Het kan iedereen overkomen. Je wilt een berichtje sturen naar je lief en stuurt het per ongeluk naar je moeder, of omgekeerd. Je wilt een verrassingsfeestje plannen voor de verjaardag van een vriend en voegt per ongeluk die vriend ook toe in het WhatsApp-bericht. Of je bent veiligheidsadviseur van de regering-Trump, die bombardementen op kinderen plant, en je voegt per ongeluk een journalist toe aan het groepsgesprek.

Dat laatste is namelijk wat er gebeurde op dinsdag 11 maart, toen journalist voor The Atlantic Jeffrey Goldberg een berichtverzoek kreeg van Michael Waltz, de veiligheidsadviseur van Donald Trump. Twee dagen later, op donderdag 13 maart, kreeg hij een melding dat hij was toegevoegd aan een groepsgesprek, ‘Houthi PC small group’, samen met onder anderen vicepresident J.D. Vance, minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en minister van Defensie Pete Hegseth.

Ondertussen is bevestigd dat de Signal-groep echt was en de berichten die erin verschenen daadwerkelijk afkomstig waren van de ministers uit de regering-Trump.

Keuvelen over leven en dood

De screenshots van die berichten geven een ontstellend beeld van de lichtzinnigheid waarmee de zogenaamde leiders van het zogenaamd vrije Westen omgaan met leven en dood. Je krijgt echt het gevoel dat ze beslissen over bombardementen terwijl ze tijdens een pauze van het tennissen even op hun telefoon kijken.

Wanneer de VS oorlog voeren, gaat het steeds enkel en alleen om hun eigen economische belangen

“Dit gaat niet over de Houthis”, zo schreef minister van Defensie Pete Hegseth. “Het gaat om twee zaken. Ik zie het als twee dingen: 1. het herstellen van de vrijheid van navigatie, een fundamenteel nationaal belang; en 2. het heropbouwen van afschrikking, die Biden heeft ondermijnd.”

Screenshot van het Signalgesprek.

Hegseth laat er geen twijfel over bestaan. Wanneer de VS oorlog voeren, gaat het steeds enkel en alleen om hun eigen economische belangen te vrijwaren en andere landen af te schrikken, zodat ze niet tegen deze belangen in zouden durven gaan.

De enige twijfel die in het groepsgesprek heerst omtrent de aanval is niet van morele aard. De enige reden om niet te bombarderen waarover wordt nagedacht, is dat ook de Europese Unie er economisch van zou kunnen profiteren, terwijl het beleid van Trump er juist op gericht is om de EU onder druk te zetten.

“Ik haat het gewoon om Europa weer uit de problemen te helpen”, zo schrijft Hegseth. Waarop vicepresident Vance reageert: “Ik deel volledig jouw afkeer van het Europese profiteergedrag. Het is ZIELIG. Maar Mike heeft gelijk: wij zijn de enigen op de planeet (aan onze kant) die dit kunnen doen. Niemand anders komt zelfs in de buurt.”

De Gouden Muur

In de monumentale roman De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch schrijft het personage Onno Quist een brief aan zijn zoon waarin hij uitlegt hoe hij denkt dat macht werkt. Machthebbers, zo stelt hij, bevinden zich achter een gouden muur. “Vóór de Gouden Muur,” zo legt hij uit, “is het een geïmproviseerde janboel, daar krioelt het volk in de luidruchtige chaos van het dagelijks leven.”

Terwijl wij in de chaos van ons dagelijks leven nauwelijks ons eigen huishouden een beetje op orde krijgen, gaan we ervan uit dat achter de Gouden Muur mensen staan die, gebonden door regels, verstandige beslissingen proberen te nemen en het land besturen.

Als die zogenaamd sterke leiders zijn keizers zonder kleren

“Als het oog van de cycloon,” zo schrijft hij, “ligt daar de wereld van de macht, in mysterieuze stilte, beheerst, betrouwbaar, overzichtelijk als een schaakbord: een soort gelouterde wereld van Platoonse Ideeën. Dat althans is het beeld dat de machtelozen vóór de Gouden Muur ervan hebben. Het wordt bevestigd door de donkere pakken, de geruisloze limousines, de bewaking, het protocol, de perfecte organisatie, de fluwelen rust in de paleizen en ministeries.”

Wat blijkt echter? “Wie eenmaal achter de Gouden Muur is geweest, die weet dat dat alleen schijn is en dat het daar in de besluitvorming net zo’n geïmproviseerde janboel is als ervoor,” zo schrijft Onno, die op dat moment nogal gedesillusioneerd is. Als je leest hoe Goldberg werd toegevoegd aan de Signal-groep en de screenshots die hij eruit deelde bekijkt, dan kan je enkel vaststellen dat Onno wellicht gelijk heeft.

