Bij een terroristische aanslag op toeristen in Pahalgam in de regio Kasjmir kwamen op 22 april 26 mensen om. Het was de meest dodelijke aanslag in Kasjmir sinds 2008. Een reeks aanslagen in november 2008 eiste toen 174 slachtoffers.
De groep ‘Kashmir Resistence’ eiste de aanslag in Kasjmir op en zegt dat hij zich verzet tegen “de vestiging van meer dan 85.000 buitenlanders in Kasjmir om een demografische verandering te veroorzaken”. India beschuldigde Pakistan meteen van steun aan de terroristen, terwijl Pakistan elke betrokkenheid ontkent.
Op 23 april nam India een reeks maatregelen tegen Pakistan: sluiting van de grensovergangen, opschorting van het in 1960 ondertekende akkoord over de wateren van de Indus, stopzetting van de afgifte van visa, enz. Als reactie daarop sloot Pakistan op 24 april zijn luchtruim voor alle Indiase vluchten, schortte alle handel op, ook voor producten in doorvoer naar derde landen, en annuleerde alle visa. Sindsdien zijn de vuurgevechten aan de grens steeds heviger geworden.
Conflict sluimert al sinds dekolonisatie in 1947
Ook hier moeten we het conflict in Kasjmir in zijn context plaatsen. Allereerst is er de historische context, aangezien dit conflict teruggaat tot de dekolonisatie. De opdeling van het onafhankelijke India op basis van religie heeft Kasjmir tot een permanent spanningspunt tussen India en Pakistan gemaakt.
Volgens het tijdschrift Conflit “vindt het conflict in Kasjmir zijn oorsprong in de opdeling van het Britse Rijk in 1947. “De maharadja (vorst) van Jammu en Kasjmir, die als hindoe aan het hoofd kwam van deze overwegend islamitische staat, koos ervoor zijn grondgebied bij de Indiase Unie te voegen. Pakistan, dat was ontstaan uit de islamitische identiteit van het subcontinent, verzette zich hiertegen. Het leidde tot de eerste Indo-Pakistaanse oorlog.
Sindsdien wordt Kasjmir doorkruist door een bestandslijn, die door beide kernmachten volledig wordt opgeëist. Dit geschil geraakte nooit opgelost en vormt al meer dan 75 jaar de basis voor een rivaliteit die wordt gekenmerkt door cycli van open oorlog, opstanden en bloedige aanslagen”.
Protest tegen intrekking autonomie sinds 2019
De tweede context is die van de korte termijn. In 2019 besloot de Indiase premier namelijk artikel 370 van de Indiase grondwet, dat de autonomie van Kasjmir garandeerde, in te trekken. Dat gebeurde bij presidentieel decreet, zodat veel Indiase tegenstanders spraken van een “constitutionele staatsgreep”.
Die beslissing kon alleen maar negatieve reacties uitlokken, zo schreef de Indiase journaliste Vaiju Naravane in 2019: “Er zal dan een lange en bloedige oorlog beginnen, waarbij het terrorisme zich zal uitbreiden naar de rest van India, waar het niet aan zwakke plekken ontbreekt.
De recente spanning tussen India en Pakistan past in tegenstelling tussen China en VS
In reactie hierop zal het land veranderen in een politiestaat. Er zullen steeds meer zorgvuldig geënsceneerde gevechten plaatsvinden. Moslims zullen hiervan het grootste slachtoffer worden. Voor het India dat we tot nu toe hebben gekend, zal dit het begin van het einde betekenen.”
Ten slotte is er de geografische context. Het Indiase Kasjmir is maar een deel van Kasjmir, zegt Azië-expert Olivier Guillard: “Kasjmir is een gebied in het noorden van India dat sinds de opdeling van Brits-Indië in augustus 1947 verdeeld is tussen drie landen: India zelf, Pakistan, dat ook uit deze opdeling is voortgekomen, en China”.
Kaart: Firdavs Kulolov, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0
De mondiale belangen van Kasjmir
De recente verslechtering van de situatie past in het mondiale machtsspel en vooral in de tegenstelling tussen China en de Verenigde Staten.
