Drie dagen nadat hij een ultimatum van twee weken had aangekondigd, gooide Donald Trump zijn eigen dreiging overboord en gaf hij het bevel om Iran te bombarderen. De plotse versnelling verraste, zeker omdat het verzet tegen een Amerikaanse oorlog steeds groter werd — zelfs binnen zijn eigen partij.

Laten we niet vergeten dat Donald Trump zijn hele verkiezingscampagne heeft gevoerd met de belofte van vrede en militaire terugtrekking. De kern van Trumps campagne was de slogan “America first”. Daarmee beloofde hij een einde te maken aan dure oorlogen en inmenging in andere landen. In plaats daarvan zou hij focussen op herindustrialisering in eigen land. Geen wonder dat velen zich nu bedrogen voelen.

Dat blijkt ook uit een opiniepeiling die expliciet ging over een oorlog tussen de VS en Iran. De peiling werd tussen 13 en 16 juni uitgevoerd door het instituut YouGov in opdracht van het tijdschrift The Economist. Ze toont een duidelijke meerderheid tegen oorlog.

Het dagblad Le Figaro, dat Trump doorgaans niet vijandig gezind is, vat de resultaten van de peiling als volgt samen: “Hoewel 50 procent van de Amerikanen Iran als een vijand van de Verenigde Staten beschouwt, vindt slechts 16 procent dat het leger zich in het conflict moet mengen”.

De meerderheid in de VS is tegen oorlog met Iran

“Een grote meerderheid (60 procent) is tegen, terwijl de rest (24 procent) twijfelt. Deze meerderheid is er over de partijgrenzen heen: 65 procent van de democraten, 61 procent van de onafhankelijken en 53 procent van de republikeinen is tegen een militaire interventie.”

De genocide op het Palestijnse volk heeft overigens een brede golf van verontwaardiging teweeggebracht, met name aan de universiteiten. De militaire agressie tegen Iran wordt, nu Tel Aviv sinds 13 juni Iran bombardeert, door veel Amerikaanse burgers logischerwijs gezien als medeplichtigheid aan genocide.

Ondanks deze context heeft Donald Trump toch het politieke risico genomen om zijn land rechtstreeks te betrekken bij de oorlog tegen Iran.

Saving private Netanyahu

Hoewel het nog te vroeg is om alle factoren die bij deze beslissing een rol hebben gespeeld te omschrijven, springen er enkele onmiskenbaar in het oog. De eerste is volgens ons de omvang en de doeltreffendheid van de Iraanse militaire reactie. De onoverwinnelijkheid van de beroemde “ijzeren koepel” van de Israëlische defensie is opnieuw ontkracht. Belangrijke militaire en politieke doelen zijn door Iraanse raketten geraakt en vernietigd.

De diversiteit van de Iraanse doelen bracht een duidelijke boodschap. Ze gaf aan dat geen enkele plaats in Israël als volledig beveiligd kan worden beschouwd.

De Iraanse bevolking sluit de rangen

De tweede factor is de samenhang van het Iraanse volk, dat ondanks de omvang van de Israëlische aanvallen niet in paniek is geraakt. Een van de verwachtingen van de dodelijke aanvallen op Iran inderdaad was dat ze paniek zouden zaaien onder de bevolking en dat die zich hopelijk tegen haar regering zou keren. Het resultaat was precies het tegenovergestelde. Zoals zo vaak in situaties van overheersing, was de overheerser blind voor de immateriële aspecten van de strijd.

De geschiedenis van Iran, de offers voor echte soevereiniteit en het besef van verbondenheid met het Palestijnse volk hebben hun sporen nagelaten. Ze leidden tot een krachtige, gezamenlijke reactie op de militaire agressie: meer eensgezindheid, meer vastberadenheid om zich te verdedigen en een hernieuwde trots op de eigen waardigheid.

De derde factor kwam ook zeer snel naar voor. Vanaf de eerste Iraanse reacties was het onmiskenbaar dat Iran zich al lang op een dergelijke oorlog had voorbereid. Dit werd al bij de eerste raketaanvallen opgemerkt door talrijke militaire waarnemers, die vaststelden dat Iran een echte vergeldingsstrategie achter de hand had.

Het was duidelijk dat in de eerste dagen oude raketten en drones werden ingezet om de “ijzeren koepel” uit te putten, alvorens over te gaan tot meer geavanceerde wapens. Bovendien landden in enkele dagen tijd drie Chinese Boeing 747-vrachtvliegtuigen in Teheran, wat erop wees dat Iran verre van geïsoleerd was. Het type vliegtuig dat werd gebruikt, kon Tel Aviv en Washington alleen maar verontrusten.

Met deze oorlog probeerde Trump een mislukking van Netanyahu te voorkomen

Deze enorme vrachtvliegtuigen worden namelijk doorgaans gebruikt voor het vervoer van militair materieel. Deze leveringen, waarvan de inhoud geheim werd gehouden, herinnerden alle strijdende partijen eraan dat China en Iran al vele jaren een strategisch partnerschap hebben.

Als besluit kunnen we stellen dat de plotselinge versnelling van Donald Trump om over te gaan van een proxy-oorlog[1] naar een directe oorlog niet het resultaat is van zijn impulsiviteit of zijn chronische instabiliteit zoals vaak wordt aangevoerd. Het lijkt veeleer een poging om een Israëlische interventie te redden die op een mislukking afstevende. Het ging er in zekere zin om Saving private Netanyahu,[2] om die mislukking te voorkomen.