Het is net om te verbergen dat onze zogenaamde leiders ook maar wat doen, dat de macht verborgen moet blijven achter die Gouden Muur. Vandaar de donkere pakken, de geruisloze limousines, de bewaking, het protocol, de perfecte organisatie, de fluwelen rust in de paleizen en ministeries.

Het land, zo denkt Onno, zou namelijk onbestuurbaar worden als gewone mensen over die muur konden kijken. Mocht morgen niemand de regels volgen, dan waren er nooit genoeg politieagenten om ons op te pakken, en toch gehoorzamen we. Dat de orde ondanks de janboel ook achter de Gouden Muur enigszins gehandhaafd blijft, heeft dan ook weinig te maken met de macht van de zogenaamde machthebbers of de leiderschapskwaliteiten van onze zogenaamde leiders.

De macht die we hen toeschrijven is niet meer dan een uitkristallisering van onze eigen verering en ons ontzag, die we op de Gouden Muur projecteren. We vereren niets anders dan onze eigen verering, hebben ontzag voor ons eigen ontzag en vrezen onze eigen vrees.

Grote gevolgen

Op een manier is het een geruststellende gedachte dat al die sterke leiders eigenlijk keizers zonder kleren zijn. Dat zou het ten minste zijn als de janboel die ze ervan maken niet zulke grote gevolgen zou hebben voor ons allemaal.

Het rijkste land ter wereld bombardeert een van de armste landen ter wereld, en dat is de normale gang van zaken

Op zaterdag 15 maart begon de VS te bombarderen in Jemen. Minstens 53 mensen werden gedood, waaronder 5 kinderen. Zo’n 100 mensen raakten gewond. In de Signal-groep vierde veiligheidsadviseur Waltz dit bericht met een vuistje, een Amerikaanse vlag en een fire-emoji.

Screenshot van het Signalgesprek

In het nieuws bij ons waren de bombardementen op Jemen wat men een kortje noemt, een tussendoortje dat gepropt wordt tussen het belangrijke nieuws over de laatste scheet van Bart De Wever en het Vlaamse wielervoorjaar, zeg maar. Waarschijnlijk zullen er meer woorden geschreven worden over de emoji’s in de Signal-groep dan over de slachtoffers in Jemen.

Het rijkste land ter wereld bombardeert een van de armste landen ter wereld, en dat is de normale gang van zaken. Mocht het omgekeerde gebeuren, zou het natuurlijk op alle voorpagina’s staan, maar dat vanuit de VS onschuldige kinderen over de hele wereld worden gedood, is eigenlijk nauwelijks nieuws te noemen. De VS blijft onze vriend, zo vertelde de Nederlandse eerste minister enkele dagen eerder nog aan de Nederlandse kinderen in het Jeugdjournaal.

We erkennen geweld meestal pas als geweld wanneer het de orde verstoort. Als de Houthis in Jemen wapenleveringen aan Israël onderscheppen, dan noemt men dat ‘terreur’. De realiteit is dat de globale orde voor de grote meerderheid van de wereldbevolking extreem gewelddadig is.

De regering-Trump heeft alleen maar nadelen, maar als ze toch één voordeel heeft, dan is het dat die gewelddadigheid niet verborgen blijft. Ze wordt openlijk tentoongespreid en achteloos gevierd in Signal-groepjes.

De vierde wand

In het theater spreekt men niet over de Gouden Muur, maar over de vierde wand. Dat is de denkbeeldige muur die zich tussen de acteurs en het publiek bevindt. Wanneer een acteur bijvoorbeeld iemand in het publiek aanspreekt, dan doorbreekt die de vierde wand. Op die manier maakt de acteur expliciet dat die maar een rol speelt.

Als er iets is dat Trump bewijst, is het namelijk wel dat professionele acteurs daarom nog geen beter theater opleveren

Op een manier zijn de Signal-berichten ook een soort doorbreken van de vierde wand in het slechte theater dat de Amerikaanse politiek is. Ze vertegenwoordigen op die manier een bredere trend. Met het aan de macht komen van Donald Trump als president lijkt de macht steeds minder aan de verbeelding over te laten. De democratische ideologie wordt openlijker dan ooit bestreden met een ideologie die draait rond het recht van de sterkste.

Misschien is het nu de Gouden Muur vanuit de kant van de macht steeds meer lijkt te worden afgebroken, wel het ideale moment om die vierde wand van het politieke theater te doorbreken, maar dan andersom. Misschien is het tijd dat het publiek het podium bestormt. Als er iets is dat Trump bewijst, is het namelijk wel dat professionele acteurs daarom nog geen beter theater opleveren.