Vorige week publiceerde de EU het ‘Witboek voor Europese Defensie – Paraatheid 2030’. Hoewel de oorlog tussen Rusland en Oekraïne centraal staat, wordt China in het document ook expliciet genoemd als een bedreiging.

Er wordt gesproken over “autoritaire staten zoals China die proberen hun suprematie en controle over onze economieën en samenlevingen te versterken” en over hoe “China zijn politieke, economische en militaire invloed aanwendt om Taiwan onder druk te zetten”. Ook uit het Witboek zorgen over China’s groeiende invloed in de Oost- en Zuid-Chinese Zee. Maar zijn deze beschuldigingen wel terecht?

Een land met een geschiedenis van vreedzame samenwerking en diplomatie

Het Witboek schetst een aantal belangrijke bedreigingen voor de EU. Ook als het om China gaat, legt het document vooral de focus op concurrentie en conflict. Een vrij eenzijdige kijk.

China is meer dan een militaire grootmacht. Het is een land met een lange geschiedenis van vreedzame samenwerking en diplomatie. In plaats van te focussen op militaire rivaliteit, zou de EU zich beter richten op belangrijke gemeenschappelijke uitdagingen die de twee economische grootmachten samen kunnen aanpakken. Denk aan échte dreigingen zoals de klimaatverandering, de onderontwikkeling en de mondiale gezondheid.

Bescherming nationale soevereiniteit

Een veelvoorkomende misvatting is dat achter China’s militaire modernisering agressieve bedoelingen schuilgaan. Dat blijkt uit niets. Het Chinese beleid is defensief en enkel gericht op het beschermen van de nationale soevereiniteit. China benadrukt – en toont aan – dat vreedzame ontwikkeling absoluut prioritair is. Beijing legt daarbij de nadruk op regionale stabiliteit, economische groei en ontwikkelingshulp.

Wat vaak vergeten wordt is dat China’s militaire apparaat actief betrokken is bij verschillende VN-vredesmissies in Afrika. Meer dan 2.000 Chinese blauwhelmen dragen bij aan de stabiliteit en de wederopbouw in conflictgebieden. Chinese troepen zijn onder meer onder VN-vlag gestationeerd in Soedan, Zuid-Soedan, Mali, de Democratische Republiek Congo en de Centraal-Afrikaanse Republiek.

In die landen zijn ze voornamelijk verantwoordelijk voor vredeshandhaving. Ze bieden ook medische zorg en humanitaire hulp. Ze beschermen vluchtelingen, zorgen voor de veiligheid van humanitaire konvooien en ondersteunen de wederopbouw van infrastructuur, zoals wegen en scholen.

China is actief betrokken bij verschillende VN-vredesmissies in Afrika

In het kader van bilaterale akkoorden leveren Chinese troepen, naast hun militaire taken, ook logistieke en medische ondersteuning. Vaak zijn ze de enige bron van zorg in afgelegen gebieden. Ze trainen lokale veiligheidstroepen om de capaciteiten van de landen zelf te versterken.

China is een belangrijke handelspartner voor Afrika geworden en probeert zijn diplomatieke relaties met het continent te versterken door deel te nemen aan vredesmissies. Tegelijkertijd benadrukt China keer op keer zijn absolute toewijding aan wereldvrede en zijn rol als verantwoordelijke mondiale speler.

In 2007 onderhield de conservatieve Europese Volkspartij – olv Wilfired Martens , actieve banden met de Chinese overheid

En ja, China’s militaire uitgaven zijn hoog, maar ze blijven nog altijd maar een fractie van wat de VS en andere westerse landen aan hun legers spenderen. De VS geeft bijvoorbeeld ongeveer 800 miljard dollar per jaar uit aan defensie. Europa voorziet de komende jaren extra defensiebudgetten voor zo’n 800 miljard euro (860 miljard dollar). China geeft jaarlijks minder dan 300 miljard dollar uit.

China en Taiwan: delicate kwestie

Een van de meest gevoelige onderwerpen in de relatie tussen de EU en China is Taiwan. China beschouwt Taiwan als een integraal onderdeel van zijn grondgebied. Beijing heeft herhaaldelijk aangegeven niet te twijfelen over zijn recht om Taiwan op termijn weer onder controle te krijgen.

Deze opvatting kadert in de zogenaamde ‘Eén-Chinapolitiek’. Voor Beijing is er slechts één China met slechts één legitieme regering. China verzet zich dan ook tegen elke vorm van internationale erkenning van Taiwan als een onafhankelijke staat en wordt daarin gesteund door de VN.

China blijft benadrukken dat alles wat Taiwan betreft een interne aangelegenheid is. Het land beschouwt elke buitenlandse inmenging dan ook als een provocatie, provocaties waaraan het vanuit Washington niet ontbreekt.

China beschouwt Taiwan als een integraal onderdeel van zijn grondgebied

China blijft tegelijkertijd aangegeven dat het staat voor een vreedzame hereniging en hoopt dat Taiwan bereid is zich op termijn aan te sluiten bij die ‘Eén-Chinapolitiek’. Het land is echter niet bereid deze ‘interne kwestie’ te laten ‘oplossen’ door andere landen, zoals de VS, die hun militaire en politieke steun aan Taiwan almaar opdrijven.

