Unicum: België aangeklaagd voor medeplichtigheid aan genocide in Gaza

Als de politiek zwijgt

Terwijl de bombardementen in Gaza voortduren en een staakt-het-vuren uitblijft, maken enkele Palestijnen en organisaties uit België zich op voor een juridische confrontatie met de eigen regering. Ze willen dat België stopt met wegkijken en haar verantwoordelijkheid opneemt in het licht van de genocide die zich volgens hen voltrekt in de Gazastrook.

Deze week werd een officiële ingebrekestelling bezorgd aan de federale regering. Als daar komende week geen bevredigend antwoord op komt, stappen de eisers naar de rechtbank. En dat zou een wereldprimeur zijn: nooit eerder werd een Europese staat juridisch aangeklaagd voor passieve medeplichtigheid aan genocide in Gaza. Het bericht stond in De Morgen.

"We willen dat de horror stopt"

Een van de eisers is Mahmoud, een 31-jarige Palestijn uit een vluchtelingenkamp in Gaza. Hij woont al drie jaar alleen in België. Zijn familie is zwaar getroffen door de oorlog: een zus verloor haar man en vijf kinderen, anderen zijn gewond.

"We willen een einde aan de genocide die ons volk en onze families in Gaza moeten ondergaan", zegt Mahmoud. Samen met twee andere Palestijnen en twee Franstalige vzw’s – CNAPD en Association Belgo-Palestinienne – draagt hij de actie. De juridische basis werd gelegd door juriste Anne Laure Losseau, die in mei een initiatief nam uit onmacht en woede.

“De passiviteit van onze regering tegenover de genocide is niet alleen moreel onaanvaardbaar ze maakt België ook medeplichtig”

"Ik kon de ellende in Gaza niet meer aanzien", zegt ze. Ze stuurde mails naar advocaten en professoren internationaal recht. Zo is het initiatief van ingebrekestelling ontstaan.

Vlaamse steun en fondsenwerving

Aan Vlaamse kant krijgt de actie steun van het initiatief SOS Gaza, opgericht door actrice Katrien De Ruysscher en schrijver Dominique Willaert. Zij starten een inzamelactie om eventuele gerechtskosten te dekken.

De Ruysscher vindt dat de passiviteit van onze regering tegenover de genocide niet alleen moreel onaanvaardbaar is, “ze maakt België ook medeplichtig”.

De ingebrekestelling beslaat bijna veertig pagina’s en bevat vijf concrete eisen. Die vertrekken vanuit het internationaal recht en de verplichtingen van België onder het genocideverdrag.

Afbeelding

Vijf duidelijke eisen

De eisers willen onder meer dat België alle militaire transporten naar Israël via havens of luchtruim stopzet. Ondanks een exportverbod vertrekt nog steeds wapengerelateerd materiaal via Luik en Antwerpen.

Daarnaast eisen ze dat de Belgische douane import uit bezette gebieden in Palestina confisqueert en dat de overheid investeringen in die gebieden tegenhoudt. Een vierde eis is dat België werk maakt van het opschorten van het EU-Israël-associatieverdrag. Dat verdrag verplicht namelijk tot respect voor mensenrechten.

Ook tegen de Vlaamse regering loopt een rechtszaak

Ten slotte vragen ze dat België eindelijk gevolg geeft aan haar eigen resoluties in het parlement – zoals de zogenaamde Gaza-resolutie van mei – die door vele organisaties als te vrijblijvend en ontoereikend worden ervaren.

Vlaamse overheid ook aangeklaagd

Ook tegen de Vlaamse overheid worden juridische stappen gezet. Op 4 juli vertrok een container met militair materiaal richting Israël via de haven van Antwerpen, ondanks dat er al een eerdere zending geblokkeerd werd en een rechtszaak tegen de Vlaamse regering loopt.

Vier Belgische ngo’s – Vredesactie, 11.11.11, INTAL en de Liga voor Mensenrechten – dagvaarden de Vlaamse overheid wegens nalatigheid in het controleren van wapenexport. Volgens hen toont deze nieuwe zending aan dat er structurele problemen zijn en dat het Vlaams wapenexportbeleid “lek is als een zeef”.

Zij eisen dat de geblokkeerde container definitief niet vertrekt en dat Vlaanderen stopt met elke militaire export naar Israël, in lijn met de Genocideconventie. Op 10 juli kwam de rechtszaak voor. Tijdens de zitting beloofde de rechter “zo snel mogelijk” een beslissing te nemen. De uitspraak wordt tegen 20 juli verwacht.

Wat zegt het genocideverdrag?

Centraal in de zaak tegen de federale overheid staat de vraag: heeft België als derde partij een juridische verplichting om genocide elders te voorkomen? Volgens het genocideverdrag wel. Elk land moet niet alleen straffen, maar ook actief voorkomen.

Het Internationaal Gerechtshof riep Israël in januari al op om alle maatregelen te nemen om genocide te voorkomen. Maar geldt die plicht ook voor landen als België, die niet rechtstreeks betrokken zijn?

België verschuilt zich te vaak achter diplomatieke voorzichtigheid, maar die houding is juridisch en moreel onhoudbaar

Volgens achttien Belgische topjuristen is dat inderdaad het geval. In een brief waarschuwen zij dat ons land het risico loopt zelf voor het Internationaal Gerechtshof te verschijnen als het blijft stilzitten over de situatie in Gaza. Passiviteit kan juridisch worden geïnterpreteerd als medeplichtigheid.

De juristen eisen sancties tegen Israël en noemen het opschorten van het EU-Israël-associatieverdrag een strikt minimum. België verschuilt zich te vaak achter diplomatieke voorzichtigheid, maar die houding wordt volgens hen juridisch en moreel onhoudbaar. Alleen concrete acties, niet woorden, kunnen de geloofwaardigheid van België en de EU redden.

Uitkomst

Of de rechtbank de eisers gelijk zal geven, is onduidelijk. Professor Jan Wouters van het Instituut voor Internationaal Recht aan de KU Leuven denkt dat de zaak juridisch niet kansloos is, al plaatst hij kanttekeningen bij de directe toepasselijkheid van het genocideverdrag voor privépersonen of vzw’s. Toch is de stap belangrijk: het brengt een principiële vraag voor de rechter.

De regering reageert intussen voorzichtig. Het kabinet van premier Bart De Wever (N-VA) zegt gepast te zullen antwoorden, maar wil dat niet via de media doen. Minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (Les Engagés) noemt de stap “spijtig” en “een belasting voor de rechtbanken”. Volgens hem doet België wél inspanningen en is het onterecht te stellen dat het niets doet.

Neutraliteit in de context van genocide bestaat niet. Wie niets doet, is medeplichtig

Wat de uitkomst ook wordt, dit initiatief betekent een belangrijke verschuiving. Burgers en organisaties nemen het voortouw wanneer de politiek faalt. Ze eisen dat de mensenrechten van Palestijnen niet langer op papier blijven, maar afdwingbaar worden.

Als deze zaak doorgaat, wordt het niet alleen een juridische primeur, maar ook een krachtig politiek signaal: neutraliteit in de context van genocide is bestaat niet. Wie niets doet, is medeplichtig.

Lees ook:

- Verschijnt België straks voor het Internationaal Strafhof? - Nieuwe lading wapens naar Israël via Antwerpse haven ondanks lopend onderzoek - België, trek een rode lijn: schort het EU-Israël-akkoord nú op

Bekijk op Instagram: Vlaamse overheid voor de rechter