De wereldorde lijkt vandaag een dor veld in volle zomer: uitgedroogd door oorlogsretoriek, breuken van wantrouwen, regio’s die zich van elkaar afscheuren. Om ter strafst roepen in een opbod van luide roepers, wie wordt daar beter van? Niemand. Onschuldige mensen betalen de uiteindelijke tol. Net daarom dit pleidooi, een ode aan een wereld waarin we durven en moeten investeren in pacifisme in plaats van meer oorlogen.

‘Nooit meer oorlog’

De voorbije 365 dagen toonden ons dat wereldvrede nog steeds ver weg blijkt te zijn. Als we zelfs op 8 mei niet meer durven oproepen en tonen dat we het menen met ‘nooit meer oorlog’, wanneer dan wel? Woorden zijn niet genoeg, en toch begint elke verandering met het kritisch in vraag stellen van ‘de gang van zaken’. Want ‘de gang van zaken’ is helemaal niet zo normaal.

Elke dag lezen we over meer oorlog, meer bewapening, meer regio’s waar vrede ontbreekt. Telkens opnieuw blijkt één enkele vonk, een toespraak, een drone — een aanleiding om het vuur te doen overslaan of aan te steken. En in plaats van met emmers water te lopen, dragen veel wereldleiders als pyromanen lucifers in hun zak.

Elke verandering begint met kritisch in vraag stellen van ‘de gang van zaken’

Voor u me verwijt naïef te zijn, volg even deze redenering. Nieuwsmedia tonen ons oorlogsretoriek en mensonterende beelden die op ons netvlies blijven plakken. Politici vallen over elkaar om te eisen dat er meer in defensie wordt geïnvesteerd. Argumenten als “de wereld staat in de fik” worden van stal gehaald om te verantwoorden waarom we de lessen uit de geschiedenis alweer naast ons neer moeten leggen. “Nooit meer oorlog”. Weet je nog? Als de wereld in de fik staat, dan hebben we water nodig in plaats van nog meer vuur.

We vergeten blijkbaar dat het pacifisme en niet het militarisme Europa na 1945 opnieuw opbouwde. Dat de Europese Unie stichten ooit een bewuste keuze was en de daad bij het woord voegde, want ‘nooit meer oorlog’. Het was de belofte dat politici dialoog boven de wapens zouden plaatsen. De belofte om bruggen te bouwen. Internationale instellingen, mensenrechtenverdragen, dialoog tussen ooit tegenstanders: dat waren bewuste keuzes, tegen de stroom in.

Verleden is opnieuw het heden

Vandaag lijkt die stroom te keren en heviger dan ooit — daarom hebben we opnieuw tegenstromers nodig. Stemmen die ons herinneren dat vrede niet vanzelf kwam en wapens niet plots zullen zwijgen, zeker niet door nog meer bewapening.

Het brengt me tot de essentie: hoe kunnen we collectief rouwen om het verleden als we de geschiedenis opnieuw laten herhalen?

Hoe kunnen we collectief rouwen om het verleden als het verleden opnieuw het heden blijkt?

Hoe kunnen we collectief rouwen om het verleden als we vandaag de kranten openslaan en lezen over oorlogen, genocides en raketaanvallen?

Hoe kunnen we collectief rouwen om het verleden als we slachtoffers als cijfers en niet meer als mensen aanzien?

Hoe kunnen we collectief rouwen als Europese politici uitspraken van het internationaal strafhof als vodje papier beschouwen?

Hoe kunnen we collectief rouwen om het verleden als onze overheden oproepen tot angst en het inslaan van noodpakketten?

Hoe kunnen we collectief rouwen om het verleden als Theo Francken vandaag oproept om jongeren naar een vrijwillige legerdienst te sturen?

Net omdat ik vind dat we wél collectief moeten rouwen, vind ik dat dit moet stoppen. Het opbod van oorlogstaal, het opbod van geweld, het opbod van onverschilligheid vandaag.

Oorlog is een keuze

Het is niet naïef om onze kinderen te blijven leren dat conflicten worden opgelost met dialoog, worden afgedwongen met internationale mensenrechtenverdragen, met mondiale solidariteit én rechtvaardigheid. Misschien moeten we de wereldleiders terug naar school sturen. En naar de geschiedenislessen. Want oorlog is geen onvermijdelijk lot, maar een keuze — en dus ook een  verantwoordelijkheid om een andere keuze te maken.

Laten we durven herinneren wat vrede vraagt

Pacifisme is geen stilzwijgen. Het is spreken, dialogeren, verzetten. Het is kiezen voor verbeelding boven vergelding. Voor universele principes boven populisme. Voor de lange adem van vrede boven de kortstondige adem van geweld.

Vandaag, op 8 mei, herdenken we de overwinning op het fascisme. Herdenken we de strijd die dat vergde. Herdenken we wat oorlog doet. Laten we dan ook durven herinneren wat vrede vraagt.

Hafsa El-Bazioui is schepen van Participatie, Buurtwerk, Mondiale Solidariteit, Facilitair Management en Digitalisering in de Stad Gent.