Niemand komt je redden: links wint met collectieve strijd, niet alleen met leiders

Zoals velen van jullie weten, ben ik een paar maanden geleden lid geworden van de (Britse) Groenen om op Zack Polanski[1] te stemmen. Hij heeft een briljante campagne gevoerd op basis van een eco-socialistisch programma en ik ben erg blij dat ik hem actief heb gesteund. Het was ook fantastisch om de Groenen in mijn omgeving te leren kennen. Zij hebben in de lokale overheid in Cornwall[2] ondertussen al uitstekend werk verricht.

De aankondiging van de nieuwe partij van Jeremy Corbyn en Zarah Sultana is natuurlijk een zeer opwindende ontwikkeling voor iedereen aan de linkerzijde, inclusief mezelf. Het lijkt duidelijk dat Corbyn, Sultana en de Groenen een verkiezingspact zullen vormen naar het voorbeeld van het linkse blok in Frankrijk – elke andere strategie zou absurd factie-gedrag zijn.

Afbeelding

Ik wil hier echter één ding heel duidelijk maken: niemand komt ons redden. In Groot-Brittannië zal het socialisme niet uit de lucht komen vallen, noch door de Groenen, noch door deze nieuwe linkse partij, niet omdat ze geen kans zouden maken bij de verkiezingen – die kans is er zeker – maar omdat socialisme niet zo werkt.

Corbynisme 1.0

Dat inzicht leerde ik op de harde manier. Er was een tijd dat ik er rotsvast van overtuigd was dat als een linkse leider de controle over de Britse staat zou verwerven, hij die macht zou (kunnen) gebruiken om een socialistische transformatie van de Britse samenleving op de rails te zetten. Ik bracht die overtuiging in de praktijk als uitgesproken aanhanger van Jeremy Corbyn toen hij leider werd van de Labour Party (in 2015).

In Groot-Brittannië zal het socialisme niet uit de lucht komen vallen

Vanaf 2016 werkte ik voor een linkse denktank die beleid ontwikkelde voor de twee verkiezingsprogramma's van Labour. In 2018 ging ik voor het tijdschrift New Statesman werken als linkse excuustruus – ik werd er vaak gedwongen om op te staan en het beleid van Corbyn te verdedigen in redactievergaderingen vol centrumfiguren.

Voor de meeste mensen klinkt dat waarschijnlijk reeds een hel, maar destijds vond ik het geweldig. Ik had in mijn twintiger jaren wel de neiging om (vooral) controverses uit te lokken, maar dat is met de jaren wat weggedeemsterd.

Afbeelding

In die periode kreeg ik mediatraining van het New Economic Organisers Network (NEON) en begon ik veel vaker in de media te verschijnen als verdediger van een links economisch beleid.

Ik bouwde een profiel op, kreeg een boekcontract aangeboden en publiceerde in 2019 mijn eerste boek Stolen: How to save the world from financialisation. Na een tijdje werd ik een bekend gezicht in de linkse bubbel van Londen.

Ik sprak op het evenement The World Transformed [3] en tientallen politieke bijeenkomsten. Ik begon veel nauwer samen te werken met de beweging Momentum en bezocht linkse lokale afdelingen van Labour (CLP's[4]) in het hele land om beleid en strategie te bespreken. In 2019 bezocht ik ongeveer 30 verschillende kiesdistricten in Groot-Brittannië om campagne te voeren voor Labour.

Ik herinner me die periode als een van de spannendste en tegelijkertijd meest ellendige periodes van mijn leven. Ik was nog vrij jong – ik begon te werken bij het Institute for Public Policy Research [5] toen ik 24 was – en ik wierp mezelf vrij krachtig in de schijnwerpers.

Afbeelding

Dat betekende dat ik te maken kreeg met veel vervelende dingen op internet, om nog maar te zwijgen van alle gebruikelijke drama en intriges die gepaard gaan met betrokkenheid bij een politiek project.

Maar ik was zo in de ban van wat er allemaal zou kunnen gebeuren dat ik de angst en mogelijke depressies gemakkelijk kon pareren. Pas nu ik erop terugkijk, besef ik dat het niet normaal is om zó geobsedeerd te raken door een politiek project dat je vrienden en familie buitensluit, dat je elk uur van de dag werkt en niet kunt slapen zonder alcohol.

