Propaganda voor kernenergie tijdens de Goede Week
Tijdens de Goede Week[1] van het jaar des Heren MMXXV [1] publiceerde De Standaard vijf dagen lang artikels over een politiek aangekaarte wedergeboorte (renaissance) van kerncentrales in België.
De krant blaast koud en warm, maar negeert de hoofdvraag: is dit politiek gedoe nodig en nuttig voor het behoud van een leefbaar klimaat op aarde? Waarom is de zekerheid dat dure elektriciteit uit nieuwe atoomkerncentrales[2] er niet komt voor 2040-2050, geen voldoende reden om deze geld- en tijdverspilling aan de vermeende opstanding van de kernenergie onmiddellijk te stoppen?
Oppervlakkige argumenten
Deze artikels zijn een oppervlakkige kijk op een lobbyzaak die de Belgische burgers veel geld kan kosten. De reeks ontbreekt kennis van zaken over atoomkerncentrales en over de 72 jaar oude ervaringen met atoomkerncentrales[2], wereldwijd en speciaal in België.Bijvoorbeeld, de in de jaren 1980 geplande Doel5 atoomkerncentrale een capaciteit van 1400 MW toemeten, en verklaren dat de stopzetting ervan er “vooral op aandringen van coalitiepartner Volksunie” kwam, duidt op gebrekkige dossierkennis van de auteur.
De zieltogende atoomkernenergiesector nieuw leven inblazen, is het doel van deze reeds dertig jaar aanslepende wedergeboorte verhalen van deze atoompropagandisten.
Zorgvuldige studie van de sector en zijn geschiedenis, gebaseerd op feiten en data in plaats van op onbetrouwbare verhalen en beloften, is noodzakelijk om de hedendaagse wensdromen van politici en academici te duiden[3].
In de Goede Week verwacht een lezer van De Standaard artikels met degelijke informatie over feiten en ervaringen uit het verleden. De Goede Week vindt ieder jaar plaats ergens tussen 11 maart en 26 april, tussen de atoomkerncatastrofe van Fukushima (11 maart 2011) en de catastrofe van Tsjernobyl (26 april 1986).
Deze catastrofes hebben geen impact op de renaissancedromen van atoompropagandisten, ook niet op de atoompassiva en de atoomrisico’s, hoewel ze een Zwaard van Damocles[3] zijn voor de sector. De catastrofes, passiva, risico’s, kostenexplosies … weerhouden de zelfstandige elektriciteitsbedrijven echter om nog in atoomkerncentrales te investeren.
De elektriciteitsbedrijven willen geen nieuwe atoomkerncentrales bouwenDeze bijdrage legt de vinger op de wonde van de interne tegenspraak die de atoomvertelsels van De Standaard in deze Goede Week dooradert. Van de ene kant stelt de krant de atoomkerncentrales voor als een beloftevolle optie voor de toekomst, terwijl van de andere kant geen enkele investeerder er nog eigen geld wil aan besteden.
De energiebedrijven willen er niet meer van weten
Dit is zo in Nederland en in alle landen die economische welvaart verwachten van privé-initiatief. Zelfs als de vele miljarden euro voor de nieuwbouw van een atoomkerncentrales van staatssubsidies komen, willen de ervaren elektriciteitsmultinationals zich geen tweede keer kwetsen aan deze atoomsteen.ENGIE, eigenaar van de Belgische atoomparken in Doel en Tihange, geeft dit reeds meer dan tien jaar herhaaldelijk en duidelijk te kennen ENGIE geniet nu ten volle van de “successen” die werden geboekt door de groene minister in de vorige federale regering onder leiding van Alexander De Croo.
ENGIE is verlost van het eeuwigdurend Belgisch atoompassief dat de groene minister heeft overgeheveld naar de belastingbetalers en naar de kleine elektriciteitsgebruikers. Als ‘tegenprestatie’ moet ENGIE de atoomkerncentrales Doel 4 en Tihange 3 nog laten draaien tot 2035.
Hiervoor geniet ENGIE echter uiterst gunstige voorwaarden, zodat deze ‘tegenprestatie’ een financieel risicoloze zaak is, althans toch voor ENGIE, niet voor de elektriciteitsklanten[4].
Wie overschiet als mogelijke investeerder is het Franse staatsbedrijf EDF, tevens eigenaar van het Belgische bedrijf Luminus. Maar wie de geschiedenis kent van het 1300MW Doel 5 atoomkerncentraleproject van de jaren 1980, kan de kans van een Belgische EDF-investering in België beter inschatten.
Wat Luminus wel mag doen is miljoenen euro binnenrijven voor nutteloze studies om het stoofpotje van Belgisch politieke atoomkerncentrale-illusies warm te houden.
