In een reactie op de “recente ontwikkelingen tussen Israël en Iran” kwam er een zeer kort statement vanop de G7-top in Canada dat plaatsvond op 16 en 17 juni. De leiders van het VK, de VS, Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië en Japan (plus de EU die ook aanwezig was als niet benoemd lid), bevestigden daarin dat “Israël het recht heeft zichzelf te verdedigen. Wij herhalen dat wij de veiligheid van Israël steunen.” Daaraan wordt stellig toegevoegd: “Iran is de belangrijkste bron van regionale instabiliteit en terreur”.

Het gaat om hetzelfde zelfverdedigingsscript dat wordt gebruikt om de genocide in Gaza te rechtvaardigen. Toch blijft deze stellingname van de G7 verbijsterend.

Het is Israël – een koloniaal apartheidsregime onder leiding van een door het Internationaal Strafhof gezochte oorlogsmisdadiger – dat de aanval inzette. Gesterkt door de blijvende steun van een reeks westerse landen en de totale straffeloosheid voor de genocide in Gaza, besloot het land zijn grote regionale rivaal Iran ‘preventief’ aan te vallen. Die aanval bestond uit een grootschalige reeks gerichte moordaanslagen, gevolgd door aanhoudende bombardementen. Het gaat om een ongeprovoceerde agressie ten opzichte van een soevereine staat, wat volkomen illegaal is onder het internationaal recht. Volgens het Handvest van de Verenigde Naties heeft Iran het recht om zich te verdedigen.

Met de aanval op Iran opende de megalomane Israëlische premier Netanyahu een zoveelste front in de regio. De voorbije twintig maanden bombardeerde het Israëlisch leger ook systematisch Libanon en Syrië, en viseerde het doelwitten in Jemen en Irak, terwijl het op de bezette Westelijke Jordaanoever alsmaar gewelddadiger huishield.

Toch wordt Iran zonder verpinken de belangrijkste bron van regionale instabiliteit genoemd door de G7-leiders! De reden: het vermeende nucleaire wapenprogramma van het land.

Iran ratificeerde in 1970 het non-proliferatieverdrag (NPT) tegen de verspreiding van nucleaire wapens. Als partij van dit verdrag heeft het land het “onvervreemdbare recht om nucleaire energie te ontwikkelen, te produceren en te gebruiken voor vreedzame doeleinden”, en laat het regelmatig inspecties toe van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA). Niet alleen staat Iran onder voortdurend toezicht, het wordt onderworpen aan strenge economische sancties voor zelfs maar de mogelijkheid dat het een militaire nucleaire capaciteit zou uitbouwen.

Het IAEA meldde eerder deze maand dat Iran voor het eerst in twintig jaar niet voldoet aan al zijn NPT-verplichtingen, maar zei niet dat Teheran een kernwapen aan het ontwikkelen was. Ook de VS-inlichtingendiensten concludeerden enkele maanden geleden nog dat Iran niet werkt aan kernwapens. Er was op het moment van de aanval dus geen imminent gevaar voor de veiligheid van Israël. Bovendien was Iran actief aan het onderhandelen met de VS over de inperking van zijn nucleaire programma in ruil voor de verlichting van de sancties tegen het land.

Israël daarentegen ondertekende het NPT nooit, maar heeft wel een geheim en illegaal kernwapenprogramma, dat onder geen enkel internationaal controlemechanisme valt. Geen inspecties, dus geen toezicht en geen verantwoording. Experten schatten dat Israël over een arsenaal van zo’n negentig kernwapens beschikt, toch bombardeert het Iran vandaag in naam van de nucleaire non-proliferatie.

De hypocrisie is onthutsend! Waarom wordt Israël niet aan dezelfde internationaalrechtelijke normen gehouden als Iran of een andere natie? Waarom wordt gefocust op een hypothetische Iraanse kernbom en niet op een reëel Israëlisch arsenaal? Waarom is een nucleaire mogendheid die actief terechtstaat voor genocide niet het onderwerp van een dringende bezorgdheid voor de regionale stabiliteit en veiligheid?

Wat doet de VS?

