Het is ‘gene gewone’. Dat was ons al vrij snel duidelijk toen we het bureau van Bert Engelaar, algemeen-secretaris van het ABVV, binnenwandelden. Niet alleen omdat hij zijn bureau ingericht heeft met een verzameling van glazen en allerhande gadgets van Duvel.

Ook zijn aanstekelijk enthousiasme en zijn overdosis energie maken van Engelaar een opmerkelijk figuur. Meestal werd men algemeen-secretaris van de vakbond op het einde van de carrière, de laatste vier of acht jaar voor het pensioen. Niet zo bij Engelaar. Met zijn 45 jaar is hij naar ABVV-normen een jonge algemeen-secretaris.

“Wij zijn de tegenmacht tegenover de politiek”

Hoewel hij zijn hele carrière voor het ABVV heeft gewerkt, voldoet hij ook niet aan het beeld van een typische vakbondsman. “Gisteren heb ik hier met een koersfiets door de gang gereden”, lacht Engelaar in het begin van het gesprek. “Er wordt dan eens raar gekeken, maar ik doe de dingen op mijn manier, en dat werkt denk ik wel.”

Wie een houterig discours over ‘kameraden’ en ‘uitgeperste citroenen’ had verwacht, zou wel eens positief verrast kunnen worden.

Ouderwets

Ik hoop dat we dat mogen zeggen, maar we zijn een beetje verrast door deze ontvangst. De vakbond heeft soms toch een net iets meer ouderwets imago.

“Ik kan dat ook eerlijk toegeven: ik vind ons ook ouderwets.”

“Begrijp me niet verkeerd: vakbonden zijn nog steeds heel erg nodig. Wij zijn de tegenmacht tegenover de politiek. Als tegenmacht is het onze rol om de politiek een geweten te schoppen, wat vaak nodig is.”

“Neem de sluiting van Cora. Die mensen hebben jaren opoffering gedaan en worden nu op straat gezet. En wat zegt George-Louis Bouchez: jullie zijn allemaal uitgenodigd om naar een voetbalmatch te komen kijken.”

“Alleen zijn we misschien te lang op een oude manier blijven werken.”

Wat bedoel je met die oude manier van werken?

“Ik heb een dochter van 21 jaar, een zoon van 18, een zoon van 16 en een dochter van 13. Ik laat hen soms eens een pamflet zien van het ABVV, en zij zeggen me ook: pa, er is niemand van jonge mensen die dit zal lezen.”

“Het flinks discours in Vlaanderen, dat is niet mijn stijl”

“Als je een brief begint met ‘Waarde kameraad’ en ‘Waarde gezellin’. Dat kan heel leuk zijn onder een bepaalde generatie, maar als je dat aan mijn dochter toont, dan zegt die: ‘Wat is dat?’”

Jij pakt het anders aan, onder meer via sociale media.

“Ik had geen sociale media voor ik op deze positie terechtkwam, maar ik probeer inderdaad op een iets andere manier te communiceren. En ik zie ook dat we zo een breder publiek kunnen bereiken. Dat betekent niet dat we onszelf moeten verloochenen, maar we moeten wel moderner worden.”

vakbondsbetoging 13 februari 2025. Foto: DeWereldMorgen

Maatschappelijk draagvlak

Wat ons ook opvalt: het is niet enkel dat je naar een breder publiek probeert te communiceren. Je communiceert ook over een breed aantal thema’s. Niet enkel over koopkracht, maar ook over seksisme, racisme of klimaat bijvoorbeeld.

“Mijn bedoeling is – dat klinkt misschien naïef, maar anders moet je hier niet zitten – om een maatschappelijk draagvlak te creëren voor een solidaire samenleving. Al die bewegingen uit het middenveld rond ons zijn daarin partners en we hebben die te weinig naar waarde geschat.”

“Ik voel mij algemeen-secretaris van een vakbond die alleen maar met arbeidsverhoudingen bezig is. Ik voel mij algemeen-secretaris van een vakbond die deel uitmaakt van een brede maatschappelijke beweging. Laat ons in die beweging toch een grotere rol spelen dan af en toe een motie te tekenen op een congres en daar stopt het dan.”

“Dat extreemrechts zo groot is geworden, vind ik het failliet van onze maatschappij”

“Het flinks discours in Vlaanderen, dat is niet mijn stijl.”

Wat bedoel je met flinks?

“Het idee dat je populairder kan zijn als je zwijgt over seksisme of LGBTQ+ en een wat strengere taal hanteert op het vlak van migratie. Wat ik wel merk: zelf bij linkse mensen wordt het moeilijk om over zulke thema’s te spreken. Maar dat komt ook net omdat wij ons daar nooit over hebben uitgesproken. We hebben dat echt verwaarloosd.”