Risicovolle en dure stroom van uitgebeende atoomkerntechnologie versus veilige en goedkope stroom uit natuurlijke licht en windstromen, surfend op belangrijke innovaties
Voor het drastisch en dringend verlagen van de uitstoot van broeikasgassen is de transformatie van het energiegebruik nodig naar ‘alles op elektriciteit voor iedereen’.
De industriële revolutie van het kapitalisme steunde op de omzetting van warmte in stoomkracht. Sinds de jaren 1880 wordt elektriciteit toegepast door het vervoeren van energie en kracht via geleidende draden om te voorzien in licht, kracht, en andere toepassingen.
Elektriciteitsgebruik is sindsdien steeds verder uitgebreid, zodat elektriciteit een onmisbare energiedrager is geworden.
Natuurlijke elektriciteit is beperkt tot bliksem en statische ophoping, beide gevaarlijke zaken. Bruikbare elektrische stroom bekomt de mens door omzetting van andere energiestromen. Dit waren tot heden vooral stoom-, gas- en waterstromen.
Rond de eeuwwisseling werden wind- en lichtstromen ook commercieel toepasbaar. Deze nieuwkomers zijn razendsnel in prijs gezakt, dankzij technologische innovaties. Sinds 2018 leveren wind en licht elektrische stroom goedkoper dan ooit, en alsmaar goedkoper dan alle elektriciteit uit stoom en gas.
De vergrotende voorsprong van deze hernieuwbare productie van elektriciteit is structureel, en kan niet meer worden ingehaald door fossiele centrales en nieuwe atoomkerncentrales. Dit is begrijpelijk als je volgende figuren even met aandacht bekijkt.
De eerste figuur hieronder verwijst naar de omvangrijke, riskante en dure bron- en afvalkwabben[4] die onvermijdelijk nodig zijn voor elektriciteitsproductie met atoomkerncentrales. Foto’s van de bouwwerven van kerncentrales tonen een gedeelte van deze bronkwabben.
Het bekomen van uranium-brandstof is ook een enorm proces, met mijnen, yellow cake[5], verrijking, transporten, enz. Dan zijn er de onoplosbare afvalproblemen, waarvan vele eeuwenlang blijven bestaan, en menselijke tijd, aandacht en geld kosten.
Ook een omvangrijke hoeveelheid zuiver water is nodig om elektriciteit in de thermische centrales[6] op te wekken, waarbij je moet beseffen dat zuiver water een steeds schaarser goed wordt voor menselijk leven op aarde.
De risico’s verbonden aan atoomkerncentrales zijn zodanig groot dat ze niet verzekerbaar zijn. Alle ernstige verzekeringsondernemingen van deze wereld[5] weigeren atoomkerncentrale-risico’s te verzekeren.
De experten in risicoschatting achten de risico’s immers te groot en met andere woorden te duur. Bijgevolg worden de grote risico’s van de atoomkerncentrales afgewenteld op de gemeenschap.
Probeer eens te bedenken wat een ramp in een atoomkerncentrale van Doel zou veroorzaken. Inderdaad, dit is zo onvoorstelbaar dat je geneigd bent te doen zoals de Belgische politici en struisvogels: kop in het zand. Rampen met atoomkerncentrales mogen niet gebeuren, dus ‘denken’ we ze weg.
Elektriciteit winnen uit natuurlijke stromen licht en wind gebeurt zonder dergelijke kwabben, want er is geen brandstofcyclus, afval, koelwater, enzovoort (zie figuur 2). De natuurlijke stromen van licht en wind geven een deel van hun energie af aan de installaties die ze ontmoeten en de rest verspreidt zich verder in de atmosfeer. Voor de elektriciteitsopwekking veroorzaken deze stromen geen kosten, risico’s, afval, enz.
Tijdens mijn presentaties van bovenstaande figuren maken toehoorders regelmatig de opmerking dat windturbines en zonnepanelen toch ook materiaal nodig hebben, die ooit eens als afval moeten worden behandeld.
Deze opmerking is correct, maar niet toepasselijk op bovenstaande argumentatie, die enkel gebaseerd is op de kwabben van de kerncentrales. PV-panelen en windturbines kan je eventueel vergelijken met de stoomturbines en de alternator van de kerncentrale (het midden van de eerste figuur, die evident geen deel zijn van deze kwabben).
Politieke, academische, media en kerncentrale-hardnekkigheid
Hoe komt het dat deze evidente feiten en duurzame technologische ontwikkelingen niet doordringen tot het denken van atoompropagandisten? De kerncentrale-hardnekkigheid is een gevolg van ideologie, ingeroeste overtuigingen en onzekerheid over nieuwe oplossingen.Voor een kleinere groep gaat het tevens over directe materiële belangen, zoals goedbetaalde functies, contracten, advertenties van het Nucleair Forum en dergelijke. De troebele band tussen kerncentrales en kernwapens heeft in kernwapenlanden, zoals Frankrijk en Groot-Brittannië, ook veel invloed.
