De oorlogskoorts houdt Europa in zijn greep en weinig intellectuelen bieden weerwerk. Een zeldzame uitzondering is Tom Sauer, professor Internationale Politiek aan de Universiteit van Antwerpen. Ook al heeft hij over de oorlog in Oekraïne al veel lezingen gegeven en opinies neergeschreven, zijn stem haalt nauwelijks de media.

Sinds de oorlog in Oekraïne is er vooral ruimte voor éénzijdige analyses, waarbij Poetin als enige schuldige wordt aangewezen en waarbij gepleit wordt voor drastische verhogingen van de defensie-uitgaven. Andere perspectieven komen amper aan bod.

In wat volgt brengen we een samenvatting van een lang interview in Humo waarin Sauer zich schrap zet tegen de militarisering en de oorlogshysterie van het ‘oude continent’.

De NAVO: een anachronisme?

Volgens Tom Sauer had de NAVO na de val van de Muur opgeheven moeten worden, of op zijn minst Rusland moeten opnemen. In plaats daarvan breidde het bondgenootschap zich steeds verder uit, tot in de ‘achtertuin’ van Moskou.

“We hebben de Russen decennialang vernederd, gekoeioneerd en uitgesloten. Het was dom en arrogant om te denken dat we de NAVO konden uitbreiden tot in hun achtertuin.”

“Het idee dat Rusland ons zal aanvallen is te gek voor woorden. Het gaat hem enkel om Oekraïne als buffer”

Sauer stelt dat het Westen de Russische beer heeft wakker gemaakt. Poetin heeft zijn rode lijnen herhaaldelijk duidelijk gemaakt, maar Europa en de VS weigerden te luisteren. “Het idee dat hij ons zal aanvallen is te gek voor woorden. Het gaat hem enkel om Oekraïne als buffer”, zegt hij.

Je hoeft geen professor te zijn om vast te stellen dat de NAVO allang geen defensieve alliantie meer is. In het verleden was het een geopolitiek instrument van de VS. Als je kijkt naar de operaties in Kosovo, Libië en Afghanistan dan zie je dat het niet gaat over bescherming van Europa, maar over dominantie van de VS.

Tom Sauer. Foto: Pax Christi

Oorlog die voorkomen had kunnen worden

Voor Sauer is het conflict in Oekraïne geen zwart-witverhaal. Oekraïne had een neutrale bufferstaat moeten blijven, zoals Poetin eiste. Dan was hij nooit binnengevallen. De professor wijst erop dat de oorlog een vrij voorspelbare reactie was op de westerse invloed in Oekraïne, zeker na de NAVO-top in Boekarest in 2008, waar Oekraïne en Georgië als potentiële leden werden genoemd.

Europa heeft zich in deze oorlog laten meeslepen door de VS, met rampzalige gevolgen

Europa heeft zich in deze oorlog laten meeslepen door de VS, met rampzalige gevolgen, zoals een wapenwedloop die miljarden verslindt. “We hebben een supermacht met 6.000 kernwapens en een reusachtig ego uitgedaagd, en nu krijgen we de boemerang in ons gezicht. De Oekraïense vluchtelingen zitten in Europa, onze energieprijzen zijn door het dak gegaan, de chemiesector kreunt en de Duitse autofabrieken zijn aan het sluiten. De VS heeft daar geen last van.”

Sauer stelt vast dat we vroeger goedkoop Russisch gas kochten en we nu duur schaliegas invoeren uit de VS, met desastreuze gevolgen voor het milieu. “Conclusie? De Europeanen hebben zich laten rollen.”

Wapenwedloop zonder einde?

De EU heeft aangekondigd 800 miljard euro extra uit te geven aan defensie. Sauer vindt dat absurd. “De Europese NAVO-lidstaten geven nu al 460 miljard euro per jaar uit aan defensie: vier keer meer dan Rusland. Tel daar het Amerikaanse budget bij en het is ruim het tienvoud.”

“We zitten in een oorlogshysterie die door het defensie-establishment handig wordt gebruikt om nog hogere budgetten binnen te rijven”

Op gebied van manschappen, tanks, artillerie, luchtmacht en schepen staan de Europese landen beduidend sterker dan Rusland. Enkel op het gebied van bommenwerpers, nucleaire wapens en militaire satellieten heeft Europa een achterstand op Rusland.

Design: Alessandro 0770, claudiodivizia, juliars & Icons8 via Canva Teams  

“Waarom vrezen we dan dat Poetin met zijn tanks tot hier komt? Dat is onzin. Hij wil dat niet en hij kan het niet. Helaas zitten we in een oorlogshysterie die door het defensie-establishment handig wordt gebruikt om nog hogere budgetten binnen te rijven. Zodra de oorlog stopt, krijgen ze die kans niet meer.”

Voor Sauer is de grootste dreiging de hybride oorlogsvoering, zoals cyberaanvallen, doorgeknipte kabels of sabotage. “Maar als de oorlog stopt, en we sluiten vrede met Rusland, stopt dat ook”. Volgens hem investeren we “beter in bewapende drones, cyberveiligheid en militaire satellieten.”

Trump als vredebrenger?

Sauer is zeker geen aanhanger van Trump die hij omschrijft als “een narcistische bully”, maar hij stelt wel vast dat Trump tenminste probeert om de oorlog in Oekraïne te stoppen. Hij vindt het onverstandig dat Europa zich verzet tegen de diplomatieke initiatieven van de VS-president.

“Trump heeft gelijk: wij hebben drie jaar gehad om vrede te stichten, en geen enkele Europese leider heeft ook maar één initiatief genomen. Onze strategie was wapens leveren, geld geven en zeggen: ‘Trek uw plan.’ Zo hebben we die oorlog gerekt, ten nadele van Oekraïne, want de laatste twee jaar zijn de Russen aan het winnen.”

In het verlengde daarvan snapt Sauer dat Trump Europa niet wil betrekken, uit vrees dat het een processie van Echternach zou worden.

Hypocrisie en oorlogsjournalistiek

Sauer noemt de westerse benadering van Rusland hypocriet. “We schilderen Poetin af als een duivel omdat hij Oekraïne aanvalt, maar heel de wereld heeft gezien dat wij óók landen hebben aangevallen: Afghanistan, Irak, Libië. Wat een boeltje hebben we daar aangericht. Tijdens de Balkanoorlog hebben we Kosovo uit Servië getrokken. Wat is het verschil met Poetin die de Krim uit Oekraïne pakt?”

“Ik vind dat niet normaal voor een VRT-oorlogsjournalist die wordt betaald met ons belastinggeld en wordt geacht objectief te zijn”

De oorlogshysterie wordt gretig mee aangewakkerd door de massamedia. In dat verband krijgt VRT-journalist Jens Franssen een sneer. “Jens Franssen heeft zelfs een boek geschreven met [generaal] Marc Thys. Ik vind dat niet normaal voor een VRT-oorlogsjournalist, die wordt betaald met ons belastinggeld en wordt geacht objectief te zijn.”

x

Tom Sauer is professor internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen en auteur van ‘De Strijd voor Vrede’ (2017). Hij zit in het bestuur van Pax Christi en was eerder als onderzoeker verbonden aan de Harvard-universiteit en is lid van de adviesraad van het International Institute for Peace in Wenen.

Het boek ‘De Strijd voor Vrede’ kan je o.a. bestellen via De Groene Waterman.