Individualisme en links

Wat me in deze periode op de been hield, was de zekerheid dat we de wereld aan het veranderen waren. We zouden de eerste socialistische regering vormen in decennia in het centrum zelf van het imperium. We zouden een einde maken aan het neoliberalisme. We zouden de wereld verbeteren. En ik zou daar deel van uitmaken.

Dit soort revolutionaire ijver is natuurlijk wat veel socialistische verkiezingsprojecten voortstuwt. Het kan een waardevolle troef zijn als het effectief wordt ingezet door competente leiders. Maar als dat niet het geval is, kan het zeer schadelijk zijn.

In hypercompetitieve, individualistische, kapitalistische samenlevingen worden we allemaal aangemoedigd te geloven dat het leven een markt is

Het probleem is dat zij die bij dit project betrokken zijn, vaak hun identiteit gaan verbinden met het resultaat. En dat is precies wat ik deed. Wanneer dat gebeurt, wordt het politieke project minder een beweging voor sociale verandering en meer een zoektocht naar persoonlijke verlossing.

Afbeelding

Het wordt een verhaal over successen en mislukkingen van individuele helden en slachtoffers, in plaats van een collectieve beweging die bestaat uit veel getalenteerde én gebrekkige mensen.

Maar deze verhalen eindigen allemaal op dezelfde manier. Het duurt niet lang voordat iedereen beseft dat de helden niet zo heldhaftig zijn als ze lijken. En dat zij die ‘gered’ moeten worden, hier een hekel aan beginnen te krijgen omdat ze in een slachtofferrol worden geduwd.

Deze observatie is niet bedoeld als commentaar op de motivatie van de mensen die bij het Corbynisme betrokken waren, maar als een reflectie op de aard van alle sociale bewegingen.

In hypercompetitieve, individualistische, kapitalistische samenlevingen worden we allemaal aangemoedigd te geloven dat het leven een markt is – en dat we moeten concurreren om te overleven. Zij die de top bereiken zijn helden, terwijl zij die falen verliezers zijn.

Afbeelding

Je zelfrespect is in meer of mindere mate verbonden aan je positie in een sociale hiërarchie. Die positie wordt bepaald door hoe dicht je bij het kapitaal en bij de politieke macht staat. We zijn allemaal verwikkeld in een voortdurende strijd om te bewijzen dat we iets waard zijn, terwijl we leven in een sociaaleconomisch systeem dat ons vertelt dat we slechts waard zijn wat de markt voor ons in petto heeft.

Zelfs als je denkt dat je immuun bent voor dit soort denken, heeft het toch invloed op je. En het heeft zeker invloed op onze politieke bewegingen. Leiders identificeren zich met hun politieke projecten en koppelen hun zelfbeeld aan het succes of falen ervan.

Daardoor worden ze rigide en inflexibel, zijn ze ervan overtuigd dat alleen zij de juiste koers kunnen uitzetten en omringen ze zich met ja-knikkers. Uiteindelijk worden afwijkende meningen de kop ingedrukt en worden alternatieven uitgesloten – niet omdat eenheid noodzakelijk is voor vooruitgang (dat is vaak wel zo) – maar omdat afwijkende meningen een bedreiging vormen voor de identiteit van de betrokkenen.

Onze politieke leiders zijn, net als wij allemaal, mensen met gebreken

Kortom, ze kunnen deze gebreken niet zomaar wegwerken door ‘aan zichzelf te werken’, maar ze kunnen wel binnen de perken worden gehouden door effectieve sociale druk.

Voorbij helden en slachtoffers

De eerste stap is te beseffen dat niemand je zal komen redden. De leider die jij als volgeling hebt gekozen, zal je geen verlossing brengen. De partij waarop je hebt gestemd, zal niet al je problemen oplossen. Aan de andere kant kan de persoon die je als vijand kiest, niet de basis vormen voor je hele politieke project – vraag dat maar aan Keir Starmer of Kamala Harris.

Ik schrijf dit artikel niet met de bedoeling mensen te ontmoedigen om zich met politiek bezig te houden – of dat nu is in de nieuwe partij van Corbyn/Sultana, bij de Groenen of bij een andere progressieve politieke partij.

Als je je hiertoe geroepen voelt, moet je je zeker inschrijven, stemmen en zoveel mogelijk deelnemen. Dit artikel is niet bedoeld om je energie te ondermijnen of je hoop te ontnemen. Het is bedoeld om je te helpen je hoop op een solide basis te bouwen.

