Het zomerakkoord van de regering De Wever is duidelijk: de derde weg loopt dood

Na de val van de Muur (1989) – het einde van het communisme – kiezen steeds meer sociaaldemocratische partijen voor de derde weg. Ze aanvaarden de vrije markt als basisprincipe van onze economie, mits de noodzakelijke sociale en ecologische correcties.

In België timmeren Frank Vandenbroucke (SP) en Guy Verhofstadt (VLD) aan hun derde weg: de 'actieve welvaartsstaat'.

Het rechten-en-plichtenverhaal is geboren. Er komt meer nadruk op de individuele verantwoordelijkheid. Werk wordt gezien als de hefboom voor participatie en emancipatie, en als het beste middel om uit de armoede te raken. Iedereen moet dus aan het werk, zogezegd in het eigen belang. Het liberale riedeltje ‘Wie wil werken, vindt werk’ wordt gecorrigeerd door de sociaaldemocratie. Niet iedereen vertrekt met gelijke kansen, en daarom moet de overheid mensen helpen. Vandenbroucke gebruikte het woord ‘helpen’ veelvuldig. Vandaag wordt het – cynisch genoeg – door bijna alle ministers gebruikt als argument om rechten in te perken.

Een van de paradepaardjes van de derde weg is de arbeidsbemiddeling via VDAB. Extra opleidingen en begeleiding naar de arbeidsmarkt moeten iedereen aan een job helpen. Lukt dat echt niet, dan rest de werkloosheidsuitkering – een van de pijlers van de welvaartsstaat.

Binnen het rechten-en-plichtenverhaal tijd voor de stok: de werkloze wordt gestraft

Deze regering beperkt nu die werkloosheidsuitkering tot maximaal twee jaar. Te veel mensen zijn te lang werkloos, klinkt het, dus is het binnen het rechten-en-plichtenverhaal tijd voor de stok: de werkloze wordt gestraft. Vanaf nu zullen de OCMW’s ‘helpen’ om leefloners te activeren.

Waarom is de VDAB er niet in geslaagd deze langdurig werklozen aan een job te helpen? Door die opdracht nu door te schuiven naar de OCMW’s, erkent de regering in feite het faillissement van de VDAB.

Wie zijn die moeilijk te activeren mensen? Zijn het werkonwilligen, of mensen die niet kunnen werken omdat ze ziek zijn, moeten zorgen voor een ziek of gehandicapt familielid, een verstandelijke beperking hebben, of het tempo van de markt niet aankunnen? Doen werkgevers eigenlijk wel voldoende moeite om mensen met een migratieachtergrond, laaggeschoolden of 55-plussers een kans te geven?

Deze regering is niet geïnteresseerd in de mensen achter de cijfers

Deze regering is niet geïnteresseerd in de mensen achter de cijfers. Vragen zoals: hebben deze mensen een job die hen beschermt tegen armoede? Is die job ook een hefboom voor integratie of emancipatie? – die lijken niet meer relevant.

Op het moment dat steeds meer werkenden in armoede leven, en het aantal langdurig zieken nooit hoger was, verdwijnt het thema ‘kwaliteit van werk’ volledig van de agenda. De maatregelen van het zomerakkoord – nog meer flexi-jobs, ruimere openingsuren voor winkeliers, minder beloning voor nachtwerk, werken tot 67 zonder correctie voor zware beroepen – halen de kwaliteit van arbeid nog verder onderuit.

Ondertussen gooien federale en Vlaamse ministers de handdoek in de ring. Een professioneel antwoord bieden op de stijgende zorgvraag is volgens hen niet meer mogelijk. Voortaan rekenen we op de omgeving om die zorg op te vangen. De ambitie om de wachtlijsten weg te werken, wordt samen met de verzorgingsstaat ten grave gedragen. De meest gehoorde vraag bij ouderen is: wie zal er voor ons zorgen?

Het zou logisch zijn dat de regering maatregelen neemt om de gevraagde mantelzorg te erkennen en te ondersteunen. Maar wie vandaag kiest om zorg te verlenen, wordt in dit zomerakkoord niet beloond, maar net extra gestraft. Vermaatschappelijking van de zorg wordt zo synoniem met: ‘Trek je plan!’

We stevenen af op een ruwe en kille samenleving

We stevenen af op een ruwe en kille samenleving, waar eenzaamheid en 'onwelzijn' regeren. Recente cijfers van het Planbureau tonen aan dat de welvaart – het bruto binnenlands product per hoofd – sinds 2005 met 15 procent is toegenomen, terwijl het welzijn, de kwaliteit van leven, blijft dalen.

Het is tijd om de derde weg te verlaten.

De vrije markt als basisprincipe van onze economie houdt geen rekening met de draagkracht van mens en aarde. We moeten op zoek naar nieuwe wegen – wegen die leiden naar een hoopvolle toekomst en een warme samenleving.

Kwaliteit van leven is ons nieuwe kompas.

Mieke Vogels is voorzitter van GroenPlus.