David tegen Goliath

Op 19 maart 2025 oordeelde een jury in North Dakota dat Greenpeace schuldig was aan laster en samenzwering tegen Energy Transfer. De aanklacht? Dat Greenpeace betrokken zou zijn bij het “aanzetten tot crimineel gedrag” tijdens de protesten van 2016 en 2017 tegen de Dakota Access Pipeline (DAPL) op het grondgebied van de Standing Rock Sioux.

De Dakota Access-pijpleiding. Foto: Tony Webster, Flickr.

Greenpeace zou volgens het bedrijf betogers hebben opgeleid, gefinancierd en aangemoedigd tot sabotage. De milieuorganisatie noemt deze beweringen pure intimidatie. “Wat dit proces aantoonde was de onwrikbare toewijding van Greenpeace aan geweldloosheid bij elke actie die we ondernemen”, aldus hun advocaat Deepa Padmanabha.

Een boete van dit kaliber is bedoeld om activisme te breken, niet om recht te spreken

Volgens hem vormt deze uitspraak een bedreiging voor “het recht op vreedzaam protest en vrije meningsuiting”. Een boete van dit kaliber is bedoeld om activisme te breken, niet om recht te spreken.

SLAPP-rechtszaak

De zaak tegen Greenpeace wordt beschouwd als een typisch voorbeeld van een SLAPP: een Strategische Rechtszaak tegen Publieke Participatie. Zulke rechtszaken worden aangespannen door bedrijven of overheden met als doel kritische stemmen juridisch, financieel en psychologisch uit te putten. In feite is dit geen juridische zaak maar politieke repressie in toga.

In feite is dit geen juridische zaak maar politieke repressie in toga

Volgens juristen is de claim van Energy Transfer juridisch wankel, maar politiek krachtig. Steven Donziger, mensenrechtenadvocaat en waarnemer bij het proces, noemt de zaak een “showproces”. “Van de juryleden hadden de meesten banden met de fossiele brandstofindustrie. Naar onze mening was het onmogelijk voor Greenpeace om hier een eerlijk proces te krijgen.”

Standing Rock en de inheemse strijd

De protesten tegen DAPL waren in 2016 een wereldwijde inspiratiebron voor klimaat- en mensenrechtenactivisten. Onder leiding van de Standing Rock Sioux verzamelden duizenden waterbeschermers zich om de aanleg van de pijpleiding tegen te houden.

Eén van hen, Kandi Mossett White, getuigde tijdens het proces. Greenpeace klaagde het bedrijf aan omdat het heilige gronden had vernietigd en werd daarom beschuldigd van laster. “Maar het bedrijf deed dat. Ik was daar. Ze gingen met bulldozers over begraafplaatsen de dag nadat ze een brief kregen van onze erfgoedcommissie.”

De rechten van inheemse volkeren, de bescherming van het leefmilieu en de strijd tegen de olie-industrie kwamen hier samen. Het succes van Standing Rock legde bloot hoe machtige bedrijven bereid zijn om hard op te treden tegen verzet — en hoe ver ze gaan om hun imago te beschermen.

Protest tegen de Dakota Access-pijpleiding. Foto: Fibonacci Blue, Flickr

Greenpeace als zondebok

De zaak tegen Greenpeace draait niet alleen om één organisatie. Volgens Donziger is Greenpeace hier een symbool voor het bredere klimaatprotest. Hij ziet het als een test. Als ze Greenpeace kunnen breken, kunnen ze iedereen breken.

“Greenpeace was naar mijn mening in essentie een symbool voor de Standing Rock Sioux, voor de klimaatbeweging, voor het recht om te protesteren. En ik denk dat dit bedrijf (…) dit proces echt probeert te gebruiken om de klimaatbeweging te intimideren, de Standing Rock Sioux te intimideren en de fundamentele vrijheden van mensen op grond van het Eerste Amendement te beknotten.”