70 puntenplan

“Daarom vind ik het ook mijn maatschappelijke taak om me daar net wel over uit te spreken. Ik kan u zeggen: de meeste haatmails en dreigmails die ik krijg gaan daarover. Maar dat houdt me niet tegen. Eigenlijk: hoe meer haatmails, hoe meer ik dat doe. Dan is hij (wijst naar de woordvoerder) lastig dat ik hem niet gewaarschuwd heb. Zoals die éne nacht (lacht).”

Welke nacht?

“Wij bestuderen natuurlijk de teksten van de regeringsonderhandelingen, maar die gingen allemaal over tewerkstelling en pensioenen. Dat is natuurlijk ook onze core business, maar ik zeg op een bepaald moment: er is toch ook een tekst over migratie, hebben wij die ook. En dan is men die voor mij gaan zoeken.”

“Ik begin die ‘s nachts te lezen en ik denk: dat is gewoon het 70 puntenplan van het Vlaams Blok. ‘s ochtends omdat ik even niets te doen had, schrijf ik daar een facebookpost over.”

Die post heeft impact gehad.

“Mannekes. Het duurde 20 minuten en mijn telefoon begon te gaan. De ene journalist na de andere: VRT, Nieuwsblad, allemaal. Dat is de eerste keer dat ik dacht: die posts hebben wel effect, anders hadden ze niet allemaal gebeld.”

“Sommige dachten zelfs dat ik met Conner Rousseau onder één hoedje heb gespeeld omdat ze die nacht aan het onderhandelen waren, maar ik had gewoon iets geschreven met mijn hart. Ze waren ook niet blij bij Vooruit trouwens. Maar kijk, ik ben algemeen-secretaris van de vakbond, het is nu eenmaal onze taak om de politiek een geweten te schoppen.”

Foto: ABVV

Taak van de vakbond

Is dat volgens jou de belangrijkste taak van een vakbond, de politiek een geweten schoppen?

“Dat maakt zeker deel uit van onze rol. Eigenlijk krijgen wij de kans niet meer om het belang van een vakbond uit te leggen. Wanneer mag ik naar de tv-studio: als er een staking of een betoging is. Maar de vakbond is zoveel meer. Het gaat vaak ook over dienstverlening.”

“De staking is een drukkingsmiddel zodat ze wel moeten luisteren”

“Wij hebben daar zelf ook veel te weinig over gecommuniceerd. Misschien hielden wij het beeld dat leeft van de vakbond zelf ook een beetje mee in stand. Niet iedereen heeft per se problemen met zijn of haar baas. Veel mensen hebben gewoon een sympathieke werkgever, zoals jullie bij DeWereldMorgen. Ook voor die mensen moeten we tonen dat de vakbond relevant kan zijn.”

Wat doet de vakbond dan voor ons?

“Het gaat van sollicitatietraining of loopbaanbegeleiding, over vragen beantwoorden over studentenjobs en studietoelages tot webinars over omgaan met stress of hoe je best je LinkedIn-profiel opstelt.”

“Maar je moest eens weten hoeveel mensen die in de miserie zitten bij ons langs het loket komen en die heel hun leven uitleggen en die wij helpen met totaal andere dingen dan alleen maar problemen met een werkgever. Dan gaat het over belastingsbrieven invullen, helpen met kinderbijslagdossiers, huiswerk vertalen, en ga zo maar verder.”

“Mijn vader bijvoorbeeld, die is 75 jaar. Ik heb hem vorige week moeten helpen met itsme. Hij deed vroeger betalingen met een overschrijvingsformulier, maar zijn bank heeft het kantoor gesloten en op de gemeente doen ze dat niet. Eigenlijk doen ze dat nergens. Wel, wij zouden zo’n dienstverlening ook nog meer moeten aanbieden.”

Waarom is dat zo belangrijk voor jou?

“Vroeger waren er zitdagen en kon je naar de gemeente gaan met zulke problemen. Dat is allemaal afgeschaft. Kijk naar een gemeente als Ninove. Er is geen bankautomaat meer, er zijn amper nog cafés die open zijn, bij de mutualiteit moet je weken vooraf een afspraak maken, de vakbond is er eigenlijk ook niet meer aanwezig, het volkshuis is gesloten.”

“Eigenlijk was het onze taak om al die dingen te doen en hebben we dat laten liggen”

“En wat doet Guy D’haeseleer van het Vlaams Belang: die opent wél een volkshuis. Die helpt u met uw belastingbrief. Die nodigt de kinderen van de armste gezinnen uit om een dag gratis naar Plopsaland te gaan. Dat extreemrechts zo groot is geworden: ik vind dat het failliet van onze maatschappij, maar moeten we verbaasd zijn?”

Regeerakkoord

Je vertelt wel dat de vakbond veel meer is dan enkel staken en op straat komen, maar je bent er wel ingevlogen.

