Cuba biedt hoop in strijd tegen Alzheimer met baanbrekende medicijnen
Met de vergrijzing neemt het aantal degeneratieve hersenziekten toe. De ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie, heeft een verwoestende impact op het leven van patiënten en hun families. Naar verwachting zal het aantal mensen met dementie in 2030 oplopen tot 82 miljoen en in 2050 tot 152 miljoen. De meeste gevallen zullen zich voordoen in landen met lage- en middeninkomens.
Alzheimer vormt een van de grootste uitdagingen voor de volksgezondheid van de 21e eeuwMomenteel is er geen algemeen toegankelijke, adequate of wereldwijd aanvaarde behandeling om de progressie van de ziekte af te remmen, waardoor ze een van de grootste uitdagingen vormt voor de volksgezondheid van de 21e eeuw.
Cuba, dat zelf te maken heeft met een snel vergrijzende bevolking, heeft een hoge prioriteit toegekend aan onderzoek naar degeneratieve hersenziekten, met name naar Alzheimer. Dit onderzoek is mogelijk dankzij de inzet voor en de investeringen in gezondheidszorg en onderwijs.
Cuba doet dat al sinds het begin van de revolutie (in 1959). Omdat Cuba geen toegang had (en heeft) tot Amerikaanse geneesmiddelen, blijft het tot vandaag noodzakelijk eigen behandelingsmethodes te ontwikkelen.
Door de VS-blokkade staat Cuba bij elke stap in dit proces voor uitdagingenDe productie van nieuwe geneesmiddelen is echter een tijdrovend en duur proces. Eerst moet er nauwgezet onderzoek worden gedaan naar een nieuw kandidaat-geneesmiddel, gevolgd door preklinische proeven om de veiligheid en werkzaamheid ervan vast te stellen. Pas dan kunnen proeven op mensen beginnen. Die worden vervolgens in drie fasen over een aantal jaren gespreid. Door de VS-blokkade staat Cuba bij elke stap in dit proces voor uitdagingen.
In 1981 richtte Cuba het Biologisch Front op om zijn biotechnologische industrie te ontwikkelen. Sinds de oprichting van het Centrum voor Genetische Manipulatie en Biotechnologie (CIGB, 1986) is de sector gegroeid. Vandaag bestaat het uit 34 instellingen waar 200 ingenieurs en wetenschappers werken. Zij vormen samen de biotechnologische en farmaceutische sector, bekend onder de naam BioCubaFarma.
Twee onderzoeks- en ontwikkelingsinstellingen die onder deze paraplu vallen, hebben kandidaat-geneesmiddelen voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer ontwikkeld: het Cubaanse Centrum voor Neurowetenschappen CNEURO en het Centrum voor Moleculaire Immunologie (CIM).
CNEURO-201 is een molecule die door CNEURO is ontwikkeld. Zij richt zich op meerdere neurale routes die tijdens het verloop van de ziekte van Alzheimer worden aangetast. Het geneesmiddel bevindt zich momenteel in de preklinische testfase. Uit tests op dat niveau blijkt dat het geneesmiddel de voortgang van de ziekte mogelijk stopt of in ieder geval aanzienlijk vertraagt wanneer het in een vroeg stadium kan worden ingezet.
CIM ontwikkelde ‘NeuroEPO’*, een behandeling die werkt door de rode bloedcellen in de hersenen te stimuleren. NeuroEPO bevindt zich in een verder gevorderd stadium van ontwikkeling.
NeuroEPO blijkt de cognitieve achteruitgang bij patiënten met een milde tot matige vorm van de ziekte te verbeterenNet als bij de vaccins die Cubaanse onderzoeksinstellingen ontwikkeld hebben tegen COVID-19, zijn CNEURO en CIM geen concurrenten van elkaar. Ze werken zelfs vaak samen aan onderzoeksprojecten, maar ze benaderen problemen vanuit een andere wetenschappelijke invalshoek.