Socialisme is niet iets dat van bovenaf kan worden opgelegd door welwillende leiders. Het is iets dat vanaf de grond moet worden opgebouwd. Dat betekent niet dat leiders niet belangrijk zijn. Het betekent niet dat verkiezingen niet belangrijk zijn.

Het betekent wel dat socialistische leiders en electorale coalities moeten wortelen in de macht van het volk. Dat is het verschil tussen een links-populistisch project en ‘hervormingen’. Die laatste kunnen (tijdelijk) slagen als gevolg van een door de elite geleide astroturfcampagne[6]. Het eerste kan dat niet.

Dit artikel is niet bedoeld om je de hoop te ontnemen maar om je te helpen je hoop op een solide basis te bouwen

Ik wil dat mensen echt enthousiast worden over de nieuwe golf van linkse verkiezingsprojecten – ik ben dat in ieder geval wel. Maar ik wil niet dat ze dezelfde fout maken als ik, en hun hoop, hun enthousiasme en hun zelfbeeld verbinden aan een project dat wordt geleid en uitgevoerd door normale, gebrekkige mensen.

We kunnen niet blijven vallen voor het held/slachtoffer-verhaal dat zo'n groot deel van onze politiek infecteert. Het is een doodlopende weg. Het is een pad naar een holle, oppervlakkige politiek die de tand des tijds nooit zal doorstaan, of zelfs maar de confrontatie aankan met de machtigste instellingen van de kapitalistische samenleving.

Meer nog, deze individualistische manier van denken ligt ten grondslag aan het succes van extreemrechts. Leiders als Trump en Farage boeken succes omdat mensen zich geïsoleerd, verzwakt en machteloos voelen in een samenleving die hen vertelt dat ze ‘losers’ zijn. Zij gaan vervolgens hun zelfbeeld koppelen aan een sterke man die ervoor zorgt dat ze zich, in zijn kielzog, weer machtig gaan voelen.

Rechts wint wanneer mensen geloven dat iemand hen komt redden. Als links wil winnen, moeten we een alternatief bieden: een alternatief dat mensen mondig maakt door middel van collectieve strijd, in plaats van te geloven in de valse beloften van machtige mannen.

Dit artikel verscheen eerder op substack van Grace Blakeley. Daar kun je je ook inschrijven voor haar nieuwsbrief. Dit artikel werd vertaald door Jan Reyniers.

Note:

[1] Zack Polanski is lid van de gemeenteraad van Londen voor de UK Green Party. Hij is kandidaat-partijvoorzitter. De winnaar van deze interne verkiezingen wordt bekend op 2 september 2025.

[2] Cornwall is de regio in de uiterste zuidwestelijke tip van Groot-Brittannië.

[3] The World Transformed (TWT) is een Brits, vierdaags evenement met politiek, muziek, workshops, debatten, kunst, games en feesten, bedoeld om grassrootsactivisten, politieke denkers, kunstenaars, studenten en nieuwkomers te inspireren. Je zou het kunnen vergelijken met het Belgische ManiFiesta (dit jaar tijdens het weekend van 13 & 14 september in Oostende). Naast het festival biedt TWT ook online podcasts, cursussen (zoals Socialism 101), trainingen voor organisatoren en ondersteuning voor lokale ‘Transformed-groepen’ in het Verenigd Koninkrijk die hun eigen evenementen organiseren.

[4] Momentum is een linkse, grassroots-beweging binnen de Britse Labour Party. Het werd opgericht in 2015 ter ondersteuning van Jeremy Corbyn, die toen leider werd van de partij. CLP staat voor Constituency Labour Party, de lokale afdelingen van de Labour Party, georganiseerd per kiesdistrict.

[5] IPPR staat voor het Institute for Public Policy Research. Het is een invloedrijke progressieve denktank in het Verenigd Koninkrijk.

[6] De term ‘astroturfcampagne’ verwijst naar een schijnbeweging van publieke steun: het lijkt alsof een campagne of protest afkomstig is van gewone burgers (van een grassroots-beweging), maar in werkelijkheid gaat het om een campagne die wordt georganiseerd en gefinancierd door belangengroepen, bedrijven of politieke actoren die hun eigen agenda verbergen. De naam komt van AstroTurf, een VS-merk van kunstgras. In tegenstelling tot echte ‘grassrootsbewegingen’ (echte burgerinitiatieven) is een astroturfcampagne dus ‘kunstmatig’ opgezet.