Eind maart werd een witte mannelijke gynaecologiestudent aan de KU Leuven schuldig bevonden aan de verkrachting van een medestudente. Zij was op dat moment onder invloed van alcohol, met als gevolg dat er van toestemming geen sprake meer kon zijn.

Toch was de rechter van oordeel dat een straf overbodig was. Het ging immers om ‘een jongeman met een mooie toekomst’. Een strafblad zou zijn beloftevolle dokterscarrière kunnen verstoren. Over de toekomst en het talent van het slachtoffer? Geen woord.

De verontwaardiging in de publieke sfeer was groot. Protesten braken uit in Leuven, Gent en daarbuiten. Studenten, organisatoren, slachtoffers en medestanders eis(t)en actie. De student werd geschorst uit zijn stageplaats. De openbare aanklager ging in beroep tegen het vonnis. En niets van dit alles gebeurde geruisloos, omdat wij als gemeenschap weigerden stil te zijn.

Patriarchale maatschappij

Wat deze protesten duidelijk maken, is dat het niet om een geïsoleerd incident gaat. De recente gebeurtenis legt iets bloot over de maatschappelijke structuren waarin we ons navigeren.

Een rechtbank functioneert dan ook niet in een politiek en sociaal vacuüm. Ze is ingebed in een patriarchale maatschappij – waarbinnen een cultuur van seksueel grensoverschrijdend gedrag, de zogenaamde ‘rape culture’ diep genormaliseerd is.

Uit een grootschalig onderzoek van de UGent blijkt dat één op de vijf vrouwen al fysiek seksueel geweld heeft meegemaakt. Eén op de zes vrouwen geeft aan verkracht te zijn. Cijfers die doorheen de jaren relatief stabiel bleven.

Binnen onze patriarchale maatschappij is een cultuur van seksueel grensoverschrijdend gedrag genormaliseerd

Cijfers die het gevolg zijn van een maatschappij waarin gendergeweld in de sociale en culturele media, publieke ruimtes en werkomgeving al te vaak wordt gebanaliseerd en genormaliseerd. Dit is vooral het geval wanneer het gepleegd wordt door diegenen die maatschappelijke privileges belichamen.

Te veel mannen én vooral mannen in machtsposities geloven nog steeds dat er zoiets bestaat als het ‘recht op seks’. Wat ons niet echt hoeft te verbazen, aangezien de structuren van de huidige maatschappelijke en sociale orde gebouwd zijn op eeuwenlange (seksuele) onderdrukking van de vrouw.

Dat de rechter – zelf een vrouw – vasthoudt aan de logica van het recht van de man, waarbij de toekomst van de dader boven de belangen van het slachtoffer wordt geplaatst, toont in de eerste plaats aan dat het patriarchaat zich niet beperkt tot mannen, maar ook de gedachtegang van vrouwen beïnvloedt. Zij internaliseren patriarchale denkpatronen, met als gevolg dat ook zij, paradoxaal genoeg, volgens deze normen en waarden handelen – en zo ook wanneer ze over een verkrachtingszaak moeten oordelen.

Selectieve terechte verontwaardiging

Voor degenen onder ons die vandaag op straat komen en zich dagelijks inzetten voor antiracisme, feminisme en dekolonisatie wringt er iets. Want terwijl wij onze verontwaardiging op sociale media en daarbuiten uiten, kunnen we moeilijk voorbijgaan aan hoe selectief deze terechte verontwaardiging is.

Het brengt ons, als geracialiseerde stemmen, tot het besef dat niet alleen klasse of gender een rol speelt, maar ook ras of seksualiteit. Zou een geracialiseerde persoon, een persoon uit de arbeidersklasse of een queer persoon op dezelfde maatschappelijke verontwaardiging kunnen rekenen? En zou een geracialiseerde dader, een dader uit de arbeidersklasse of een queerdader dezelfde rechterlijke bijval hebben gekregen?

Onze verontwaardiging mag zich niet tot deze ene rechtszaak beperken

Als we als gemeenschap de stilte rond seksueel grensoverschrijdend gedrag willen doorbreken, kan dit alleen door ook stemmen aan het woord te laten die zich buiten het ‘ideale slachtofferbeeld’ bevinden. En door meer aandacht te schenken aan hoe gender, ras, klasse en seksualiteit steeds met elkaar verweven zijn en samen bepalen in wiens voordeel of nadeel het rechtssysteem functioneert.

WeDecolonizeVUB bestaat voor momenten als deze: om geracialiseerde stemmen te versterken, om westerse, witte, eurocentrische en patriarchale structuren die onze instellingen vormgeven uit te dagen, en om ruimtes te creëren waar onze ervaringen worden gevalideerd en onze kennis als essentieel wordt erkend.

Rechtspraak dekoloniseren

Rechtspraak dekoloniseren, betekent dat we ons afvragen wie er vergeven wordt, wie er gestraft wordt en waarom. Én net daarom moet onze verontwaardiging zich niet tot deze ene rechtszaak beperken.

In essentie gaat de strijd om het ontmantelen van een systeem dat witheid, rijkdom en het patriarchaat voorop stelt ten koste van veiligheid en verantwoordelijkheid. Als geracialiseerde jongeren moet ons verzet luid blijven klinken, verbonden blijven en geworteld blijven in de zorg voor de gemeenschap. Alleen zo bouwen we aan een rechtvaardige toekomst die veilig is voor iedereen.