Franciscus, geboren als Jorge Mario Bergoglio in Argentinië in 1936, was de eerste jezuïet en de eerste Latijns-Amerikaan die paus werd. Bij zijn overlijden op 88-jarige leeftijd werd zijn leiderschap als paus van sociale rechtvaardigheid alom geprezen.

“Voor Franciscus staan de armen ‘in het hart van het Evangelie’, en gedurende zijn hele pontificaat bevestigde hij dit met daden en woorden,” aldus het katholieke tijdschrift America (21 april 2025).

De paus belde elke avond naar Gaza

Zijn progressieve filosofie richtte zich op tal van dringende kwesties, “van klimaatverandering tot wereldwijde armoede, oorlog en geweld, LGBTQ+-personen en de rol van vrouwen binnen de kerk,” aldus Sojourners (21 april 2025).

Palestijnse kwestie

Aan het einde van zijn leven richtte het hoofd van de katholieke kerk zijn aandacht op de voortdurende humanitaire crisis in Gaza. “Hij belde ons elke avond om 19.00 uur. Hoe druk hij het ook had, waar hij ook was, hij belde altijd,” vertelde George Anton, woordvoerder van de Kerk van de Heilige Familie in Gaza, aan NPR (22 april 2025).

Reuters (22 april 2025) kopte: “Christenen in Gaza ‘diep bedroefd’ om paus die hen elke avond belde.” AP (21 april 2025) noemde deze telefoontjes zijn “vaste avondritueel” en merkte op dat deze “kleine daad van medeleven diepe indruk maakte op de kleine christelijke gemeenschap in Gaza.”

Onder de leiding van Franciscus erkende het Vaticaan de staat Palestina

Franciscus had een algemene sympathie voor de Palestijnse kwestie, en onder zijn leiding erkende het Vaticaan de staat Palestina (BBC, 13 mei 2015). Hij “suggereerde dat de internationale gemeenschap moest onderzoeken of de Israëlische militaire campagne in Gaza neerkwam op een genocide van het Palestijnse volk” (Reuters, 17 november 2024).

In zijn laatste paasboodschap, uitgegeven op de dag voor zijn dood, riep hij op tot een staakt-het-vuren in Gaza om een conflict te beëindigen dat “blijft zorgen voor dood en vernietiging en een dramatische en betreurenswaardige humanitaire situatie creëert” (Truthout, 21 april 2025).

Kritiek

Niet iedereen in de pers keurde deze daad van medeleven goed bij het herinneren aan zijn leven en leiderschap. In een redactioneel commentaar bekritiseerde de New York Post (21 april 2025) de “linkse” standpunten van de “terecht geliefde figuur” en klaagde dat Franciscus “zelfs zo ver ging om te pleiten voor een onderzoek naar Israël wegens de niet-bestaande genocide in Gaza.”

Wat betreft Franciscus’ steun voor vrede in het Midden-Oosten in het algemeen, schreef de Jerusalem Post (22 april 2025) in een redactioneel stuk:

De uitgebreide overlijdensberichten in de meest prominente kranten negeerden volledig zijn inzet voor Palestijnse rechten

“Keer op keer uitte Israël zijn teleurstelling over de neiging van het Vaticaan om Palestijnse verhalen te verheffen terwijl het Israëlische zorgen terzijde schoof.” Het beklaagde zich erover dat “het Vaticaanse beleid onder Franciscus consequent een politieke versie van het Palestijnse verhaal bevoordeelde boven de complexe realiteit ter plaatse.”

Maar in plaats van kritiek te leveren op Franciscus’ aandacht voor Gaza, negeerden de uitgebreide overlijdensberichten in de meest prominente kranten van de VS volledig zijn inzet voor Palestijnse rechten.

VS-kranten

Het overlijdensbericht van de New York Times (21 april 2025), geschreven door Jason Horowitz en Jim Yardley, vermeldde wel dat Franciscus “herhaaldelijk geweld veroordeelde en, na aanvankelijk aarzelend te zijn geweest om partij te kiezen in de oorlog in Oekraïne, steun uitsprak voor Oekraïne”.

Ook meldde het artikel dat Franciscus tijdens zijn reizen “de aandacht vestigde op uitgebuite en door oorlog verscheurde delen van Afrika, waar hij uithaalde naar hedendaagse kolonialisten en vrede nastreefde in Zuid-Soedan.” Verder schreef de krant:

“In 2019 knielde Franciscus op handen en knieën voor de strijdende leiders van Zuid-Soedan en kuste hun schoenen, terwijl hij hen smeekte vrede te sluiten. In 2023 reisde hij, ondanks een verslechterende gezondheid, naar de hoofdstad Juba om hen te berispen voor het uitblijven van vooruitgang.”

