Katrien De Ruysscher: “Om onrecht aan te kaarten moet je geen activist zijn”
Ik ontmoet Katrien De Ruysscher wanneer ze net van de opnames van Thuis komt. “Het is altijd terug even wennen”, vertelt ze. “Zelfs voor mij”, voegt ze er lachend aan toe. Na een periode vakantie te hebben gehad gaat ze nu weer aan de slag met haar acteerwerk en natuurlijk SOS Gaza.
“Maar eigenlijk heeft dat werk niet stilgestaan”, voegt ze toe. “Hier is het misschien vakantietijd, maar in Gaza gaat de genocide gewoon door.” Daarom heeft de groep op de Gentse Feesten, 21 juli, nog een namiddag georganiseerd waarbij verschillende sprekers een J’accuse tegen de Belgische overheid konden uitspreken.
Naar het voorbeeld van Émile Zola werd er op deze avond uitgesproken wat niet gezegd lijkt te mogen worden. “Soms heb ik het idee dat we terug moeten leren dingen durven te benoemen, onze mening uiten”, legt De Ruysscher uit. “Dit gaat niet alleen over de mensen in Gaza, maar over ons allemaal. Als we onrecht niet durven te benoemen, dan kan dit ook hier gebeuren.”
Vanuit die gedachte lijkt De Ruysscher haar strijdvaardigheid te putten: “Want wie zwijgt, is medeplichtig”.
Hoe is SOS Gaza ontstaan?
“Het is eigenlijk begonnen met een bericht dat ik stuurde naar Dominique Willaert. Wij kenden elkaar niet goed maar ik wist wel dat hij ook sociaal geëngageerd is. We deelden beiden een gevoel van verontwaardiging over het stilzwijgen en de medeplichtigheid van onze politici.”
“Daarna hebben we eigenlijk heel snel een ontmoeting geregeld met een 15-tal anderen, mensen uit de culturele sector, de journalistiek, het middenveld en de academische wereld, om samen na te denken over een actie. Ik merkte meteen na die eerste ontmoeting dat de bereidwilligheid heel groot is, er zijn veel mensen die niet meer kunnen toekijken en iets willen doen. Hieruit is het kernteam van SOS Gaza ontstaan.”
“We hebben toen in drie dagen tijd de eerste SOS Gaza actieavond in Gent georganiseerd. Het is geweldig om te zien hoe snel je iets op poten kan zetten, wanneer iedereen hetzelfde doel heeft. We zijn allemaal direct gaan rondbellen en hebben toen een evenement voor 600 mensen georganiseerd”.
En daar stopte het niet
“Nee inderdaad, op deze eerste actieavond riepen verschillende Belgische maar ook Palestijnse sprekers onze regering ter verantwoording. Kort daarna hebben we ook een open brief geschreven en deze in de Wetstraat overhandigd. Het was eigenlijk de bedoeling dat minister Prévot daarbij zou zijn, maar die heeft ons vlak van tevoren laten weten dat hij er toch geen tijd voor had.”
“Dat maakte voor ons opnieuw pijnlijk duidelijk dat onze politici Gaza geen prioriteit geven en dat er niet naar ons geluisterd wordt. Tot op de dag van vandaag zijn er nog altijd geen sancties tegen Israël genomen, en dat is enorm frustrerend.”
“Op het moment ben ik, zijn wij, medeplichtig aan een genocide omdat onze regering medeplichtig is, en dat willen we toch niet? Dalilla Hermans heeft die frustratie in haar J’accuse op de Gentse Feesten krachtig verwoord: ‘Recht godverdomme je rug en doe iets’, zei ze toen.”
Waar denk je dat de drang om in actie te komen vandaan kwam?
“Als ik niets zou doen tegen al het onrecht dat we vandaag letterlijk op onze gsm’s kunnen zien, zou ik me nog dieper schamen. Ik geloof echt dat je áltijd iets kan doen.”
“Dat begint bij je uitspreken en de regering ter verantwoording te roepen. Maar het idee om de Wetstraat te bestormen kwam ook naar boven op die eerste vergadering. Uit frustratie naar de politici die nog altijd niks van actie uitvoeren tegen Israël.”
“Als er niks gebeurt, is burgerlijke ongehoorzaamheid onze enige uitweg. Daar kiest de een natuurlijk sneller voor dan de ander, maar ik moet zeggen dat die optie nog altijd op tafel ligt.”
Ben je altijd activistisch geweest?
“Ik heb eigenlijk nogal moeite met het woord ‘activisme’. Ik vind dat het iets heel menselijks is om voor elkaar op te komen en naar elkaar om te kijken. Je tegen onrecht uitspreken vind ik niet activistisch, maar menselijk”.
