“Het zijn niet de armen die veel kosten, het is de armoede”

Sociale zekerheid en sociale bijstand zijn gebaseerd op de principes van collectieve verzekering en solidariteit, waardoor mensen bij een tegenslag (jobverlies, ziekte,…) ondersteund worden en zij die het moeilijker hebben beschermd worden tegen armoede.

Onze overheid staat nu voor twee keuzes: ofwel investeert ze in ons samenlevingsmodel, biedt ze bescherming voor haar burgers en zorgt ze voor economische en sociale stabiliteit, ofwel kiest ze voor kortetermijnwinst met besparingen die mensen in armoede storten en op lange termijn grote kosten voor onze samenleving met zich meebrengen.

Sociale zekerheid onder druk

Wij zijn verontrust dat de Arizona-regering met de programmawet die ze op 26 juni heeft aangenomen voor de tweede optie gekozen heeft. Zo wordt de werkloosheid in de tijd beperkt tot maximum 2 jaar, zal de indexering van de uitkeringen en de pensioenen met twee maanden uitgesteld worden en komt er een afbouw van het gezinspensioen en de gelijkstelling van niet-gewerkte periodes voor het pensioen.

Dit laatste zal voornamelijk mensen treffen die pech hebben gehad (werkloos, ziekte,…) of voor de kinderen of een ziek familielid hebben gezorgd. Ook kwetsbare jongeren en families ontspringen de dans niet, onder meer door verdere beperkingen van de inschakelingsuitkeringen en de gelijkschakeling en plafonnering van de fiscale aftrekken voor kinderen ten laste.

Liefst 18 procent van onze bevolking leeft al in armoede of sociale uitsluiting, dat is 2,1 miljoen mensen in totaal

Dit is slechts een greep van de hervormingen in de sociale zekerheid die onze bevolking, en in het bijzonder de meest kwetsbaren, zwaar zullen treffen.

Gevolgen voor mensen in armoede

Laten we het uitstel van de indexering van de uitkeringen en pensioenen als concreet voorbeeld nemen om de impact van deze hervormingen duidelijk te maken. We zullen dit doen aan de hand van feitelijke observaties en rendement op investering, zodat we niet beschuldigd kunnen worden van “stemmingmakerij”.

Rechthebbenden van een uitkering of pensioen zullen drie maanden moeten wachten tot hun inkomen aangepast wordt aan de werkelijke levenskosten. We mogen niet vergeten dat maar liefst 18 procent van onze bevolking al in armoede of sociale uitsluiting leeft (2,1 miljoen mensen in totaal).[1]

Zij hebben grote moeilijkheden om in hun basisbehoeften (huisvesting, voeding, energie, water, gezondheid, vervoer, telecommunicatie en schoolgeld) te voorzien en sommigen slagen hier niet in omdat hun inkomen te laag is.

Als deze mensen drie maanden lang met hetzelfde budget hogere kosten moeten dekken, zullen ze overlevingsschulden maken. Drie maanden is dan meer dan genoeg tijd om je gezondheid te zien verslechteren door uitstel van gezondheidszorgen en de extra stress die een inkomenstekort met zich meebrengt. Het zal bovendien de zoektocht naar werk enkel nog bemoeilijken en mensen verder van de arbeidsmarkt wegduwen.

Wat betekent dat specifiek

Het uitstellen van de indexatie zal leiden tot een nettoverlies van inkomen voor de begunstigden. Geschat wordt dat bijvoorbeeld een gepensioneerde met een inkomen van 1.000 euro ongeveer 40 euro verliest elke keer dat de indexatie wordt uitgesteld. Voor veel mensen lijkt dit misschien een klein bedrag, maar voor mensen in armoede is dit een wezenlijk verschil in hun budget.

