West-Afrikaanse landen nemen afstand van Frankrijk

Vorige week maakten Mali, Burkina Faso en Niger bekend dat ze zich terugtrekken uit een Franse neokoloniale instelling: de Internationale Organisatie voor de Francofonie (OIF). Ze deden dat aan de vooravond van de internationale feestdag voor francofonie, een initiatief van de OIF.

Begin 2024 trokken de drie zich om soortgelijke redenen ook al terug uit de ECOWAS, een op economie gericht samenwerkingsverband in West-Afrika.

Instrument van Parijs

Hoewel het verklaarde doel is om het Frans te bevorderen en de samenwerking tussen Franstalige landen te vergroten, beschuldigt een gezamenlijke verklaring van de drie landen de internationale francofonie-organisatie OIF ervan dat het een “op afstand bestuurd politiek instrument” is geworden dat vanuit Parijs wordt aangestuurd om “geopolitieke overwegingen” te dienen.

Door het Westen gesteunde instellingen proberen Sahelstaten te ondermijnen

De drie rebellerende West-Afrikaanse landen waren ooit mede-oprichters van de voorloper van de OIF. Ondanks hun 55 jaar durende bijdrage aan de versterking ervan, klagen ze nu dat de OIF blijk gaf van “minachting voor hun soevereiniteit” door “selectieve implementatie van sancties”. Dit gebeurde na de verdrijving van voormalige door Frankrijk gesteunde regimes in deze landen.

Afbeelding

Franse troepen verdreven

Bij massale protesten werd de uitwijzing geëist van Franse troepen uit de drie landen. Hun legers kozen de kant van de anti-imperialistische beweging en verjoegen hun op Frankrijk gerichte regeringen die in eigen land beschouwd werden als marionettenregeringen van de voormalige kolonisator. Dat gebeurde in Mali (2020), in Burkina Faso (2022) en in Niger (2023).

De door het volk gesteunde militaire regeringen die deze regimes nu vervangen, verbraken de diplomatieke banden met hun ex-kolonisator en verdreven de Franse troepen uit de drie landen.

Ze hadden van de OIF begeleiding verwacht “bij het verwezenlijken van de legitieme aspiraties van hun volkeren, in overeenstemming met haar doelstellingen van vrede, samenwerking en solidariteit”. Maar nee, de OIF sanctioneerde Mali, Burkina Faso en Niger en schorste de drie.

Hoewel slechts 3,7 miljoen van de ruim 23 miljoen Malinezen Frans spreken was het tot voor kort de officiële taal

De Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse Staten (ECOWAS), een andere instelling in de regio die als neokoloniaal wordt beschouwd en banden heeft met Frankrijk en de VS, ging verder dan schorsing en het opleggen van verlammende economische sancties en dreigde in 2023 zelfs met een door Frankrijk gesteunde militaire invasie van Niger.

Neokoloniale instellingen lopen leeg

De drie Sahel-buren hielden echter stand en verenigden zich in een militair pact dat uitgroeide tot de confederatie Alliance des États du Sahel (AES). De terugtrekking van AES uit ECOWAS ging vorig jaar januari in. Het gevolg was een decimering van  het landoppervlak van de ECOWAS. Het regionale blok werd teruggebracht tot minder dan de helft van de oorspronkelijke omvang. (De AES is net zo groot als 60 procent van het oppervlak van de EU).

Niger en Burkina Faso maakten op 17 maart hun vertrek uit de OIF bekend. Mali volgde een dag later. “Mali kan geen lid blijven van een organisatie waarvan de acties onverenigbaar zijn met de grondwettelijke principes die gebaseerd zijn op de soevereiniteit van de staat”, aldus de verklaring van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

"Het is nooit goed nieuws om te horen dat een staat zich wil terugtrekken", reageerde een OIF-woordvoerster bij Radio France Internationale. “Natuurlijk betreuren wij de impact die dit kan hebben op lopende projecten” zei ze, eraan toevoegend dat de organisatie “de mening van staten zal vragen om te zien in hoeverre de OIF betrokken kan blijven bij de bevolking van deze landen.”

Afbeelding

Taalimperialisme

Hoewel slechts 3,7 miljoen van de ruim 23 miljoen Malinezen Frans spreken was het tot voor kort de officiële taal. Medio 2023, degradeerde de nieuwe pro-soevereiniteitsregering de status ervan tot een ‘werktaal’ en de verschillende Afrikaanse talen werden verheven tot de ‘officiële talen van Mali’.

Het is in het verlengde van deze antikoloniale richting dat de AES-landen hun terugtrekking uit de OIF aankondigden, door het Franse dagblad Le Monde omschreven als “een postkoloniale entiteit die lijkt op het Gemenebest”.

Naar verluidt zal de terugtrekking uit de OIS over zes maanden van kracht worden en telt de OIF nog maar 90 lidstaten. Maar nu de volksbewegingen in de voormalige Franse koloniën in de Sahel en West-Afrika – zoals Benin, Ivoorkust en Tsjaad. – steeds sterker worden, neemt het vermogen om via zulke instellingen invloed uit te oefenen snel af.

Deze bijdrage van Pavan Kulkarni verscheen eerder op PeoplesDispatch, en werd vertaald door Rein van Gisteren.