Is de nieuwe Superman ‘pro-Palestijns’?

Gisteren ging ik, om mijn verlof af te sluiten, in de cinema naar de laatste Superman kijken. De film leverde precies het soort ontspanning dat je van een superheldenfilm kan verwachten. Rond deze superheldenfilm is echter wat commotie ontstaan: ze zou ‘pro-Palestijns’ zijn.

In de film neemt Superman het op tegen Lex Luthor, een techondernemer wiens personage overduidelijk gebaseerd is op Elon Musk. Luthor gebruikt zijn connecties in de regering van de Verenigde Staten om Superman te laten oppakken. Hij zet ook de publieke opinie tegen Superman op door troll-aapjes negatieve berichten over hem op sociale media te laten verspreiden.

Een militaire supermacht versus een weerloze bevolking

Dat doet Luthor nadat Superman een inval van Bovaria in Jarhanpur heeft tegengehouden. Luthor lijkt een zeker commercieel belang te hebben bij die inval.

Het Russisch klinkende accent, de foto van de leider op een paard en de architectuur in Bovaria zorgen ervoor dat het land aan Rusland doet denken. Tegelijkertijd heeft de leider van Bovaria wel iets weg van Donald Trump.

De inval wordt verdedigd met het verhaal dat men het land zou willen bevrijden van ‘een autoritair regime’

Dat de vergelijking met Israël snel gemaakt wordt, is toch ook niet verrassend, omdat Bovaria in het verhaal een militaire supermacht is die als bondgenoot van de Verenigde Staten wordt beschouwd en omdat Jarhanpur wordt afgebeeld als een weerloos volk met Arabisch uitziende mensen die in een soort woestijn leven. Dat de inval in Jarhanpur wordt verdedigd met het verhaal dat men het land zou willen bevrijden van ‘een autoritair regime’ doet al helemaal denken aan wat Israël in Palestina aanricht.

De regisseur houdt vol dat dit alles toeval is. “Wanneer ik het schreef, was dit conflict in het Midden-Oosten nog niet gaande,” aldus James Gunn. Nu is de kolonisatie van Palestina natuurlijk al meer dan 75 jaar gaande, maar laten we aannemen dat Gunn te goeder trouw is en inderdaad niet aan Palestina heeft gedacht tijdens het schrijven van het scenario. Dan nog blijft het feit dat heel veel kijkers meteen het verband leggen, opmerkelijk.

Perfecte slachtoffers

De film geeft — al dan niet bewust — uitdrukking aan een breed gedragen sentiment dat de gruwel die Israël met steun van de VS en de EU in Palestina — zoals zelfs de koning het verwoordde — “een schande voor de mensheid” is.

De inwoners zijn het toonbeeld van de perfecte combinatie van onschuld en onmacht

Of de film daarom ook als pro-Palestijns kan worden beschouwd, is echter maar zeer de vraag. De inwoners van Jarhanpur worden zeer karikaturaal afgebeeld. Ze zijn, om het met Mohammed El-Kurd te zeggen, de perfecte slachtoffers. Ze zijn het toonbeeld van de perfecte combinatie van onschuld en onmacht: volstrekt weerloze mensen voor wie Superman de enige hoop op redding vormt.

Helemaal gênant is het eveneens Arabisch uitziende personage Malik, wiens karakter volledig wordt gevormd door het feit dat hij eens falafel heeft aangeboden aan Superman. Vervolgens offert hij zichzelf op en wordt hij, zonder enige weerstand te bieden, doodgeschoten door Luthor.

Medelijden

Het beeld van een weerloze bevolking die gered moet worden, is wellicht kenmerkend voor superheldenfilms in het algemeen. Voor zover de film uitdrukking geeft aan een ook in het Westen breed gedragen solidariteit met Palestina, geeft ze toch ook uitdrukking aan de breed voorkomende beperkingen ervan.

Net als in de film beperkt de solidariteit met Palestina zich vaak tot een vorm van medelijden

Net als in de film beperkt de solidariteit met Palestina zich vaak tot een vorm van medelijden. Voor zover ze zich verzetten tegen de kolonisatie, worden ze afgeschilderd als terroristen. Als mensen worden ze enkel gezien wanneer ze geen enkele vorm van verzet tonen, wanneer ze bewijzen dat ze perfecte slachtoffers zijn. Niet toevallig wordt er in de berichtgeving over Palestijnse slachtoffers graag de focus gelegd op het aantal vrouwen en kinderen.

Het is precies dit soort sterk aanwezige, als solidariteit verpakt medelijden waar Superman uitdrukking aan geeft. Eerder dan ‘pro-Palestijns’ is de film een weerspiegeling van de common sense, waarbij moet worden opgemerkt dat veel Palestijnen niet op dit soort als solidariteit verpakt medelijden zitten te wachten.

“Als je mij enkel als slachtoffer ziet en vol medelijden naast mij komt staan,” zo stelde bijvoorbeeld Ahed Tamimi het, “dan wil ik dat medelijden niet. Wat ik wel vraag, is dat de mensen ons zien als verzetsstrijders, als verdedigers van de vrijheid, en dat ze onze partners zouden zijn.”