Beste allen,

Bedankt voor deze kans om jullie als mensenrechtenactivist toe te spreken op deze bijzondere plek op dit bijzonder moment.

Vandaag is een dag van herdenking.

Mensenrechten gaan over mensen. Mensen zoals u en ik. Vandaag herdenken we de slachtoffers van het onmenselijke regime dat op deze plaats zo brutaal en wreed huis hield. Hun gezichten, hun verhalen, hun zielen, zijn wat ons vandaag hier samen brengt. De foltering, executies en deportaties die zij hebben ondergaan, die zien we, die erkennen we, die dragen we altijd met ons mee.

Vandaag is een dag van herdenking en een dag van bewustwording.

Bewustwording van het belang dat het anders moet en anders kan.

Vandaag vieren we immers ook 80 jaar bevrijding. En binnen drie jaar in 2028, zullen we 80 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens vieren.

In de nasleep van de bevrijding 80 jaar geleden en als antwoord op de gruwel, stond een groep wereldleiders op die een nieuw en ander programma ontwikkelden voor de mensheid. Het ging om politieke machthebbers maar ook om activisten, overlevenden en denkers.

Zij stelden de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op met 30 artikels die een leidraad vormen voor menselijkheid. Samen met de net daarvoor opgerichte Verenigde Naties, was de Verklaring een uniek moment van wereldleiderschap, als reactie op een van de grootste crisissen van de mensheid.

Het beeld van de mensenrechten van het afgelopen jaar is grimmig. Heel grimmig

Het hele mensenrechtenkader, dat onze rechten en vrijheden moet vrijwaren, is daarna gebouwd op het idee van multilateralisme – samenwerking tussen landen en gedeeld wereldleiderschap.

Dat werk van decennia, om anders en beter te doen, staat vandaag echter meer dan ooit onder druk. Eerder deze week publiceerden we met Amnesty International ons jaarlijkse rapport over de toestand van de mensenrechten in de wereld. Het beeld dat we naar voor moesten brengen is grimmig. Heel grimmig.

De structuren voor internationale samenwerking, en de regels en afspraken voor meer menselijkheid die na de bevrijding zijn opgebouwd staan op springen door het openlijk negeren en schenden van het internationaal recht.

Mensen in de brandhaarden van de wereld betalen daar de hoogste prijs voor: denk aan de vele burgerdoden onder de Rohingya in Myanmar, de tienduizenden slachtoffers van de genocide in Gaza, de 11 miljoen mensen op de vlucht in Soedan.

Zonder drastische koerswijziging dreigen deze trends de komende jaren verder te escaleren en dreigt de afgrond

Ons rapport documenteert ook wrede, wijdverspreide onderdrukking van mensen met afwijkende meningen en een wereldwijd groeiend verzet tegen de rechten van migranten, vluchtelingen, vrouwen, meisjes en LGBTI+ personen.

We zien vandaag het toenemende gebruik van autoritaire wetten en praktijken om vrijheid van meningsuiting, vereniging en vreedzame bijeenkomst te onderdrukken.

Foto: Amnesty USA

Europa en ons eigen land, dat 80 jaar geleden mee in het brandpunt lag, zijn helaas niet immuun voor deze trends.

Met onze wereldwijde mensenrechtenbeweging concluderen we dat we echt op een kantelpunt beland zijn. Zonder drastische koerswijziging dreigen deze trends de komende jaren verder te escaleren en dreigt de afgrond.

Beste allen,

Vandaag is een dag van herdenking, bewustwording én een dag van hoop.

Ondanks de gruwel uit het verleden, de gruwel van vandaag en de zorgen om de toekomst, leert deze herdenking van 80 jaar bevrijding ook dat het niet hoeft te eindigen in een catastrofe. Dat we niet gedoemd zijn. We kunnen misschien niet optimistisch zijn, maar wel hoopvol. Als we onze verantwoordelijkheid nemen en in actie blijven komen, dan kan het tij keren.

Het is de rol van ieder van ons om weerstand te bieden tegen wat de mensenrechten bedreigt

Het is de rol van ieder van ons, beleidsmakers, middenveldorganisaties en betrokken burgers om weerstand te bieden tegen wat de mensenrechten bedreigt en te ondersteunen wat mensenrechten beschermt en te transformeren wat anders moet.

Het feit dat jullie hier vandaag zijn op deze bijzondere plek op dit bijzondere moment, toont dat wij daar samen klaar voor zijn. Het toont dat we het appel van de geschiedenis horen. Het maakt van ons allen mensenrechtenactivisten voor de toekomst.

Dank u wel.

Lees ook: Het Trump-effect: Mensenrechten wereldwijd onder zware druk