Een knop omdraaien in onze toekomstvisie is nodig om te beseffen dat gewoon voortdoen (business as usual) de mensenwereld naar de afgrond stuurt. Tunneldenken ziet de toekomst als een uitvergrootte versie van de voorbije tijd.
Echter, de alsmaar stijgende concentratie van broeikasgassen[6] duwt de mens met de neus op het feit van een nabije gemiddelde opwarming met 2 à 3°C. De zo ontketende klimaatverandering schept totaal andere voorwaarden voor het leven op aarde. In plaats van de natuur te vernietigen, moet de mens zich volledig schikken naar de wetten en de grenzen van de natuur.
Het onbegrensde geld-stapelen door een minderheid is geen goede leidraad naar een leefbare toekomst. De huishoudens, kleine en middelgrote ondernemingen, openbare instellingen, enzovoort behoeven geen atoomkerncentrales. Zij zijn perfect gediend met spotgoedkope elektriciteit uit licht-, wind- en waterstromen.
Industriële expansie is al evenmin een valabel argument om atoomkerncentrales te bouwen. Als de industrie zelf de gehele rekening, de passiva en de risico’s wil betalen, kan ze nog altijd zelf haar eigen kerncentrales bouwen.
De ballon van de wedergeboorte van de atoomkerncentrales zal dan niet lang meer in de lucht hangen. Het geld van belastingbetalers en elektriciteitsklanten vindt dan hopelijk een zinvolle bestemming.
Notes:
[1] De Goede Week is in het christelijk geloof de periode dat het lijden, sterven en verrijzen van de profeet Jezus wordt herdacht, dit jaar van 13 tot 20 april.[2] Aviel Verbruggen geeft de voorkeur aan de term ‘atoomkerncentrales’ in plaats van de gebruikelijke kortere term ‘kerncentrales’, omdat die eerste term een duidelijke link legt met de atoombommen van Hiroshima en Nagasaki. Tot in de jaren 1970 sprak iedereen nog van atoomkerncentrales, de afkorting tot kerncentrales en kernenergie is er gekomen om de negatieve connotatie van ‘atoom’ te verdoezelen.
[3] Damocles was een hoveling van de Griekse dictator Dionysius van de stadstaat Syracuse. Met gevlei kon hij genieten van een luxeleventje onder de tiran. Hij moest echter altijd eten onder een zwaard dat aan één paardenhaar boven zijn hoofd hing. Zo wees de tiran er op dat zijn gunsten elk ogenblik zouden kunnen ingetrokken worden. Het verzinnebeeldt een permanent risico dat iemand ‘boven het hoofd hangt’.
[4] Met ‘kwabben’ wordt het geheel bedoeld van factoren die een rol spelen bij het produceren van kernenergie en bij de door deze kernenergie geproduceerde afvalproducten.
[5] Dit is het gele uraniumconcentraat dat ontstaat tijdens de mijnontginning naar het ruwe uraniumerts, voor het naar kerncentrales gaat.
[6] In tegenstelling tot wat meestal door leken wordt gedacht produceert de splitsing van atoomkernen zelf geen bruikbare elektriciteit. Die wordt opgewekt door de thermische centrale die de stoom omzet die geleverd wordt door het permanent afkoelen met zuiver water van het splitsingsproces van atoomkernen. Daarvoor zijn dus enorme hoeveelheden water nodig.
[1] MMXXV is 2025 in Latijnse cijfers, zoals te zien op kerkelijke kruisen
[2] Sinds Eisenhower het project Atoms for Peace lanceerde in 1953. Het gebruik van atoomkracht begon met de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. In de kernwapenstaten blijft de band tussen kernwapens en kernenergie belangrijk.
[3] De stacks ATOOM (Nederlands) en ATOM (Engels) op www.avielverbruggen.be bieden informatie en verwijzing naar talrijke bronnen, zoals het jaarlijkse World Nuclear Industry Status Report.
[4] Zie Bonhage Almut en Polfliet Alex (2024). Kerncentrales blijven langer open, en wij betalen. De Morgen Meningen, vrijdag 9 februari 2024.
[5] Dit zijn herverzekeraars (RE-insurance), zoals Swiss Re Ltd, Munich Re Cy, Hannover Rück S.E, SCOR S.E., Berkshire Hathaway Inc., Lloyds’s, China Re (Group) Corporation, Re Group of America Inc., …
[6] Zie DeWereldMorgen, 31 maart 2025: EU koolstofhandel ETS is macabere grap, de trein is altijd beter dan het vliegtuig
