Tom Waes pinkte een traan weg bij Karl Vannieuwkerke, en Vlaanderen viel opnieuw voor zijn ontwapenende glimlach. Terwijl krantenpagina’s en schermen zich vulden met zijn comeback van nooit weggeweest, voltrok zich elders iets dat véél meer aandacht had moeten krijgen.

Structureel falen

Een 24-jarige student geneeskunde werd door de rechter schuldig bevonden aan verkrachting. Toch kreeg hij – op het betalen van een schadevergoeding na – geen straf. De rechter verwees naar zijn “gunstige persoonlijkheid”, zijn “professionele reputatie” en zijn beloftevolle toekomst als gynaecoloog.

Vlaanderen spaart zijn zonen, zolang ze netjes zijn opgevoed, hoogopgeleid en herkenbaar

Dit is geen juridische uitschuiver. Het is een structureel falen. Vlaanderen spaart zijn zonen, zolang ze netjes zijn opgevoed, hoogopgeleid en herkenbaar. De rechter sprak de woorden niet uit, maar we hoorden het allemaal: dit is een man zoals wij. Jong, wit, intelligent, Nederlandstalig, hetero, veelbelovend. De ideale schoonzoon.

En die krijgt clementie. Zelfs als hij veroordeeld wordt voor verkrachting.

Wie maakt zulke keuzes? Rechters, ziekenhuisdirecties, directeurs, managers, magistraten, journalisten, opiniemakers. Mannen zoals ik. Witte, hoogopgeleide, Nederlandstalige Vlamingen uit de middenklasse. Wij die de redacties leiden, de universiteiten besturen, de camera’s bedienen en de bestuursraden bevolken. Geen samenzwering, maar een netwerk van herkenning, vergoelijking en wederzijds dienstbetoon.

We kennen de reflex intussen. Bart De Pauw stalkte jarenlang vrouwen in zijn werkomgeving. De verontwaardiging is intussen gaan liggen. De empathie heeft van kant gekozen. De Pauw gaat opnieuw op tournee. Zalen zijn volgeboekt. Media-aandacht gegarandeerd. De comeback werd zorgvuldig voorbereid – en ingeleid – door mannen zoals wij.

Ook nu blijft het stil op onze rangen. Een jonge vrouw ging op Halloween naar een fakbar, en werd wakker in een onbekend kot. Met pijn. Zonder herinnering. De dader – een hoogopgeleide, witte man met een “gunstige persoonlijkheid” – zei dat het “liefdevol” was.

De rechter geloofde haar, maar sprak tegen hem vervolgens géén straf uit. Want hij toonde schuldinzicht. Want hij was veelbelovend. Hij zou binnenkort toetreden tot de rij succesvolle witte mannen die Vlaanderens eer hoog houden.

Het UZ Leuven plaatste hem “voorlopig” op non-actief. Alsof het om een misverstand ging. Niet om een misdrijf. Hoe lang duurt “voorlopig”? Hoe lang voor hij opnieuw vrouwen mag onderzoeken, aanraken en begeleiden?

Verkrachting wordt gebagatelliseerd

We leven in een cultuur waarin verkrachting wordt gebagatelliseerd zodra de dader beleefd is, ambitieus en herkenbaar. Een samenleving waarin de reputatie van een man zwaarder weegt dan het lichaam van een vrouw. Een land waar de twee vrouwelijke ministers bij de federale eedaflegging letterlijk uit beeld werden gedrukt.

Zelfs onze zogenaamde vierde macht draait mee in het vergevingsrad. Ze sturen verslaggevers naar Tom Waes, maar geen enkele journalist tekende het verhaal op van de arbeider die gewond raakte bij het ongeval dat Waes veroorzaakte.

We zien in hun misstappen vooral iets dat ons spiegelt

We zijn een volk van vergoelijkers geworden. We noemen verkrachting “grensoverschrijdend gedrag”. We noemen daders “kwetsbaar”. En een pintje of veertien te veel kan iedereen overkomen, zoals Tom Waes het even probeerde ‘te kaderen’ in Vive le Vélo.

We zien in hun misstappen vooral iets dat ons spiegelt. En dus sussen we. Want het hadden onze zonen kunnen zijn. Onze neven. Wijzelf.

We kijken neer op India, waar groepsverkrachtingen op het platteland ons met afschuw vervullen. Maar in Kortrijk werden minstens 41 vrouwen gedrogeerd door barmannen. Een verhaal dat The Guardian haalde. De barbarij is hier. De schaamte is hier.

Oproep aan Vlaamse geprivilegieerde medemannen

Toch blijft het narratief: “Zo erg is het toch niet?” Zelfs hoofdcommentatoren van kwaliteitskranten vragen zich af of al die heisa rond de Netflix-reeks Adolescence en toxische mannelijkheid wel nodig is, als hun zonen ook weleens een Tate-meme doorsturen. Maar daar begint het. Bij de normalisering. Bij het wegkijken. Bij het minimaliseren.

Het is mijn verantwoordelijkheid om dit aan te klagen

Ik ben zelf ook zo’n man. Universitair diploma. Wit. Hetero. Goede baan. Middenklasse. Een Nederlandstalige mening, die bovendien nog gehoord wordt. Daarom is het mijn verantwoordelijkheid om dit aan te klagen. Niet uit schuld, maar uit plicht.

De Franse verzetsheld Stéphane Hessel schreef in 2010 Indignez-vous!, een manifest voor morele verontwaardiging. Niet voor woede om het spektakel, maar omdat onrecht ons allemaal aangaat. Zijn oproep klinkt vandaag luider dan ooit. Want zolang wij, mannen, blijven zwijgen, blijft dit systeem zichzelf herhalen.

Dit is een oproep aan mijn Vlaamse, geprivilegieerde medemannen. Aan rechters, rectoren, hoofdredacteurs, directeuren, politici, opiniemakers. Luister. Handel. Zaag aan de tak waar je zelf op zit. Want als wij niet spreken, wie dan wel?

Niet morgen. Nu.