Waarom dit wél een typische verkrachting is

We hebben het allemaal gelezen. Een student gynaecologie aan de KU Leuven komt een dronken vrouw tegen — “zo dronken dat ze nauwelijks op haar benen kan staan”. Hij neemt haar mee naar huis en verkracht haar.

De rechter verklaart hem schuldig: “De feiten zijn ernstig en onaanvaardbaar.”

Maar omdat de man jong is, een blanco strafblad heeft en professioneel én privé als getalenteerd en geëngageerd wordt beschouwd, blijft zijn strafblad blanco. En blijft hij onbestraft. "Hij lijkt", zo verwoordt Philip Heymans, justitiejournalist van VRT NWS, "geen typische verkrachter te zijn."

Ook logisch: dat je geen strafblad hebt als je er geen krijgt

Wat wij dus eigenlijk horen: De feiten zijn ernstig, maar blijkbaar tóch aanvaardbaar.

Een typische uitzondering

De jonge, witte man zonder strafblad (ook logisch trouwens dat je geen strafblad hebt als je er geen krijgt), een ‘getalenteerde’ geneeskunde student en ook nog geëngageerd! Dat is geen typische verkrachter. Dat is iemand die een fout heeft gemaakt en de situatie ‘verkeerd heeft ingeschat’.

Dus mannen luister goed. Verkrachten is eigenlijk niet oke maar je komt er mee weg. Maar alleen als je getalenteerd bent, en geëngageerd! En jong!

En wat verstaan we eigenlijk onder 'jong'? In dit geval gaat het over een jong iemand van 24, maar voor de meeste strafzaken betekent boven de 18 niet meer jong. Dan horen we eerder dingen als “een 19 jarige man”.

Misschien is het vooral belangrijk dat je ‘een toekomst’ hebt. Of beter gezegd: een veelbelovende toekomst. Nuja, geld dus.

Wie past er wel in ons schrikbeeld?

Wie is dan die typische verkrachter die wel hard gestraft moet worden? De meesten zullen dan denken aan die enge mannen die zomaar uit de bosjes springen. Die mannen waar je ouders je voor waarschuwen, en waardoor je in het donker niet alleen door het park mag fietsen.

In maar liefst 80 procent van alle verkrachtingen zijn de daders bekenden van het slachtoffer

In dat beeld is de ‘typische verkrachter’ vaak een boze, ex-gedetineerde, dakloze, vrouwenhatende man. Met misschien ook een migratieachtergrond of vluchtelingenstatus?

En de geneeskundestudent, die past hier dus niet in het plaatje. Dat maakt het allemaal nogal complex en genuanceerd, maar is dat het niet altijd?

De realiteit is namelijk dat het vrijwel nooit die ‘man uit de bosjes’ is. Volgens een onderzoek van Sensoa zijn zelfs in 80 procent van alle verkrachtingen de daders bekenden van het slachtoffer. Daders zijn dus voor het overgrote deel vrienden, collega’s, mede-studenten of familieleden.

In onze oren klinkt dit dus wel als een typische verkrachting.

Het typische slachtoffer

We weten veel van de dader, maar het slachtoffer? Ook een student, ook een toekomst. Maar daar gaat het nu even niet over. Daar lijkt het in onze samenleving opvallend weinig over te gaan.

Andersom is het juist kenmerkend voor verkrachtingszaken dat, zodra we het hebben over het ‘typische slachtoffer’, de dader op opvallende wijze uit beeld verdwijnt.

Slachtoffers schamen zich vaak voor wat hen is overkomen

In het verhaal van het slachtoffer gaat het namelijk vaak over schuldgevoel en zelfverwijt. Velen denken dat ze het hadden kunnen voorkomen door zich anders te gedragen of duidelijker hun grenzen aan te geven. Wat hen ervan kan weerhouden hulp te zoeken.

En dan is er nog de schaamte. Slachtoffers schamen zich vaak voor wat hen is overkomen. Ze vrezen dat ze niet geloofd zullen worden, of erger nog: dat ze zelf de schuld krijgen. Die angst voor afwijzing, voor victim blaming, maakt het nóg moeilijker om te spreken.

Zo schuift het grensoverschrijdende gedrag van de ander — het doordrukken, het negeren van signalen — uiteindelijk tóch naar haar toe.

Maar dat gevoel ontstaat natuurlijk niet uit het niets. Het zit verweven in elk “maar dan had je je niet zo sexy moeten kleden”, elk “niet te veel drinken”, elk “niet alleen over straat”. Over het gedrag van de dader blijft het akelig stil.

Noem het wat het is

En zo wordt opnieuw zichtbaar wat er misgaat wanneer we jongens niet leren wat grenzen, instemming en respect écht betekenen. Dan groeit er weer een man op die de situatie anders beleeft, die zegt dat hij het ‘niet zo bedoeld’ had — terwijl de gevolgen voor de ander levenslang zijn.

En als we dan kijken naar deze uitspraak, die verkrachting enkel lijkt af te wegen tegenover het schrikbeeld wat we ervan hebben, lijkt ook daar het besef van die gevolgen pijnlijk te ontbreken.

Dus ja, je kunt zeggen: "Hij is getalenteerd, geëngageerd", goed opgevoed. Maar als je grenzen overschrijdt, als je iemand iets afneemt zonder instemming, mis je wel degelijk een cruciaal inzicht.

Dat is volledig onafhankelijk van wie je verder bent als persoon, laten we het dus niet meer hebben over of iemand ‘typisch’ is of niet, een verkrachting is een verkrachting. En dat is verkeerd. Punt.