CNEURO richt zich op neurologische aandoeningen en CIM op ziekten die voortkomen uit immunologische oorzaken. Deze verschillende benaderingen leiden tot verschillende soorten medicijnen, waardoor de kans op succes mogelijk vergroot.
NeuroEPO werd oorspronkelijk ontwikkeld voor de behandeling van verschillende hersenaandoeningen, zoals Parkinson, beroertes en ataxie. CIM-wetenschapper dr. Teresita Rodríguez Obaya realiseerde zich echter dat het middel ook zou kunnen helpen bij Alzheimerpatiënten.
Die hypothese bleek te kloppen toen ze het gebruikte om haar eigen moeder te behandelen. Ze stelde meteen een verbetering van haar moeders symptomen vast. Dat leidde dan ook tot klinische proeven bij andere Alzheimerpatiënten.
Het medicijn is een vorm van het natuurlijk geproduceerde eiwit erytropoëtine (EPO). NeuroEPO gaat het afsterven van neuronen tegen en bevordert hun groei en communicatiemechanismen. Tijdens fase 2 van de klinische proeven bleek NeuroEPO de cognitieve achteruitgang bij patiënten met een milde tot matige vorm van de ziekte te verbeteren. Het middel bevindt zich ondertussen in fase 3 van de klinische proeven.
Dit verhaal is het onderwerp van een documentaire van Belly of the Beast, een collectief van Cubaanse en Amerikaanse journalisten en filmmakers die aandacht vragen voor de gevolgen van de blokkade, voor het internationale karakter van de Cubaanse gezondheidszorg en voor de verhalen die zelden door de mainstream media worden verteld, vooral in de VS.
VS-sancties belemmeren R&D en verhinderen dat Cubaanse behandelingen de rest van de wereld bereikenDe documentaire Teresita's Dream: Cuba's Battle against Alzheimer's Features gaat over dr. Obaya, die sinds het begin in de jaren tachtig in de Cubaanse biotechnologiesector werkt. Zij was een van de oprichters van het CIM en geeft nu leiding aan het team dat aan NeuroEPO werkt.
De documentaire legt uit hoe de sancties van de VS onderzoek en ontwikkeling belemmeren en verhinderen dat Cubaanse behandelingen de rest van de wereld bereiken.
Margarita, een van de patiënten die deelnam aan klinische proeven in fase 2, wordt samen met haar man en dochter geïnterviewd over haar vorderingen.
Hoewel de film nog niet is uitgebracht, had ik het geluk om in februari een voorvertoning ervan te zien in Havana. De angst die deze vreselijke ziekte veroorzaakt bij zowel patiënten als hun families komt aan bod via Teresita's herinneringen aan haar eigen moeder.
Het enthousiasme van het klinische personeel dat bij de proeven betrokken is, wijst op het belang van NeuroEPODeze documentaire toont ook de vreugde en de opluchting van Margarita en haar familie dat er hoop is. Het zichtbare enthousiasme van het klinische personeel dat bij de proeven betrokken is, wijst op het belang van NeuroEPO.
De film geeft een nauwkeurig beeld van het dagelijks leven in Cuba en de muziekscore speelt in op de emoties van de kijker en die gevoelens zijn een mengeling van ontroering en trots op wat er onder zulke moeilijke omstandigheden toch kon worden bereikt.
Dit artikel verscheen eerder op Struggle – La Lucha. De vertaling is van Jan Reyniers.
*NeuroEPO, ook bekend als NeuralCIM, is een variant van het menselijke erythropoëtine (EPO), aangepast om geen invloed te hebben op de aanmaak van rode bloedcellen, maar wel neuroprotectieve eigenschappen te behouden. Door het lage gehalte aan siaalzuur wordt het snel afgebroken in het lichaam, waardoor het intranasaal wordt toegediend om de bloed-hersenbarrière te omzeilen en direct de hersenen te bereiken. (nvdr)