Over zijn uitgesproken bezorgdheid over Gaza vond de Times geen ruimte voor ook maar één woord

“Geen bloedvergieten meer, geen conflicten meer, geen geweld en wederzijdse beschuldigingen over wie er verantwoordelijk voor is,” zei Franciscus in de tuinen van het presidentieel paleis van Zuid-Soedan. “Laat de tijd van oorlog achter u en laat een tijdperk van vrede aanbreken!”

Maar wat betreft zijn uitgesproken bezorgdheid over Gaza vond de Times geen ruimte voor ook maar één woord.

Overlijdensberichten in andere grote VS-kranten vermeldden eveneens niets over Franciscus’ aandacht voor Palestina.

Zo wees een lang overlijdensbericht in de Washington Post (21/4/25) er wel op dat de eerste officiële reis van de paus naar het “Italiaanse eiland Lampedusa ging, een zwaarbelaste tussenstop voor vluchtelingen die vanuit conflicten in Noord-Afrika en het Midden-Oosten een toevlucht zoeken in Europa,” als verwijzing naar het feit dat hij migranten een thuis bood. Maar Gaza werd niet genoemd.

Ook het overlijdensbericht in de Wall Street Journal (21/4/25) zei niets over het onderwerp, hoewel het opmerkte dat Franciscus “het verbeteren van de banden met de islamitische wereld tot een prioriteit maakte, bijvoorbeeld door op Witte Donderdag de voeten van moslims te wassen, negen moslimlanden te bezoeken en erop te wijzen dat de islam, net als het christendom, een religie van vrede is.”

Hetzelfde geldt voor het overlijdensbericht van AP (21/4/25), dat in plaats daarvan opmerkte dat hij “nieuwe relaties met de moslimwereld aanknoopte door het Arabisch Schiereiland en Irak te bezoeken.”

Het overlijdensbericht van USA Today (21/4/25) stelde dat Franciscus “soms progressieve of controversiële standpunten innam over actuele kwesties zoals koppels van hetzelfde geslacht en klimaatverandering,” maar vermeldde Gaza niet.

Andere media

Daarentegen was het niet moeilijk om verwijzingen naar Gaza te vinden in Franciscus’ overlijdensberichten in grote Engelstalige media buiten de VS. De Britse Guardian (21/4/25) merkte op: “Tijdens zijn recente ziekenhuisperiode bleef hij zijn telefoontjes naar de Heilige Familie-kerk in Gaza voortzetten, een nachtelijke routine sinds 9 oktober 2023.”

Media in de VS schrapten een centraal aspect van zijn pontificaat uit hun officiële verslag

De in Toronto gevestigde Globe and Mail (21/4/25) noemde Palestina in een lijst van door oorlog verscheurde plaatsen waarvoor Franciscus had gebeden, en wijdde bijna een hele alinea aan zijn nachtelijke telefoontjes naar Gaza.

Reuters (21/4/25), gevestigd in Londen en eigendom van de Canadese familie Thomson, merkte op dat Franciscus’ laatste paasboodschap “zijn oproep tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza herhaalde — een conflict waar hij zich al lang krachtig tegen uitsprak.”

Secundaire artikelen

Hoewel alle belangrijke Amerikaanse overlijdensberichten Gaza negeerden, publiceerden dezelfde media wel afzonderlijke artikelen over Franciscus en Gaza. USA Today (21/4/25) bracht het artikel “Paus Franciscus gebruikte zijn laatste paastoespraak voor een oproep tot een staakt-het-vuren in Gaza”.

De Wall Street Journal (23/4/25) vermeldde: “Paus Franciscus hield routine van bellen met Gaza vol tot het einde.” Voor de New York Times (22/4/25) was het: “Zelfs in ziekte bleef Paus Franciscus contact zoeken met de christenen van Gaza.”

AP (21/4/25) publiceerde “Paus’ frequente telefoontjes naar een lokale katholieke kerk maakten hem geliefd in het door oorlog geteisterde Gaza,” een artikel dat ook verscheen op de website van de Washington Post (21/4/25).

Het is goed dat deze aparte artikelen er zijn, ze laten zien hoe cruciaal de situatie in Gaza voor Franciscus was. Maar de officiële overlijdensberichten in deze grote media zijn bedoeld als blijvende verslagen van Franciscus’ leven en loopbaan. Door Franciscus’ medeleven met Palestina naar secundaire artikelen te verbannen, alsof het slechts van voorbijgaande aard was, schrapten media in de VS een centraal aspect van zijn pontificaat uit dat officiële verslag.

Lees ook:

– Paus Franciscus overleden: stem van de armen en geweten van de wereld
– Wat rechts paus Franciscus nooit heeft vergeven

x

Ari Paul schreef onder andere voor de Nation, de Guardian, de Forward, de Brooklyn Rail, Vice News, In These Times, Jacobin en tal van andere media.