Politiek spektakel
De krantenkoppen liegen er niet om: “Demir trekt als een stormram door het onderwijs” (HLN), “Demir denkt na over schoolkalender” (VRT NWS), “Demir vraagt leerkrachten die bijna met pensioen gaan om betrokken te blijven” (Nieuwsblad).
Als er een vak bestond waarbij je punten afhingen van het aantal keer dat je in de pers kwam op een schooljaar, dan behaalde Demir een grote onderscheiding.
Maar helaas, inhoudelijk is het een ander verhaal. Eind juni is het moment van de waarheid: Zuhal Demir, je bent grandioos gebuisd. Herexamen in september — als je nog mag meedoen.
Volwassenenonderwijs in de vuurlinie
Een van haar meest controversiële maatregelen is de drastische verhoging van het inschrijvingsgeld in het volwassenenonderwijs vanaf september. Tarieven stijgen met honderden euro’s per semester.
De redenering? Wat geen beroepsopleiding is, noemt ze “een hobby” — en hobby’s, vindt Demir, moeten door de cursisten zelf betaald worden, niet door de belastingbetaler.
Uit lekken op het kabinet blijkt intussen dat de tariefverhoging slechts de eerste stap is in een breder plan
Die redenering is echter manifest fout. Cursussen als Frans, Duits of fotografie leiden vaak net wél tot betere kansen op de arbeidsmarkt. Sommige opleidingen — zoals bloemschikken — hebben cursisten al effectief naar knelpuntberoepen geleid.
En het leerplan voor fotografie is vorig jaar nog hervormd tot “Vakfotografie”, net om een beroepsfinaliteit te garanderen. Maar dat lijkt de minister volledig te zijn ontgaan.
Foto: Marc Vandepitte
Verborgen agenda
Uit lekken op het kabinet blijkt intussen dat de tariefverhoging slechts de eerste stap is in een breder plan. Binnen het jaar moet er een volledige hervorming van het volwassenenonderwijs op tafel liggen. Doel: opleidingen schrappen, samenvoegen, rationaliseren. Met andere woorden: snoeien en privatiseren.
De Vlaamse regering volgt hiermee het Nederlandse voorbeeld. Daar werd het volwassenenonderwijs grotendeels geprivatiseerd. De gevolgen zijn niet mals: duizenden euro’s inschrijvingsgeld, een sterk gereduceerd aanbod, en leerkrachten in uiterst precaire statuten.
In Vlaanderen volgen jaarlijks zo’n 350.000 mensen een opleiding in het volwassenenonderwijs. Cursisten geven nu al massaal aan dat ze afhaken: ze kunnen of willen het nieuwe inschrijvingsgeld niet betalen.
Voor de privésector zijn betaalbare, kwaliteitsvolle opleidingen een doorn in het oog. Daarom moeten ze eerst kapot bespaard of afgeschaft worden
De ingreep van Demir is een besparingsoperatie op korte termijn. Ze wil 33 miljoen euro besparen dit jaar: de verhoging van 1,5 naar 4 euro per uur zal meer opbrengen dan de beperkte vermindering van inschrijvingsgeld voor sommige knelpuntberoepen. En wellicht vooral omdat er minder inschrijvingen gaan zijn en er dus leerkrachten kunnen afvloeien.
Foto: Sven Magnus
Maar er zit ook een besparingsoperatie op iets langere termijn achter. Zij wil de opleidingen van de publieke onderwijs- en opleidingsverstrekkers (cvo, syntra, vdab, eventueel basiseducatie) rationaliseren, dus op minder plaatsen organiseren.
Behalve besparen op overheidsbudget zit daar voor adepten van de vrije markt ook de intentie in om commerciële spelers meer ruimte te geven. Voor de privésector zijn betaalbare, kwaliteitsvolle opleidingen een doorn in het oog. Daarom moeten ze eerst kapot bespaard of afgeschaft worden. Pas dan komt er ruimte voor commerciële spelers om het terrein in te palmen.
Minister Demir probeert die sociale afbraak te verkopen met populistische praatjes over theesommelier en bloemschikken. Maar in werkelijkheid raken haar maatregelen de werkende klasse, migranten, nieuwkomers en ouderen — zij die via het volwassenenonderwijs net méér kansen krijgen in het leven.
Wat met levenslang leren?
Opmerkelijk is dat diezelfde Vlaamse regering in 2021 nog een “Actieplan Levenslang Leren” lanceerde, met als doel: 60 procent van de Vlamingen moet tegen 2030 deelnemen aan formeel of informeel onderwijs. Maar nu blijkt levenslang leren plots “te duur”.
Het gaat hier niet over boekhouding, maar over ideologie. Over wie onderwijs verdient, en wie niet
Het valt moeilijk anders te zien dan als een bocht van jewelste. Waar het beleid gisteren nog emancipatie bepleitte, klinkt vandaag het mantra van “kosten-batenanalyse”. En de prijs daarvoor wordt betaald door mensen die vooruit willen, maar het zich niet langer kunnen veroorloven.
De hele operatie moet 70 miljoen euro opleveren. Dat lijkt veel, maar op een onderwijsbudget van 16,7 miljard is dat amper 0,4 procent. Dat bedrag kan dus bezwaarlijk als een noodzakelijke besparing worden voorgesteld. Het gaat hier niet over boekhouding, maar over ideologie. Over wie onderwijs verdient, en wie niet.
Groeiend verzet
Foto: Marc Vandepitte
Er kwam onmiddellijk verzet, veel verzet. De petitie voor het behoud van een betaalbaar volwassenenonderwijs voor iedereen die Ben lanceerde haalde 25.752 handtekeningen op. De petitie van het gemeenschappelijk vakbondsfront, die een paar dagen later werd gelanceerd, heeft ondertussen ook de 10.000 handtekeningen overschreden.
Als deze hervorming erdoor komt, verliezen vele duizenden Vlamingen toegang tot betaalbaar, kwaliteitsvol onderwijs
Tot nu toe bleef Demir bij haar standpunt, ondanks kritische interpellaties in het parlement — niet alleen van oppositiepartijen zoals PVDA en Groen (Open VLD en Vlaams Belang steunen de verhoging), maar zelfs van parlementsleden uit haar eigen coalitie, zoals Vooruit en CD&V.
De tarieven zijn bovendien nog niet definitief. Ze moeten nog besproken en goedgekeurd worden in het Vlaams Parlement. De maatschappelijke druk is dus essentieel.
C-attest
Zuhal Demir voert een politieke agenda uit die fundamenteel botst met het idee van onderwijs als recht. Onder het mom van efficiëntie en ‘arbeidsmarktgerichtheid’ wordt de kern van het volwassenenonderwijs stap voor stap uitgehold.
Als deze hervorming erdoor komt, verliezen vele duizenden Vlamingen toegang tot betaalbaar, kwaliteitsvol onderwijs. Dat is geen bijwerking, dat is het plan.
Herexamen dus, mevrouw Demir — en deze keer zonder spiekbriefjes van de lobby’s.