Het is een test. Als ze Greenpeace kunnen breken, kunnen ze iedereen breken

De gebruikte wetgeving en rechtsprocedures herinneren aan de zaak tegen Donziger zelf, die jarenlang onder huisarrest stond nadat hij Chevron aanklaagde voor grootschalige milieuschade in Ecuador. In beide zaken is het advocatenkantoor Gibson Dunn betrokken, berucht om zijn agressieve verdediging van multinationals.

Rechtsgang in vraag

De rechtszaak werd gevoerd in Morton County, North Dakota — een regio waar 75 procent van de bevolking voor Trump stemde. Greenpeace vroeg meermaals om de zaak te verplaatsen, zonder succes. Ook opmerkelijk: de zittingen werden afgesloten van het publiek, documenten verzegeld en livestreams stopgezet.

Volgens Donziger werd zo een sfeer van geheimhouding gecreëerd die elke transparantie ondermijnt. “Het was heel duidelijk dat dit geen rechtszaak zou worden zoals die hoort te gaan.”

Veel op het spel

De opgelegde boete van 667 miljoen dollar zou Greenpeace USA kunnen vernietigen. Hoewel de organisatie van plan is in beroep te gaan, is het effect nu al voelbaar: activisten schrikken terug, ngo’s herzien hun strategieën, en bedrijven krijgen het signaal dat protest strafbaar is.

Volgens mensenrechtenorganisaties staat hier meer op het spel dan de toekomst van één ngo. Het recht op protest, persvrijheid en maatschappelijke organisatie — kernwaarden van een democratie — worden ondermijnd door dit soort processen.

Als dit mogelijk is in de VS, kan het overal gebeuren

Overal ter wereld wordt milieuactivisme steeds vaker gecriminaliseerd. Van klimaatbetogers in Europa tot inheemse verdedigers in Latijns-Amerika — protesteren wordt steeds gevaarlijker. Als dit mogelijk is in de VS, kan het overal gebeuren.

Daarom is deze zaak niet alleen een probleem van de VS. Internationale solidariteit is essentieel om dit precedent te doorbreken. Strijd voor klimaat en rechtvaardigheid mag niet gecriminaliseerd worden.

Greenpeace vecht terug

Greenpeace laat het hier niet bij. De organisatie bereidt zich voor op een stevig beroep en roept zijn achterban op tot solidariteit. “Je kunt een regenboog niet aanklagen”, schreef de milieuorganisatie op zijn sociale media.

Volgens Donziger is er hoop: “De fouten in het proces zijn zo ernstig dat ik denk dat de kansen van Greenpeace in hoger beroep heel erg goed zijn.” Hij hoopt dat de organisatie er uiteindelijk sterker zal uitkomen, ondanks de moeilijkheden op dit moment. Op de lange termijn zal deze ervaring hen kracht geven. “Op de lange termijn zullen ze sterker uit deze ervaring komen en nog meer steun krijgen.”

De toekomst van protest

De zaak tegen Greenpeace is een belangrijke waarschuwing. Een waarschuwing dat de klimaatstrijd niet alleen op straat, maar ook in rechtszalen zal worden gevoerd. Dat machtige bedrijven steeds meer juridische wapens zullen inzetten tegen hun tegenstanders.

We moeten ervoor zorgen dat protest geen misdaad wordt, maar een recht blijft

Daartegen zullen we ons moeten wapenen. We mogen niet zwijgen. We moeten achter de activisten staan die hun stem verheffen en actie voeren. We moeten ervoor zorgen dat protest geen misdaad wordt, maar een recht blijft. Het is een essentieel middel voor een betere toekomst.

Bronnen:

– Criminalizing Dissent: Greenpeace Ordered to Pay $667M to Dakota Access Pipeline Firm over Protests
– How Greenpeace’s American dream became a $660m nightmare
– Greenpeace loss will embolden big oil and gas to pursue protesters: ‘No one will feel safe’
– VS: vonnis tegen Greenpeace schadelijk precedent voor mensenrechten en klimaat
– Greenpeace must pay at least $660m over Dakota pipeline protests, says jury