De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.
Equal-earth-kaart: hoe je dekolonisatie in kaart brengt
De Golf van Mexico? Als je inlogt vanuit de VS merk je dat Google Maps is gezwicht voor het dictaat van Trump: Google gebruikt sinds 11 februari de aanduiding Golf van Amerika en in de EU-variant zetten ze het alvast tussen haakjes. Ook de berg Denali in Alaska moet van Trump weer Mount McKinley heten: weg met dat gedweep van Obama die er juist inheemse tradities mee in ere wilde herstellen.
Het zijn twee actuele voorbeelden van hoe presidenten de wereld naar hun hand proberen te zetten. Niet alleen met statistieken en grafieken, ook via landkaarten kun je anderen een wereldbeeld opdringen. Cartografie geeft je de macht over hoe burgers tegen de wereldbol aankijken. Welk land wordt great gemaakt en welk niet?
De meest gebruikte projectie van de wereld in het nieuws en op school is nog steeds die van Mercator. De kaart van deze Vlaming is eigenlijk een zeekaart waarmee veroveraars de wereld konden ‘ontdekken’. Dit koloniale kaartbeeld is al bijna 500 jaar oud. Het is een restant van de Europese imperiale expansiedrift en geen evenwichtige vertaling van vorm en grootte van de continenten. Het werk van Mercator hoort daarom in het museum, niet in de krant of in de schoolatlas.
Wat is er mis?
De landen rond de evenaar worden door de mercatorprojectie overdreven klein voorgesteld. Het noordelijk halfrond wordt doorgaans groter afgebeeld met als meest opvallende afwijking Groenland. Ook de grootte van Rusland en Canada is schromelijk overdreven. Afrika komt er maar bekaaid af. Het is goed te beseffen dat tweederde van dit continent op het noordelijk halfrond ligt. Misschien is het wel door die cartografische vertekening dat we vaak spreken over het ‘globale Zuiden’.
Bij de equal-earth-kaart loopt de evenaar dwars over het midden. Op het bij ons meest vertrouwde kaartbeeld staat Afrika centraal. Maar er zijn ook equal-earth-versies beschikbaar waar Azië het middelpunt vormt: Afrika zie je dan in het westen en de beide Amerika’s in het oosten. Een term als het ‘Midden-Oosten’ is trouwens voor 60 procent van de wereldburgers onlogisch omdat die regio immers in het westen ligt.
Welke kaartprojectie favoriet is, hangt af van je kijk op de wereld. De equal-earth-kaart uit 2018 die in augustus opnieuw in het nieuws kwam, ziet er veelbelovend uit, omdat deze de oppervlakte van de bewoonde werelddelen veel correcter weergeeft. De eerste en de tweede wereld zijn gekrompen, de derde is gegroeid.
De Afrikaanse Unie (AU) sluit zich sinds deze maand aan bij de oproep van Correct The Map om de huidige mercatorprojectie in het onderwijs, bij overheden, en in de media te vervangen door de equal-earth-variant. Daar is een politiek belang mee gemoeid, want het gaat de AU erom dat haar continent in zijn juiste omvang wordt getoond.
Veranderen?
Voor veel journalisten was het nieuws van de Afrikaanse Unie in augustus een komkommeronderwerp. “Einde van wereldkaart van Mercator?”, grapte de VRT in een headline. Wel, ik voorspel dat deze gezagsgetrouwe omroep de mercatorprojectie nog lang zal blijven gebruiken en het rijke ‘westen’ buiten zijn ware proporties blijft tonen. Ze veranderen niet omdat andere media het ook niet doen. Of omdat er even geen ander beeld voorhanden is. Redacties gunnen zich vaak weinig tijd, of hebben geen menskracht om eigen infographics te maken.
Een medium als DeWereldMorgen is om budgettaire redenen afhankelijk van rechtenvrij beeld en dat is (helaas) vaak gebaseerd op de vermaledijde mercatorprojectie. De NOS bracht het nieuws ook: ‘Afrika wil in juiste formaat op de wereldkaart’, schreef deze omroep. Dat ze zelf voortaan wél het juiste formaat gaan gebruiken, werd door geen enkele redactie beloofd.
Vertekening
Elk kaartbeeld is natuurlijk een vertekening omdat de wereld niet plat is. Bij een metroplattegrond is dat nuttig maar op een staatkundige kaart niet. Toen Trump verordonneerde dat zijn persoonlijke wereldbeeld door de pers moest worden overgenomen om de Golf van Mexico te hernoemen weigerde AP dat maar werd het persbureau meteen verbannen van persconferenties in het Witte Huis. Trump deed dat eerder al door - net als Israël en in strijd met internationale orde - de betwiste Westelijke Sahara aan buurland Marokko toe te voegen.
Behalve via kaartprojectie en aardrijkskundige namen kun je ook kleuren, pijlen en andere symbolen gebruiken om je visie aan anderen op te dringen. Een vijandelijk land kleur je dreigend rood. Of je gebruikt andere grafische trucs: zo kreeg EU-grensbewaker Frontex het verwijt wetenschappelijk onjuist en normatief kwalijk te handelen omdat ze inkomende migratiestromen afbeeldde met vijandig ogende dikke pijlen op ‘invasiekaarten’.
Rechtvaardiger
De equal-earth-kaart is te beschouwen als een geslaagd projectie-alternatief dat meer recht doet de werkelijke oppervlakte van landen rond de evenaar. De meeste vertekening vind je hier rond de onbewoonde polen. Noord- en zuidpool zijn feitelijk een punt op een bol, de equal-earth-kaart heeft ze op een kortere lijn afgebeeld dan de mercatorkaart doet.
Ook deze kaart bevat discutabele keuzes. Zo wordt aan de Westelijke Sahara de naam van bezetter Marokko toegevoegd. Palestina dat door driekwart van de VN-landen is erkend wordt helemaal niet genoemd. En Tel Aviv is blijkbaar geen hoofdstad meer terwijl Jeruzalem in Palestina is gesitueerd. En ook de Krim lijkt door zijn aparte kleur al te zijn opgegeven.
Er zijn vermoedelijk nog meer ‘kwesties’ te vinden. Toch doet deze kaart meer recht aan de globale verhoudingen dan andere kaarten. Op deze website zijn ze gratis te downloaden in diverse projectievarianten en in tal van talen.
