Het is een blij weerzien voor zuster Jeanne Devos en Anuna De Wever-Van der Heyden. De twee kennen elkaar van eerdere ontmoetingen en delen een grote interesse in elkaars activisme. ‘We zitten op dezelfde lijn’, zegt Devos, terwijl De Wever haar bij de arm neemt voor de fotosessie.

Die lijn is er een van gedreven maatschappelijk engagement en van ‘je laten raken’ door wat in de wereld gebeurt. ‘Daar begint verzet’, zegt Devos. ‘Bij veel mensen, zeker ook jongeren, merk ik dat ze onverschillig in het leven staan. Je moet je openstellen voor de noden van anderen om te kunnen meeleven en in actie te komen. We weten dat de kinderen in Gaza vermoord worden of sterven van de honger, en velen kijken weg in plaats van zich af te vragen: Wat kan ik doen?’

De Wever: ‘Als ik op scholen spreek, merk ik dat veel jongeren oprecht niet doorhebben hoezeer onze wereld bestaat uit politieke keuzes. Ongelijkheid, de genocide in Gaza, koloniale en racistische structuren … er wordt gezegd dat de wereld nu eenmaal zo werkt, maar we hebben de wereld zo gemaakt.’ 

‘Jongeren worden zo gebombardeerd met informatie dat ze zich machteloos voelen. Maar ze moeten leren dat ze structuren in vraag mogen stellen en wel iets kunnen veranderen. Dat is moeilijk als je zo individualistisch opgroeit als mijn generatie.’

Ten tijde van de klimaatmarsen van 2019 geloofde je zelf nog in een ambitieus klimaatbeleid, vertel je. Inmiddels denk je dat er meer nodig is.

De Wever: ‘Ik miste inzicht in hoezeer de klimaatcrisis voortkomt uit ons economische en politieke systeem. De wereld bestaat uit regels en systemen die de belangen van een kleine minderheid dienen. Kapitalisme betekent dat we leven in de dromen van iemand anders, zoals die waarin Jeff Bezos (miljardair en CEO van pakjesbedrijf Amazon, red.) popster Katy Perry op ruimtereis stuurt.’

Devos: ‘In het kapitalisme draait alles om de waarde van geld. Dat wordt afgezet tegen de waarde van de mens. Op een dag zei een meisje van zo’n vijftien jaar me: ‘Ik ben geen Raksha meer. Ik ben altijd de meid of de poetshulp, maar nooit mijn eigen naam.’ Zo spraken ze haar aan: ‘Hé, meid, doe dit, doe dat.’’

‘In het kapitalisme draait alles om de waarde van geld. Dat wordt afgezet tegen de waarde van de mens’ – Jeanne Devos

‘Daarop eisten we bij werkgevers om hun huisarbeidsters bij naam te noemen. Dat gaf hen opnieuw waardigheid. Daaruit ontstond een beweging van tientallen groepen en uiteindelijk de grotere antislavernijbeweging.’

Geloof je nog in politiek, Anuna?

De Wever: ‘Voor elke middenveldorganisatie die een Europees parlementslid ziet, ontmoet die zestig bedrijfsleiders. Ik heb twee jaar in het Europees parlement gewerkt: politici leven in een totaal andere wereld. Ik vestig mijn hoop liever op gemeenschappen en bewegingen die van onderuit ontstaan.’

‘Voor elke middenveldorganisatie die een Europees parlementslid ziet, ontmoet die zestig bedrijfsleiders. Politici leven in een totaal andere wereld’ – Anuna De Wever

Devos: ‘De zachte kracht van samenwerking moeten we opnieuw versterken. Alleen dat kan op tegen de macht van uitbuiting. Toen wij begonnen wisten we niet dat de beweging zo groot zou worden. (Vandaag telt de National Domestic Workers Movement, de vakbond voor huisarbeidsters die Devos oprichtte, meer dan twee miljoen leden, red.)’

‘Huisarbeidsters werden tegen elkaar opgezet, niemand geloofde dat ze konden samenwerken. Maar geleidelijk ontdekten ze dat zich samen sterk konden maken, bijvoorbeeld door op te komen zodat ook kinderen zonder huisnummer naar school konden gaan.’

Vinden jullie het moeilijk om hoopvol te zijn?

De Wever: ‘Ik heb al heel wat acties gevoerd voor Palestina, onder andere tegen het Israëlisch scheepvaartbedrijf ZIM, dat wapens vervoert door de Antwerpse haven, hoewel dat illegaal is. Ondanks mooie woorden doen politici bitter weinig om in te grijpen. Als activist ervaar je elke dag hoe moeilijk het is om machtsstructuren te doorbreken. Pas nu, na maanden, komen initiatieven op gang om het wapentransport door de Antwerpse haven tegen te gaan.’

© Sophie Nuytten

Devos: ‘Dat bewijst dat je de strijd niet mag opgeven.’

De Wever: ‘De tegenreactie is vaak zo groot en er is zoveel vals optimisme. Neem nu de Europese zorgplichtregelgeving (die bedrijven verantwoordelijk maakt voor milieu- en mensenrechtenschendingen in hun productieketen, red.), die wordt inmiddels helemaal teruggedraaid.’

‘Hoewel we weten dat de klimaatcrisis een deadline zet op hoe snel dingen moeten veranderen. Een wereldwijde opwarming van drie graden tegen het einde van de eeuw, het huidige traject, is een wereld waarin miljarden zullen sterven. Echte massa-uitsterving.’

Zuster Jeanne, vind jij De Wevers aanpak radicaal?

Devos: ‘Nee, ik vind Anuna erg authentiek. (Tegen Anuna) Je krijgt veel tegenstand, maar toch blijf je trouw aan jezelf, aan je diepste kern. Dat valt niet altijd mee. Je bent niet altijd zeker van de uitkomst van je engagement, maar wel dat het zinvol is wat je doet. Ik wist dat ik zelf ook nooit het beloofde land zou zien, maar wel dat het zinvol was om die richting uit te gaan.’

‘Je bent niet altijd zeker van de uitkomst van je engagement, maar wel dat het zinvol is wat je doet’ – Jeanne Devos

Hoe gaan jullie om met tegenstand?

Devos: ‘Dat komt nu eenmaal op je weg. Opeens was ik de ambetante. Ik werd niet meer uitgenodigd op verjaardagsfeestjes omdat mensen huisarbeidsters hadden en ze wilden niet dat ik die zag. Of ik werd zelf aangehouden door de politie op verdenking van kinderhandel, terwijl ik kinderen probeerde te redden. Dat beneemt je de adem. Pas toen ik een eredoctoraat kreeg van de KU Leuven (in 2000, red.) veranderde dat, ook in India. Ineens was ik de held.’

De Wever: ‘Soms schrikken journalisten als ik hen vertel dat de doodsbedreigingen of fysieke agressie waarmee ik te maken krijg me eigenlijk weinig doen. Ik denk dat ik dat kan relativeren omdat ik weet dat zulke reacties te maken hebben met hoe ik me verhoud tot het systeem. Niet met wie ik ben.’

‘Ik viel altijd al buiten de norm, in het middelbaar wilde ik bijvoorbeeld nog een man zijn en dacht na over een geslachtsoperatie. Leerkrachten zeiden me: Doe gewoon eens alsof. Maar ik kan niet anders zijn dan hoe ik ben.’

Devos: ‘Dat is precies wat jou authentiek maakt.’

Dit artikel is een overname van visie.net