Wereldwijde reacties: graadmeter voor de machtsverhoudingen

De reacties op de militaire agressie van de VS tegen Iran kwamen natuurlijk onmiddellijk en talrijk. De reacties geven door hun diversiteit een duidelijk beeld van de toestand van onze wereld en van de machtsverhoudingen die deze kenmerken. Ze brengen de belangrijkste tegenstelling aan het licht, namelijk de tegenstelling tussen de wereldmacht en zijn bondgenoten enerzijds en een zich ontwikkelende multipolariteit anderzijds.

De reacties kunnen in drie grote categorieën worden ingedeeld. De eerste categorie bestaat uit de onvoorwaardelijke bondgenoten van Washington, die de agressie van de VS goedkeuren en alle elementen van de oorlogspropaganda overnemen.

Het is geen verrassing dat de belangrijkste bondgenoten van de VS in deze categorie vallen. We zeggen ‘geen verrassing’ omdat diezelfde landen tijdens de G7-bijeenkomst van 17 juni jongstleden alle Israëlische standpunten ter rechtvaardiging van hun enkele dagen eerder begonnen agressie tegen Iran hebben bekrachtigd.

G7: “Israël heeft het recht zich te verdedigen, Iran is het grote gevaar”

De G7, die bestaat uit de Verenigde Staten, Canada, Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan en de Europese Unie, schreef in een verklaring: “Wij, staatshoofden en regeringsleiders van de G7, bevestigen opnieuw ons streven naar vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten. In dit verband bevestigen wij dat Israël het recht heeft zich te verdedigen en herhalen wij onze steun voor de veiligheid van Israël.”

“Wij bevestigen ook het belang van de bescherming van burgers. Iran is de belangrijkste bron van instabiliteit en terrorisme in de regio. We hebben altijd duidelijk gesteld dat Iran nooit kernwapens mag bezitten. We dringen erop aan dat de oplossing van de crisis in Iran leidt tot een algemene de-escalatie in het Midden-Oosten, met name een staakt-het-vuren in Gaza.”

Elke zin van dit citaat verdient commentaar. Terwijl Israël Iran aanvalt, wordt het “recht van Israël op zelfverdediging” opgeëist. Terwijl de genocide in Gaza voortduurt, wordt Iran voorgesteld als de “belangrijkste bron van instabiliteit en terrorisme”. Terwijl alleen Israël over kernwapens beschikt in de regio, wordt Iran beschreven als een nucleaire dreiging. Met zo’n benadering konden diezelfde staten alleen maar instemmen met de deelname van de Verenigde Staten aan de oorlog, ook al ging die gepaard met een oproep tot “de-escalatie”.

Terwijl alleen Israël over kernwapens beschikt in de regio, wordt Iran beschreven als een nucleaire dreiging

In hun gezamenlijke verklaring van 22 juni geven Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland dan ook logischerwijs hun steun aan Washington: “Wij bevestigen onze steun aan de veiligheid van Israël. Wij hebben altijd duidelijk gemaakt dat Iran nooit over kernwapens mag beschikken en geen bedreiging voor de regionale veiligheid mag vormen. […] Wij dringen er bij Iran op aan geen verdere acties te ondernemen die de regio kunnen destabiliseren.”

De tweede categorie reacties bestond uit een krachtige veroordeling van de militaire interventie van de VS. Van Moskou tot Beijing, via Algiers, Islamabad, Rio de Janeiro en Caracas, staat de schending van de nationale soevereiniteit van Iran centraal in de officiële verklaringen.

De derde categorie omvat tal van landen die hun standpunt baseren op een “oproep tot de-escalatie” en op het gevaar van een regionale of zelfs mondiale uitbreiding van het conflict enerzijds, en anderzijds landen die een voorzichtige stilte hebben aangehouden, zoals de meeste Afrikaanse landen.

Wereldwijd tekent zich een duidelijke tegenstelling af: aan de ene kant het westerse hegemonisme, aan de andere kant een opkomende, multipolaire tegenmacht. Daartussen bevindt zich een derde groep landen die economisch met die tegenmacht meebeweegt, maar politiek op eieren loopt uit vrees voor sancties of represailles van de VS.

Notes :

[1] Proxy-oorlog of ‘oorlog bij volmacht’ (Engels: proxy war) is een conflict waarbij één partij (meestal een grootmacht) een andere partij, de gevolmachtigde, een oorlog laat voeren, en daarbij als achterman optreedt. Het vuile werk wordt m.a.w. door een ander gedaan. De grootmacht levert economische, ideologische, logistieke en/of militaire steun. De gevolmachtigde is meestal een kleiner land en draait meestal voor de negatieve consequenties van zo’n oorlog op.

[2] Deze uitdrukking verwijst naar de bekende oorlogsfilm Saving Private Ryan (1998) van Steven Spielberg. ‘Saving Private [naam]’ betekent letterlijk: ‘het redden van een gewone soldaat [naam]’.

Voor meer info

– Sophia Yan, La Chine envoie de mystérieux cargo de transport en Iran, The Telegraph van 17 juni 2025,

– Timothée Barnaud, Iran : après les frappes américaines, le pari de la force de Trump analysé par des experts internationaux, Huffington post van 22 juni 2025