“Kijk, wat wij al heel de tijd proberen doen, is deze regering overtuigen om te onderhandelen, maar we worden gewoon niet uitgenodigd. Als jij mij niet uitnodigt op je verjaardagsfeest, wat ga ik dan doen? Een feestje in het huis er naast organiseren. En dan moet jij niet komen zagen dat wij meer lawaai maken dan jullie.”

“Waarom staken we? Als we betogen, geen antwoord. Ludieke actie, ook geen antwoord. Doen we een 24-urenstaking, nog steeds geen antwoord. Zolang ik niet aan tafel kan zitten kan ik ook niets veranderen voor de mensen.”

“De staking is een drukkingsmiddel zodat ze wel moeten luisteren.”

Wat zou je dan willen veranderen voor de mensen?

“Als ik er nu één iets moet uithalen: de pensioenmalus (mensen die minder hebben gewerkt, verliezen pensioen, nvdr), dat is gewoon een verschrikking. De impact op vrouwen daarvan: zij werken veel vaker in deeltijdse contracten.”

“In tv-studio’s krijg ik gewoon geen ruimte om het over alternatieven te hebben”

“Maar het is eigenlijk heel het regeerakkoord dat op niets trekt. Die pensioenmalus komt er terwijl dat ze elk ander systeem ook afschaffen. Landingsbanen, kan je bijna niet meer gebruiken. Brugpensioen wordt afgeschaft. Langdurige zieken gaan ze opjagen. En als je dan toch niet meer mee kunt, dan krijg je ook nog eens een pensioenmalus.”

“De zever die verkocht wordt ook.”

Welke zever?

“Neem Jan Jambon met zijn filmpje waarin hij zegt dat we moeten denken aan onze kinderen en kleinkinderen. Eigenlijk zegt die tegen mij: jij bent een onverantwoorde papa. Denk je nu echt dat ik mijn kinderen in de miserie wil duwen?”

“Dit weekend kwam ik iemand tegen: heel zijn leven gewerkt en 1650 euro pensioen. Ik daag u uit om daarmee naar een rusthuis te gaan. En dan zegt de regering: de pensioenen liggen te hoog. Dat is wel geestig als je zelf een pensioen hebt van 8.000 euro.”

Alternatief

Iets wat daar in veel kranten edito’s op geantwoord wordt, is dat de vakbonden geen alternatief hebben.

“Ja, ze mogen mij ook altijd een edito geven waarin ik ons alternatief uit de doeken doe. Ik krijg daar gewoon geen ruimte voor. In een tv-studio raak je nooit zo ver. Ze willen een simpele quote hebben en je wordt meteen onderbroken. Je krijgt gewoon de kans niet om een alternatief voor te stellen, want je moet je meteen beginnen verdedigen, ook tegenover de journalisten.”

“De pensioenen zijn perfect betaalbaar, het gaat over politieke keuzes”

“Het probleem is, veel van die opiniemakers vertrekken al van bepaalde uitgangspunten alsof die de absolute waarheid zijn. Als ik tegen u zeg (verplaatst zijn rode biervilthouder van Duvel): dit hier is blauw! En dan probeer ik voorzichtig mijn kijk op de zaken te geven, en dan zeggen die: ben jij gek, het is blauw! Zo gaat dat gewoon.”

Kan je dat concreet maken?

“Om het half jaar komt er een studie uit die zegt dat 75 procent van de mensen voorstander zijn van een vermogensbelasting. De meerderheid van de mensen geeft aan dat ze het niet volhouden tot 67, maar dat interesseert de media precies niet. Ze zeggen gewoon: de pensioenen zijn niet betaalbaar. Punt.”

Vakbondsbetoging 13 februari 2025. Foto: DeWereldMorgen

“Terwijl er genoeg professoren zijn die uitleggen, dat is slechts 2 procent extra van ons Bruto Binnenlands Product  tot 2050. Dat is perfect betaalbaar, het gaat over politieke keuzes die je maakt.”

Welke keuzes?

“Deze regering kiest er gewoon voor om de sociale zekerheid uit te hollen. Door zelfstandigen zowat 60 procent te laten bijdragen van wat werknemers bijdragen voor een pensioen, door jongeren meer te laten werken zonder sociale bijdragen, door flexi-jobs te verruimen, door kortingen en bijdrageverminderingen voor bedrijven een hoge vlucht te laten nemen, en ga zo maar door.”

“De bijdragevermindering op een eerste aanwerving in België, ik zeg: schaf dat af. Dat kost 500 miljoen euro per jaar, evenveel als de meerwaardebelasting zou moeten opbrengen. Heb jij al eens een programma gezien waar ik dat allemaal mag komen uitleggen? Ik nog nooit!”

Je bent altijd welkom om het bij ons te komen uitleggen in onze nieuwe studio.

“Wel, dan zullen we dat zeker eens doen!”