“Ik ben wel doorheen mijn leven en carrière sociaal geëngageerd geweest. Mijn ouders werkten allebei in de psychiatrie en ik heb van kinds af aan geleerd en meegekregen hoe belangrijk het is om op te komen voor mensen die het minder gemakkelijk hebben in de maatschappij.”
Hoe komt dat tot uiting in je leven?
“Toen er in Lommel, de plaats waar ik woon, een opvangcentrum kwam voor meer dan 800 vluchtelingen, heb ik daar met een aantal anderen het initiatief genomen om met de mensen uit het centrum in gesprek te gaan.”
“Daarna hebben wij hun verhalen op een Facebookpagina geplaatst, om zo hun verhaal met iedereen in de buurt te kunnen delen. Dat heeft ervoor gezorgd dat er meer begrip en herkenning kwam. De angst die er heerste naar het opvangcentrum begrijp ik, maar was vaak gebaseerd op onwetendheid.”
“Ik vind het erg belangrijk om meer begrip en empathie voor elkaar te hebben door elkaar beter te leren kennen. Daar zet ik mij graag voor in.”
In SOS Gaza blijf je zelf wat meer op de achtergrond. Was dat een bewuste keuze om niet het gezicht van de organisatie te zijn?
“Door mijn werk heb ik natuurlijk een bepaalde zichtbaarheid, en die wil ik best inzetten wanneer dat nodig is, maar ik hoef niet perse het gezicht van de organisatie te zijn.”
“We doen dit samen met een groep geëngageerde mensen en wij vullen elkaar heel erg goed aan doordat wij verschillende achtergronden hebben. Iedereen heeft daarin zijn rol, en ik vind het heel fijn om ook mee de organisatie op mij te nemen.”
“Daarnaast vinden we het erg belangrijk dat ook Palestijnse stemmen centraal staan tijdens onze acties. Het is tenslotte hún verhaal — ik hoef daar niet per se op de voorgrond te treden.”
Denk je dat we op een kantelpunt staan?
“Ja, ik zie zeker beweging. Neem bijvoorbeeld de Nederlandse regering, die stilaan sancties instelt tegen Israëlische ministers. Maar eerlijk? Het komt gewoon veel te laat. We zijn op een punt beland waarop te laat bijna een understatement is.”
“Toch zie ik ook sprankjes hoop. De rechtszaken die nu aangespannen worden tegen de Belgische regering tonen dat er nog druk van onderuit komt. De rechtsstaat heeft daarin een cruciale rol te spelen. Via het gerecht kan zichtbaar worden gemaakt dat België wél medeplichtig is — en dat we wél iets kunnen doen.”
“Zo kan die passieve houding van onze regering, en van Europa in het algemeen, worden doorbroken. En dat geeft me hoop.”
Jij noemt het sprankjes hoop, maar de eerste minister noemt het ‘geruis uit de buitenwereld’. Wat vind je daarvan?
“Beschamend, ik heb daar geen andere woorden voor. Het is gewoon beschamend.”
Jullie hebben samen met iedereen die zich inzet voor Gaza en Palestina de Jaap Kruithof Prijs gewonnen, hoe voelde dat?
“Ja dat is heel dubbel. Aan de ene kant was het mooi om die erkenning te krijgen en om die te mogen delen met iedereen die zich inzet voor Gaza en Palestina. Maar tegelijkertijd voelt het wrang, zo’n prijs zou eigenlijk niet nodig moeten zijn.”
“Veel van de Palestijnse organisaties die de prijs mee ontvingen, doen dit werk al jaren, vaak zonder de erkenning die ze nu krijgen en onder moeilijke omstandigheden. Ze merken nu dat er eindelijk meer aandacht komt, en dat is op zich hoopgevend. Maar het geweld en de apartheid duren al decennia lang. Dat mogen we niet vergeten.”
Hoe kijk je naar de toekomst met SOS Gaza?
“Ik zie voor mezelf zeker een langdurig engagement. Ook als er op korte termijn een staakt het vuren komt, zal het niet opeens allemaal oké zijn. Dan nog is er druk en solidariteit nodig. Daar wil ik mij wel blijvend voor inzetten.”
“Waar wij vooral een grote opportuniteit zien is sensibilisering, in de zin om de juiste informatie aan mensen te brengen. Ik zie bij mijn kinderen op school dat ze helemaal niks leren over de geschiedenis van Palestina, dus het is logisch dat de meeste mensen daar weinig over weten.”
“Maar ook duiding rond de rechtszaak die tegen de Belgische regering is aangespannen is belangrijk, evenals het zoeken naar hoe we de Palestijnse mensen hier kunnen ondersteunen.”
“Wat mijn persoonlijk engagement betreft: dat is zeer aanwezig in mijn leven, dus voor mij is het vanzelfsprekend dat ik mij zal blijven inzetten. Hoe dat engagement er in de toekomst precies uitziet, weet ik nog niet. Maar dát het blijft, daar twijfel ik niet aan.”