Net als zijn voorgangers geeft Donald Trump van bij zijn verkiezing voorrang aan de zogenaamde ‘Voorrang voor Azië’-strategie, waarbij China wordt gezien als een macht die de VS-belangen bedreigt en waartegen een beleid van isolatie op alle gebieden, van economie tot defensie, nodig is. Het doel is te voorkomen dat Peking toegang krijgt tot de grondstoffen die het nodig heeft en het land op het internationale diplomatieke toneel te isoleren.
Trump vindt dat VS niet op meerdere fronten tegelijk kan vechten maar alle energie moet steken in tegenwerken van Peking
In tegenstelling tot zijn voorgangers vindt Trump dat de VS niet op meerdere fronten tegelijk kan vechten en dat het al zijn energie moet steken in het tegenwerken van Peking. Daarom oefende Trump druk uit op Oekraïne om een einde te maken aan de gevechten.
Het doel is minimaal een einde maken aan een front dat als secundair wordt beschouwd en maximaal een alliantie tussen Rusland en de VS tot stand brengen en China isoleren. Daarom spreken verschillende denkers in de VS van een “omgekeerde Kissinger-strategie”, naar de deal die in de jaren 70 tussen Peking en Washington werd gesloten en die leidde tot een verscherping van het conflict tussen China en de Sovjet-Unie en een sterker isolement van de USSR.
Wat India betreft, is het de bedoeling om de dynamiek van de BRICS te verzwakken door de historische verschillen uit te spelen. Het gaat hier dus om veel meer dan een regionaal conflict.
Samen met het Midden-Oosten is deze regio een van de belangrijkste strategische knooppunten ter wereld. De onderzoeker Serge Granger, die Azië goed kent, zegt daarover: “In de Great Game om de macht in Centraal-Azië zei de pionier van de geopolitiek, Halford MacKinder, dat als je de landmacht in de Euraziatische corridor hebt, je de wereld kan domineren.
Veertig jaar later kwam Spykman met het idee dat het de controle over de handelsstromen op zee was die macht garandeerde. […] Gezien de geostrategische ligging van Zuidoost-Azië, waar bijna 40 procent van de wereldwijde transoceanische handel passeert, wordt deze regio ook een centrale plek voor alle economische en geostrategische integratie.”
Zonder vreedzame oplossing zal deze brand de multipolaire dynamiek van BRICS dodelijk treffen
Het feit, zo herinnert Serge Granger ons, dat het Chinese project voor nieuwe zijderoutes Pakistan als belangrijke partner in de regio heeft en dat de geplande infrastructuur door Chinees Kasjmir loopt, heeft India ertoe gebracht om niet mee te doen aan het project:
“De Indiase regering maakt zich ook grote zorgen over de Chinees-Pakistaanse corridor, die projecten omvat op het grondgebied van Kasjmir dat door India wordt opgeëist. Daarom drong ze erop aan een bepaling in het handvest van de Aziatische Investeringsbank voor Infrastructuur (die bepaalde projecten van het zijderoute-initiatief moet financieren en waarvan zij lid is) op te nemen, die bepaalt dat voortaan voor projecten die in betwiste gebieden worden gefinancierd, de unanieme goedkeuring vereist is.”
Wie heeft baat bij toenemende spanning Inda-Pakistan?
Het is duidelijk dat de landen, en nog meer de mensen in de regio, geen enkele baat hebben bij toenemende spanningen tussen India en Pakistan. Dat zou de relaties tussen deze twee BRICS-giganten alleen maar schaden, wat Washington natuurlijk graag ziet.
Deze belangen vragen om vreedzame onderhandelingen om tot een duurzame oplossing te komen die de nationale soevereiniteit van alle landen en de rechten van de inwoners van Kasjmir respecteert. Zonder een dergelijk perspectief zullen buitenlandse machten zeker olie op het vuur gooien, in de hoop dat de brand de multipolaire dynamiek van de BRICS dodelijk zal treffen.
Voor meer info:
– Serge Granger, Les nouvelles routes de la soie: rêve chinois, cauchemar indien.
– Vaiju Naravane, “Au Cachemire, l’hindouisme sabre au clair”, Le Monde Diplomatique van oktober 2019, p. 18.
