Ik heb lang getwijfeld over wat ik u vandaag wil vertellen.

Ik zou u heel lang kunnen onderhouden over wat er in Amerika allemaal gebeurt. Hoe daar het respect voor mensenrechten, voor de rechtstaat, voor de vrijheid van meningsuiting, voor de persvrijheid, voor mensen tot cours op drie maand onder enorme druk is komen te staan.

Hoe waarheid en feiten een bijzaak zijn geworden. Hoe onverholen daar wordt gesproken over het inlijven van andere landen. Hoe politici en superrijken samen heulen en zichzelf bedienen. Hoe alles een ‘deal’ wordt en alles ‘great’ is, maar de overgrote massa van Amerikanen het gelag betaald. Hoe het recht van de sterkste synoniem is geworden aan algemeen belang.

Ik zou u kunnen vertellen over hoeveel me dat doet denken aan de jaren voor de tweede wereldoorlog. Toen grote industriëlen wel brood zagen in de opkomende autoritaire ideologen en hun leiders.

In eigen en de omringende landen is extreem en populistisch rechts helemaal terug

Hoe mensen en hele bevolkingsgroepen tegen elkaar werden opgezet door een uitgekookte propagandamachine. En het vijandbeeld en oorlogsdiscours resulteerde in een vernietigende oorlog en de miljoenenmoord op wie het etiket van volksvijand kreeg opgeplakt.

Ik zou u kunnen vertellen dat we ons niet mogen vergissen en wentelen in morele superioriteit. Dat we ons niet mogen blindstaren op de andere kant van de oceaan. Want niet ver hiervandaan woeden afschuwelijke en onmenselijke vernietigingsoorlogen. In Oekraïne. In het Midden-Oosten. In Afrika.

En in eigen en de omringende landen is extreem en populistisch rechts helemaal terug.

Dat zou ik u dus allemaal in het lang en in het breed kunnen vertellen. Maar ik ben zeker dat elk van u, dat iedereen hier vandaag, dat we allemaal dezelfde analyses al gemaakt hebben. En dat ik u daarmee dus weinig nieuws zou vertellen.

Waar we het nu moeten over hebben is hoe we deze waanzin kunnen stoppen.

Sociale welvaart verdedigen

Eerst en vooral: we moeten de sociale welvaartstaat blijven verdedigen

Ook in ons land klinkt het steeds luider dat we met minder sociale zekerheid, lagere lonen en minder rechten moeten leren leven, in naam van het algemeen belang.

Na het onmetelijke drama van de Tweede Wereldoorlog was er consensus over dat sociale vooruitgang, en sociale vooruitgang voor iedereen, belangrijk was om een Derde Wereldoorlog te vermijden.

Sommigen willen sociale vooruitgang opofferen om tanks te kopen, zogezegd voor onze veiligheid

Nu lijkt dat minder relevant.

Sommigen willen sociale vooruitgang opofferen om tanks te kopen, zogezegd voor onze veiligheid.

Maar blijven wel blind voor het gif dat ze met hun discours en maatregelen in de samenleving loslaten.

Bert Engelaar, Holocaustoverlevende Simon Gronowski en Ann Vermorgen leggen bloemen bij het monument van Breendonk. Foto: Karina Brys

Want wanneer sociale vooruitgang niet de basis is van beleid, riskeert het algemeen belang in algemene achteruitgang te resulteren.

Sociale ongelijkheid en sociale onrechtvaardigheid zijn een vruchtbare voedingsbodem voor extreemrechts. Sociale achteruitgang is het groeihormoon voor onverdraagzaamheid.

Ik hoor mensen steeds vaker zeggen dat ze bang zijn dat hun kinderen het slechter gaan hebben dan zijzelf.

Die evolutie moeten we absoluut stoppen.

De strijd tegen extreemrechts en tegen haat is in de eerste plaats een strijd voor sociale vooruitgang en sociale rechtvaardigheid

Want als een samenleving geen perspectief meer heeft, wordt het al een snel een maat-schappij. Waar van iedereen de maat wordt genomen. En de ene beter is dan de andere. We weten allemaal waartoe dat leidt.

Dan worden zondebokken gezocht. En gevonden.

De strijd tegen extreemrechts en tegen haat, vrienden, vriendinnen, is in de eerste plaats een strijd voor sociale vooruitgang en sociale rechtvaardigheid!

We kunnen niet anders dan vaststellen dat daar vandaag door onze regering(en) de verkeerde keuzes worden gemaakt.

Dat er onder het mom van het algemene belang en onze veiligheid de rechten van mensen worden ingeperkt, het sociale ondersteuning wordt afgebouwd.

Vrienden, vriendinnen, We gaan de komende maanden en jaren pal moeten staan. En we gaan ons vooral niet mogen laten verdelen.

Het is een truc zo oud als de straat. Ze willen mensen tegen elkaar opzetten.

Tegen de vluchteling, tegen de ambtenaar, tegen de werkloze, tegen de zieke, tegen de transvrouw, jong tegen oud,….

Daar mogen we niet intrappen! Dat moeten we blijven ontmaskeren!

In verdeeldheid lijdt eerst de zwakste, maar verliezen we uiteindelijk allemaal

Van naar elkaar te stampen zijn gewone mensen nooit beter geworden. We zijn allemaal gelijk.

Alleen samen gaan we vooruit.

In verdeeldheid lijdt eerst de zwakste, maar verliezen we uiteindelijk allemaal.

U allen, wij samen, willen vandaag hier op deze herdenking duidelijk maken dat we kiezen voor samen-leven, voor gelijkheid.

Want daar wordt iedereen beter van, niet alleen de sterkste.

Dat signaal moeten we blijven geven, telkens weer, ook na 80 jaar bevrijding van het nazisme en facisme.

Laten we daarom van 8 mei opnieuw een feestdag maken, om te herdenken maar vooral ook om alert te blijven en tegenstroom te blijven vormen en zijn.