzichtloosheid zijn in Oeganda heden ten dage nog steeds een voedingsbodem voor extremisme. Dat BIC-jongeren zich bijkomend nog steeds uitgesloten en vernederd voelen door klasgenoten, buren of zelfs familie, draagt niet bij tot het geloof in een democratische machtswissel. Ze geloven allen dat president Museveni zichzelf in 2026 zal opvolgen en dat het land na zijn dood in grote chaos zal eindigen, wat tot een nieuwe burgeroorlog kan leiden.
Dit journalistiek project kwam tot stand met de steun van Fonds Pascal Decroos.
