Op 4 maart publiceerde Bernie Sanders een verklaring waarin hij zegt: “Gedurende 250 jaar hebben de Verenigde Staten de democratie ondersteund”. Maar nu is hij bezorgd dat de regering Trump een autoritaire draai heeft genomen die een eeuwenlange traditie van Amerikaanse democratische principes thuis en buiten de grenzen schendt.

We horen dit nu vaker bij Amerikaanse politici. Biden verwees regelmatig naar de VS als een “baken van democratie”, zoals vele andere presidenten voor hem. De verklaring van Sanders benadrukt eenvoudigweg hoe wijdverspreid dit narratief is in de VS, ongeacht het parlementaire politieke spectrum.

Men kan begrijpen wat Sanders probeert te beargumenteren, maar deze bewering wat betreft de VS en de democratie is fundamenteel onjuist. Inderdaad, de bewijzen van het tegendeel zijn overweldigend.

Apartheid

De Verenigde Staten werden niet opgericht als een democratie. Het was integendeel een apartheidsregime, met geïnstitutionaliseerde ongelijkheid op basis van ras, gender en klasse, en werd bestuurd als een oligarchie. Deze stelling is geen hyperbool, het is een goed gedocumenteerde realiteit. De staten van de VS beperkten het stemrecht dan ook grotendeels tot witte mannen die eigendom bezaten (ongeveer 6 procent van de bevolking).

Dat elites en bedrijven onbeperkt geld kunnen spenderen aan de verkiezingscampagnes van politici is eigenlijk een vorm van politieke corruptie

De werkende klasse, vrouwen en ‘kleurlingen’ hadden meestal geen stemrecht. Praktisch alle zwarten werden tot slaaf gemaakt en hadden dus geen enkel recht. Inheemse Noord-Amerikanen waren het doelwit van, door de regering gesponsorde, etnische zuivering en genocide.

Het eigendomscriterium voor stemrecht werd pas volledig afgeschaft in 1856. Vrouwen kregen het pas in 1920 gegarandeerd. Rassensegregatie -het Amerikaanse apartheidssysteem- werd pas volledig afgeschaft in 1964. En het duurde tot 1965 tot het stemrecht formeel gegarandeerd werd voor alle minderheden.

De Verenigde Staten hadden dus pas in 1965 universeel stemrecht, bijna 190 jaar na de stichting. Het stemrecht werd nooit uitgebreid door een regering toegewijd aan democratische principes maar werd steeds veroverd na een lang gevecht van de werkende klasse en georganiseerde collectieve strijd.

Nog steeds is de manier waarop de VS nu functioneert op democratisch vlak hoogst twijfelachtig. De macht wordt voortdurend doorgeschoven tussen de twee gevestigde partijen die beiden in handen zijn van rijkelui en even toegewijd zijn aan de belangen van het kapitaal. Derde partijen worden efficiënt bevroren en buiten het nationale politieke proces gehouden.

De regering collaboreerde bij de gevangenneming van Mandela en hield hem op de lijst van ‘terroristen’ tot 2008

Dat elites en bedrijven onbeperkt geld kunnen spenderen aan de verkiezingscampagnes van politici die, eenmaal verkozen, hun belangen behartigen, is eigenlijk een vorm van geïnstitutionaliseerde politieke corruptie. Democratie kan onmogelijk gedijen onder dergelijke voorwaarden.

Het bewijsmateriaal is overvloedig. Een studie van 2024, uitgevoerd door de Cambridge University Press, kwam tot het besluit dat het beleid in de VS in het algemeen de voorkeuren van de elites en de georganiseerde lobbies van de business volgt, zelfs indien deze tegen de voorkeuren van de meerderheid indruisen.

De VS gelijkt dus meer op een oligarchie dan op een democratie. Democracy Perception Index toonde in 2023 aan dat slechts 54 procent van de inwoners van de VS geloven dat hun land werkelijk democratisch is en dat maar 42 procent beamen dat de regering ten dienste staat van de meerderheid van de bevolking.

Democratie elders bevorderen?

Wat met het buitenland? De politici van de VS beweren dat hun land de kampioen is van democratiebevordering in de hele wereld. Maar de feiten tonen veelal het tegenovergestelde.

US Imperial Christmas by Gwydion M. Williams, Flickr/ CC BY 2.0.

De VS komt regelmatig tussen in buitenlandse verkiezingen om het democratische proces te doen afwijken ten voordele van eigen belangen. Een recente studie van Dov Levin bewijst dat tussen 1946 en 2014 het land minstens 128 maal is tussengekomen in buitenlandse verkiezingen, meestal om te verhinderen dat linkse partijen aan de macht zouden komen of blijven.

In de 20ste eeuw heeft de VS zich actief verzet tegen de anti-kolonialistische bevrijdingsstrijd in Azië en Afrika, waar gevochten werd voor democratie en gelijke rechten. Het is alom bekend dat het apartheidsregime in Zuid-Afrika ondersteund werd. De regering collaboreerde bij de gevangenneming van Mandela en zette en hield hem op de lijst van ‘terroristen’ tot 2008. Washington steunt tot op vandaag het apartheidsregime van Israël.

De VS lijdt vandaag onder ernstige democratische tekortkomingen, eigenlijk functioneert ze als een oligarchie

De CIA zat achter de staatsgreep van Pinochet en hield zijn dictatuur overeind in Chili, ook de dictatuur van de Shah in Iran, die van Mobutu in Zaïre, van Franco in Spanje, enzovoort. Dit gaat verder vandaag: een recent rapport bevestigde dat 73 procent van de dictaturen in de wereld directe militaire steun krijgen van de Verenigde Staten.

De VS heeft ook een lange geschiedenis van operaties die regimeveranderingen bevorderen in andere landen, om de gunstige voorwaarden voor hun geopolitieke hegemonie en kapitaalsaccumulatie te verzekeren. Academici en journalisten zoals Lindsey O’Rourke, William Blum en anderen documenteerden tenminste 113 dergelijke operaties sinds 1949, gebaseerd op officiële verslagen.

Daarnaast zijn er nog operaties aan het einde van de 19de en in het begin van de 20ste eeuw, onder de Monroe Doctrine en het Roosevelt Corollary. De helft ervan uitgevoerd tegen liberale democratieën.

Staatsgrepen of moorden tegen democratisch verkozen leiders, zoals Salvador Allende in Chili, Jacobo Arbenz in Guatemala en Patrice Lumumba in de Democratische Republiek van Congo, werden door de CIA geïnitieerd of geruggesteund. Ze werden allen vervangen door dictators.

Mythe

Kortom, de Verenigde Staten werden niet opgericht als een democratie, is geen democratie geweest tijdens het grootste deel van hun bestaan en lijden vandaag onder ernstige democratische tekortkomingen, eigenlijk functioneren ze als een oligarchie.

Daarnaast is er een lange geschiedenis van verhinderen, ondermijnen en zelfs vernietigen van democratische regeringen buiten hun grenzen. Dit probleem is niet begonnen met de regering Trump. Het gaat om een structurele pathologie van het systeem. De politieke doelstelling van de progressieven in de VS zou de strijd moeten zijn om dit fundamenteel te veranderen.

Jason Hickel, Professor aan het Institute of Environmental Science and Technology van de Universiteit van Barcelona en onderzoeker aan de London School of Economics. Hij is auteur van ‘Minder is meer’.

Dit artikel verscheen eerder op de substack van Jason Hickel. Daar kan je je ook inschrijven op zijn nieuwsbrief. Het werd vertaald door Roos De Witte.