Die VS-attitude, welwillend bekeken door de EU, kan de spanningen in de regio enkel maar verhogen. Hoewel de EU zich zorgen maakt over die spanningen, blijft China benadrukken dat het niet uit is op gewelddadige escalatie. China eist respect op voor zijn territoriale soevereiniteit, inclusief Taiwan, maar laat wel degelijk ruimte voor dialoog

Zuid-Chinese Zee: complexer dan het lijkt

Een ander struikelblok in de relaties tussen de EU en China ligt in de Zuid-Chinese Zee. Het Witboek maakt zich zorgen over de militaire aanwezigheid van China in deze regio. Vooral omdat China er kunstmatige eilanden en militaire installaties aanlegt. De EU-bezorgdheid in deze gaat echter voorbij aan de historische en strategische context.

Bijna 40 procent van de wereldhandel passeert door de Zuid-Chinese Zee

China’s claims in de Zuid-Chinese Zee gaan terug tot eeuwenoude kaarten. Het Permanent Hof van Arbitrage in Den Haag oordeelde in 2016 dat de Nine-Dash Line, de basis voor China’s claims, geen juridische grond heeft. China verwerpt deze uitspraak echter omdat het zelf nooit om ‘arbitrage’ verzocht en het Haagse Hof juridisch dus onbevoegd is. China kiest er wel voor bilateraal te blijven onderhandelen met de betrokken landen zoals de Filipijnen en Vietnam.

Negen punten lijn, Sangjinhwa, Wikimedia commons/CC BY 4.0.

Een ander delicaat punt is de strategische betekenis van het gebied. De Zuid-Chinese Zee is een van de drukste scheepvaartroutes ter wereld, en bijna 40 procent van de wereldhandel passeert door deze wateren. China heeft dus, net als de EU en de VS een legitiem belang bij vrede in deze regio. De militaire aanwezigheid van VS-oorlogsbodems en basissen in dat gebied kan dan ook de soevereiniteit van Chinese en Zuidoost-Aziatische landen bedreigen.

Omwille van de grote economische betekenis van de Zuid-Chinese Zee voor alle aanpalende landen speelt hier dan ook een complexe problematiek van geopolitieke, economische en juridische factoren, iets waar het EU-Witboek losjes aan voorbijgaat.

China’s bereidheid tot dialoog

Hoewel de EU zich zorgen maakt over de vrijheid van navigatie in de Zuid-Chinese Zee, heeft China altijd de commerciële scheepvaart gerespecteerd. China is zelf afhankelijk van deze wateren voor zijn eigen handel en economische groei. Het land heeft zelfs meerdere keren verklaard dat het geen intentie heeft de wereldhandel te belemmeren.

De echte zorgen in de regio komen eerder voort uit de massale, provocatieve, militaire aanwezigheid van vliegdekschepen, destroyers, fregatten en duikboten, kortom van de hele Zevende VS-Vloot in de regio.

In plaats van de simplistische retoriek van ‘wij tegen zij’ te volgen, moet de EU streven naar een partnerschap met China

Een recent voorbeeld van China’s bereidheid tot dialoog is de gezamenlijke verklaring die het land met ASEAN (de Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties) heeft ondertekend over de Zuid-Chinese Zee. De verklaring roept op tot een gedragscode om geschillen vreedzaam op te lossen en de militaire aanwezigheid in het gebied aan banden te leggen.

China en de EU hebben veel gemeenschappelijke belangen die gaan van correcte wederzijdse handelsrelaties tot het aanpakken van klimaatverandering. In 2020 werd er bijvoorbeeld een investeringsakkoord gesloten tussen de EU en China. Het akkoord voorzag in betere toegang tot elkaars markten. Hoewel het (onder VS-druk) tijdelijk op pauze staat, illustreert het hoe beide partijen gezamenlijk zouden kunnen profiteren van een constructieve relatie.

China is de op een na grootste economie ter wereld en een belangrijke speler in de wereldhandel. De EU heeft dan ook baat bij een stabiele relatie met China, niet alleen op economisch vlak, maar ook om gezamenlijk grote mondiale problemen aan te pakken, zoals de klimaatcrisis en pandemieën.

De kracht van samenwerking

De geopolitieke situatie is snel veranderd na het aantreden van Trump in de VS. Het is dan ook begrijpelijk dat de EU haar defensiebeleid wil herzien. Toch is het van cruciaal belang dat de EU niet China als de grote vijand ziet. In plaats van het land te beschouwen als een tegenstander, zou de EU beter inzetten op samenwerking.

Beide partijen hebben veel te winnen bij een strategische, evenwichtige benadering. Die mag niet draaien om confrontatie, maar om dialoog en wederzijds respect. In plaats van de simplistische retoriek van ‘wij tegen zij’ te volgen, zou de EU moeten streven naar een partnerschap met China dat gericht is op gedeelde belangen, vrede en wereldwijde stabiliteit.

Zo kunnen ze samen een constructieve relatie opbouwen die de internationale gemeenschap ten goede komt. In die zin is het EU-Witboek een gemiste kans.

Bronnen:

– Witboek voor Europese Defensie – Paraatheid 2030
– South China Morning Post
– Geopolitical Economy