Al sinds de jaren 1990 beweert Netanyahu systematisch dat Iran op het punt staat een kernwapen te verwerven en probeerde hij menig VS-president te manipuleren om een oorlog tegen Iran te lanceren, met als doel de handhaving van de onbetwistbare hegemonie en het nucleaire monopolie van zijn land in de regio. Vandaag rekent Netanyahu op de medewerking van Donald Trump – die tot nu toe een gemakkelijk kneedbare vriend is gebleken – om het volledige civiel-nucleaire programma van Iran te vernietigen, de conventionele militaire capaciteit van het land te decimeren en het huidige regime van de Islamitische Republiek omver te werpen. (Daarbij wordt het vermoorden van de Hoogste Iraanse leider Ayatollah Ali Khamenei niet uitgesloten.)

Om de verspreide en versterkte nucleaire sites van Iran snel en volledig te kunnen vernietigen, zijn ‘bunkerbuster‘-bommen van 30.000 pond nodig. Deze wapens, in het bezit van de VS, zijn de enige die de ondergrondse Iraanse nucleaire installaties zouden kunnen vernietigen. VS-president Trump blaast zoals gewoonlijk warm en koud, maar stuurde de afgelopen week alvast twee ‘Destroyer’-oorlogsschepen, evenals extra gevechtsvliegtuigen en meer dan dertig tankvliegtuigen naar strategische posities in de regio.

In de praktijk is de VS uiteraard al betrokken, doordat het Israël rijkelijk voorziet van wapens en intelligentie, en meehelpt met het uit de lucht schieten van inkomende Iraanse raketten. Maar actief de oorlog verklaren aan Iran is een ander paar mouwen.

Een groot deel van de Republikeinse MAGA-achterban is fel gekant tegen kostelijke militaire avonturen in buitenland. Tijdens zijn verkiezingscampagne beloofde Trump expliciet om de deelname van de VS aan nieuwe oorlogen te vermijden. Zich officieel aansluiten bij Israël zou zijn binnenlandse agenda dus in gevaar kunnen brengen.

Daarnaast is de VS kwetsbaar in de Midden-Oosten-regio, waar momenteel zo’n 40.000 à 50.000 VS-troepen gestationeerd zijn op tientallen basissen. Vele daarvan bevinden zich binnen Iraans raketbereik. De militaire deelname van de VS aan de oorlog tegen Iran, zou dus het openen van Pandora’s doos kunnen betekenen.

Alvorens Israël onbesuisd te vervoegen, zou het ook geen kwaad kunnen dat Trump even stilstaat bij de recente kwalijke geschiedenis van strategisch mislukte en onwinbare VS-oorlogen in het bredere Midden-Oosten, met name in Afghanistan en Irak.

“Echte bevrijding komt vanuit het volk”

In Iran zelf heeft de VS ook al een voorgeschiedenis van militaire interventie. In 1953 orkestreerde de inlichtingendienst CIA een staatsgreep tegen premier Mohammad Mosaddegh, omdat hij het gewaagd had de Iraanse olie te nationaliseren. Operatie Ajax wierp een democratisch verkozen regering omver, herstelde de absolute macht van Shah Mohammad Reza Pahlavi en verankerde Iran als een westerse cliëntstaat. Wat volgde was 25 jaar van onderdrukking door de geheime politie SAVAK, die bewapend en getraind werd door het Westen.

Het was tegen dit regime dat een brede volksrevolutie uitbrak. De islamistische oppositionele krachten kwamen uiteindelijk als meest dominante uit deze revolutie en Ayatollah Khomeini werd in december 1979 de eerste Hoogste Leider van de Iraanse Islamitische Republiek.

In de loop der jaren ontstonden er verschillende protestbewegingen tegen het repressieve autocratische regime van de ayatollahs, zoals de Groene Beweging na de verkiezingen van 2009 en de Benzineprotesten in 2019. De meest recente, grootste en meest diverse protestbeweging ontstond na de dood van Jina Mahsa Amini in politiehechtenis, in september 2022: de ‘Vrouw, leven, vrijheid’-beweging.

De Iraanse autoriteiten drukten het op gewelddadige wijze de kop in en traden de voorbije jaren ongemeen hard op tegen iedere bedreiging voor hun gezag. Gevreesd wordt dat de Islamitische Republiek van de huidige oorlog zal profiteren om de repressie tegen interne oppositionele krachten op te drijven.