"40 euro, dat is het verschil op uw medicatie. Dat is het pilleke minder dat je inneemt om toe te komen tot op het einde van de maand. Dat is het bedrag dat het verschil maakt op schulden. Met 40 euro minder, ga je minder eten, en ook veel minder gezond: je gaat voor de gratis koffiekoeken die weggegeven worden bij de bakker eerder dan voor fruit uit de winkel. En dan hebben we het niet eens over de stress die dit met zich meebrengt. Als je in armoede leeft is elke euro nodig.” Cas

"Geld weghalen bij de armste mensen zorgt voor meer armoede, met alle gevolgen van dien voor de samenleving. Gezondheidszorg wordt uitgesteld, noodzakelijke medische onderzoeken worden niet gedaan en uiteindelijk kost dit alleen maar meer als je situatie verslechtert. Je zit al diep in de problemen omdat je geen houvast meer hebt door een sterfgeval, trauma of iets anders ergs dat je is overkomen. Je hebt al moeite om een toekomst te zien. Het wegvallen van inkomen neemt je toekomstperspectief helemaal weg.” Aurélien

Kosten voor de samenleving

Laten we niet alleen kijken naar de persoonlijke gevolgen, maar ook naar de kosten die een dergelijke besparingsmaatregel voor onze samenleving met zich mee zal brengen.

Denk bijvoorbeeld aan de toename van dringend medische consulten en duurdere medische tussenkomsten en ingrepen (door uitstel van zorg). De OCMW’s zullen een toevloed aan nieuwe aanvragen ondervinden. Ziekenhuizen, energie- en telefoonleveranciers zullen het aantal wanbetalingen zien oplopen wat zal leiden tot een toename van gerechtelijke geschillen met toenemende kosten voor de overheid als gevolg.

De maatregelen komen bovenop nog andere plannen van de Arizona-regering om onze sociale bescherming uit te hollen

De schuldenindustrie zal de overheid verder ook op kosten jagen en mensen dieper in schulden duwen. Als mensen hun opleiding noodgedwongen moeten stoppen, zullen bedrijven hun vacatures niet ingevuld zien.

De maatregelen uit de programmawet komen bovenop nog andere plannen van de Arizona-regering om onze sociale bescherming uit te hollen, zoals de afschaffing van de welvaartsenveloppe, het aftoppen van sociale bijstandsuitkeringen en voordelen, het beperken van de sociale rechten en steun aan nieuwkomers, enz.

Vanuit een soort buikgevoel lijkt dit misschien op het eerste zicht een goed idee, maar in werkelijkheid zal de uiteindelijke rekening veel hoger uitvallen voor iedereen, op menselijk, socio-economisch en financieel vlak.

Daarom kunnen we niet genoeg herhalen:

• Investeer in een sterke sociale zekerheid en bijstand i.p.v. blinde besparingen. Dit is de beste bescherming voor burgers en hun gezinnen, onze economie en onze samenleving in haar geheel.
• Werk aan een langetermijnvisie over hoe ons sociaal stelsel, o.b.v. de noden van onze bevolking, georganiseerd en gefinancierd moet worden. Baseer je hiervoor op wetenschappelijk onderzoek en de kennis van het terrein. Ga in dialoog met de direct betrokkenen en de organisaties die de nodige expertise hebben.
• Zorg voor een rechtvaardige fiscaliteit waarbij iedereen naar draagkracht zijn steentje bijdraagt.

Het Belgian Minimum Income Network (BMIN) wordt gecoördineerd door het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding en bestaat uit een brede coalitie van armoedenetwerken, vakbonden, mutualiteiten, andere sociale organisaties en wetenschappers die samen al meer dan 10 jaar ijveren voor toereikende en toegankelijke inkomens voor iedereen.

De titel is een quote van een ervaringsdeskundige in armoede

Note:

[1] Statbel-cijfer (januari 2025) met inbegrip van mensen met een inkomen onder de armoedegrens (AROP-indicator), met ernstige materiële en sociale deprivatie (LWI-indicator) en levend in een huishouden met een lage werkintensiteit (LWI-indicator).