Rechtspraak is één ding, maar de roep om rechtvaardigheid gaat veel breder

Natuurlijk is de verkrachting waar iedereen nu over spreekt in eerste instantie erg voor het slachtoffer, maar het is ook heel duidelijk dat veel meer mensen – en dan vooral vrouwen – zich op een of andere manier geraakt voelen, dat we als samenleving getroffen zijn.

Deze zaak raakt een gevoelige snaar omdat ze aansluit bij iets wat al veel langer, veel breder gevoeld wordt. Misschien moeten we het vooral daar eens over hebben, en is het onzinnig om te denken dat een proces in de rechtbank hier een antwoord op zou moeten kunnen bieden. Rechtspraak is één ding, maar de roep om rechtvaardigheid gaat veel breder.

Misschien moeten we het dus vooral ook hebben over dat andere proces, het proces dat we als samenleving moeten doormaken. Als deze kwestie zoveel mensen raakt, dan is het wellicht ook omdat ze symbool staat voor een aantal onderliggende maatschappelijke kwesties. Misschien zijn daar dan ook maatschappelijke antwoorden op nodig. Antwoorden die we niet van een rechter kunnen verwachten.

Klassenjustitie

Natuurlijk moet de vraag gesteld worden hoe het kan dat iemand die als ‘getalenteerd’ wordt omschreven en die ‘een mooie toekomst voor zich heeft’, dat blijkbaar kan inroepen om minder straf te krijgen. Natuurlijk moet de vraag gesteld worden wat er gebeurd zou zijn indien de dader laagopgeleid was en een migratieachtergrond had.

We wéten dat klassenjustitie bestaat, en zoals Yasmien Naciri overtuigend beargumenteert in onze videopodcast, is kritiek daarop geen aanval op de rechtsstaat, maar moet ze gezien worden als een appèl om beter te doen.

Verkrachting genormaliseerd

Van klassenjustitie hebben we echter al zo veel voorbeelden gezien. Grote fraudeurs die hun proces kunnen afkopen, terwijl wie eten steelt uit een vuilbak celstraf kan krijgen, bijvoorbeeld. In het verhaal van deze verkrachting is er nog een andere dimensie. Wat met deze zaak naar boven komt, is de woede en het onbegrip over het gegeven dat verkrachting in deze samenleving nog steeds genormaliseerd wordt.

Hoe kan het dat vrouwen nog steeds zelf de schuld krijgen – ze is ook zelf verantwoordelijk; ze had maar niet zo veel moeten drinken. En dat mannen om net diezelfde reden vrijgepleit worden – hij is niet helemaal verantwoordelijk, hij was heel dronken.

Het is gemakkelijk om de dader in deze zaak als een rotzak te beschouwen, maar misschien begaan we dan wel dezelfde fout als wie hem omschrijft als een lieve jongen. Misschien is het zinvoller om ons af te vragen hoe het kan dat in deze samenleving zoveel lieve jongens zich zo rot kunnen gedragen.

Onze cultuur

Misschien moeten we ons toch eens de vraag stellen wat dit zegt over ons als samenleving en over een bepaald deel van onze cultuur.

Wat is dat voor cultuur waarin pick-up artists, die aan mannen uitleggen hoe je vrouwen moet manipuleren om ze in bed te krijgen, gewoon genormaliseerd zijn, waarin zelfverklaarde datingcoaches aan onzekere jongens vertellen dat ze zich vooral dominant moeten gedragen?

Wat is dat voor cultuur waarin het normaal is dat halfnaakte vrouwenlichamen gebruikt worden om auto’s te verkopen, waarin het grootste deel van het internet bestaat uit porno waarbij de categorie ‘rape’ tussen ‘big tits’ en ‘teens’ staat?

Is het niet interessanter om het eens te hebben over hoe diep onze cultuur eigenlijk doordrongen is van seksisme, dan dat we van alle burgers nu verwachten dat ze elke punt en komma van dit ene vonnis gaan uitpluizen? Dan kunnen we het meteen ook hebben over de bizarre rol die alcohol speelt in die cultuur, trouwens.

Déjà-vu

Bij het debat dat nu in de opiniepagina’s en op de sociale media vorm begint te krijgen, heb ik een heel erg déjà-vu gevoel naar waar het debat over Reuzegom uiteindelijk in is verzand. Waarbij journalisten eerst sensationele titels bedenken om mee te zijn met de hype en vervolgens hun publiek heel belerend gaan toespreken dat ze niet mogen oordelen zonder dat ze het volledige vonnis hebben gelezen (publiceer het dan ook).

Laten we alsjeblieft voor één keer niet al onze energie focussen op deze ene dader en ons beperken tot de discussie over de strafmaat (geen straf is een verkeerd signaal) en waarom je toch zijn naam beter niet deelt (is doxxing, terecht verboden).

Ik geloof dat de energie die nu vrijkomt door dit verhaal wel wat zaken in beweging kan zetten, maar dan moet ze dus wel productief gekanaliseerd worden. Dan moeten politici en journalisten zich deze keer voor één keer eens overtreffen en zelfs als ze geen pasklare antwoorden hebben, voor één keer op z’n minst de interessante vragen stellen.

Het volledige vonnis lezen kan hier.