Langs de andere kant hoopt Israël erop dat bestaande onvrede en verdeeldheid binnen de Iraanse maatschappij in deze oorlogscontext zal leiden tot een omverwerping van het regime van Kahmenei. Hij spoorde de Iraniërs daar in een video zelfs toe aan.

In plaats van de bestaande interne onvrede over het regime aan te zwengelen, hebben de recente aanvallen van Israël tot nu toe net een algemene heropleving van nationalistische gevoelens aangewakkerd. Bij een aanzienlijk deel van de Iraanse bevolking leidt dit tot een hernieuwde steun voor het regime, zeker in volksbuurten en plattelandsgebieden, waar oppositiebewegingen sowieso moeite hebben om voet aan de grond te krijgen.

Bij een andere deel zijn de nationalistische gevoelens niet per se gericht op steun voor het regime, maar op de verdediging van de soevereiniteit van de natie. Het is bizar dat Netanyahu, die in Israël rekent op exact hetzelfde verenigende effect van een gemeenschappelijke vijand, hier geen rekening mee heeft gehouden.

Natuurlijk zijn er heel wat Iraniërs die van het huidige regime af willen, maar niet op deze manier. Ze willen evenmin ‘bevrijd’ worden door een buitenlandse agressor, als dat ze onderdrukt willen worden door een binnenlands tiranniek regime. Vrijheid komt er niet via raketten of monarchen. Zoals een goede Iraanse vriendin me onlangs stuurde: “Het is perfect mogelijk om anti-zionistisch te zijn, om zich te verzetten tegen westers imperialisme en Israëlisch kolonialisme in het Midden-Oosten, en tegelijk de Iraanse dictatuur te verwerpen. Echte bevrijding moet vanuit de bevolking, vanuit de gemeenschappen komen.”

Nabije toekomst

Er zijn verschillende scenario’s die zich nu kunnen ontvouwen. Een eerste is dat de VS Israël ‘achter de schermen’ blijft steunen, terwijl Israël en Iran verwikkeld geraken in een langdurige uitputtingsslag.

Een tweede scenario is dat de VS zich openlijk in de oorlog mengt. Het risico op een bredere regionale oorlog met meerdere actoren, is bij dit scenario groot. Als vergelding zou Iran VS-doelen in de regio kunnen aanvallen of de Straat van Hormuz kunnen afsluiten. Aangezien 21 procent van de mondiale olie langs deze zeestraat wordt vervoerd, zou dat de economie wereldwijd kunnen destabiliseren. Hoe langer de oorlog duurt, hoe groter de kans dat het vuur zich ook verspreidt over de uiterst kwetsbare olie- en gasinstallaties in de Golf.

Het beste scenario voor alle burgers in de regio is dat een aantal wereldleiders er zo snel mogelijk in slagen om te bemiddelen tussen Iran en Israël om tot een staakt-het-vuren te komen.

Als Netanyahu er niet in slaagt om de VS in het oorlogsbad te trekken, de volledige nucleaire capaciteit van Iran te vernietigen of de val van het regime te veroorzaken, zal de hele militaire operatie in Israël als een mislukking worden beschouwd. De jammerlijke ironie is dat hij Iran nu hoogstwaarschijnlijk de grootste motivatie heeft bezorgd om zo snel mogelijk een nucleair wapen te ontwikkelen. Ongeacht het verdere verloop van de oorlog tussen Israël en Iran, zullen de gevolgen sowieso destabiliserend zijn, voor de burgers en het milieu in de regio, voor de algemene vrede en veiligheid, en voor de internationale rechtsorde die alsmaar verder afbrokkelt.

De vredesbeweging roept op tot de onmiddellijke stopzetting van alle offensieve militaire operaties en de genocide in Gaza. Ook roepen ze op tot dringende internationale diplomatieke inspanningen gericht op de-escalatie en dialoog. Daarnaast eisen ze internationale veroordeling en sanctionering van Israël wegens de militaire agressie tegen Iran en de genocide in Gaza. En tot slot pleiten ze voor invoering van een verdragsrechtelijke Kernwapenvrije Zone in heel het Midden-Oosten, zoals in Latijns-Amerika en de Caraïben (sinds 1967) of Afrika (1996).

Lees hier de lange versie van dit artikel.