In Chili zijn eind vorige eeuw ongekende wreedheden gepleegd om er een neoliberaal regime te vestigen. Pinochet was zeventien jaar lang dictator in het Zuid-Amerikaanse land. Zijn schrikbewind duurde van 1973 tot 1990. Het begon met de staatsgreep, gepleegd met hulp van de Verenigde Staten, waarbij de linkse president Salvador Allende om het leven kwam.

Nine-eleven

Voor zowat iedereen gaat nine-eleven over de aanslagen in de VS door al-Quaeda. Maar de Britse documentaire die nu in de maak is, gaat over de geheime geschiedenis over die andere 11 september: de dag waarop Salvador Allende stierf. Lang werd gedacht dat hij vermoord is, maar nu wordt vrij algemeen aangenomen dat hij de eer aan zichzelf hield. De crowdfunding voor de film heeft inmiddels ruim de helft van de benodigde 3.000 Britse pond opgebracht.

Chileens standbeeld voor Salvador Allende (zijn moeder Gossens had Belgische roots). “Mij blijft niets anders over dan tot de arbeiders te zeggen: Ik zal niet opgeven! Op dit historisch ogenblik zal ik mijn trouw aan het volk met mijn leven betalen.” Allende stierf op 11 september 1973 / Wikimedia Commons/CC-BY-SA-3.0,2.5,2.0,1.0

Pinochet verwijderde Allende gewelddadig van de macht, nadat die enkele industrieën had genationaliseerd. De Chileense regering deed in de volgende zeventien jaar daarna precies wat de VS graag zagen: een neoliberaal beleid voeren, vakbonden afschaffen en de zorg privatiseren. De generaal liet zeker 130.000 tegenstanders arresteren. Tienduizenden gevangenen werden gemarteld. Chileense agenten worden verantwoordelijk geacht voor meer dan 3.000 doden.

Na zijn terugtreden werd de militaire-couppleger tijdens een doktersbezoek in 1998 in Londen gearresteerd: Spanje eiste Pinochets uitlevering wegens mensenrechtenschendingen. Premier Tony Blair gaf daar echter niet meteen aan toe. Dat had zijn redenen.

Deal met Thatcher, Blair en de Paus

Margaret Thatcher bleek al in de jaren tachtig, een geheim gebleven, deal te hebben gesloten met Pinochet, zo blijkt uit documenten. Er was een sterke wens om de uitlevering te vermijden. John Holmes, privésecretaris van premier Tony Blair (Labour) merkte daar over op: “Het zou natuurlijk gênant zijn als dit allemaal uitkwam”.

Onderdeel van de deal was dat de conservatieve Thatcher aan Pinochet medische hulp had beloofd in ruil voor Chileense militaire en inlichtingensteun tijdens de oorlog in 1982 om de Falklandeilanden. De Britten streden tegen Chili’s buurland Argentinië om het bezit van deze strategisch gelegen ‘Islas Malvinas’, en de twee buren waren geen vrienden.

Grote muurschildering bij de universiteit van het Duitse Bielefeld. Een solidariteitsbetuiging die de fascistische putsch herdenkt van Pinochet tegen Allende, geschilderd in september 1973, de maand van de Chileense coup die plaatsvond met steun van de CIA / Wikimedia Commons CC 4.0

Blairs medewerker John Holmes was voorzichtig optimistisch over de zaak Pinochet. “Met een beetje geluk loopt dit allemaal op niets uit”, vertelde hij zijn premier. “Het ministerie van Binnenlandse Zaken deelt mijn mening dat het het beste is als het [Spaanse] uitleveringsverzoek nergens toe leidt.”

Ook de ‘Heilige Stoel’ in Rome lobbyde bij Tony Blair om te benadrukken “dat alle vereisten aanwezig zijn voor een humanitair gebaar ten gunste van een 83-jarige man die ziek is en naar Londen is gegaan voor een serieuze operatie.”

Blair verhinderde daarna niet dat de ex-dictator op 2 maart 2000 aan boord stapte van een gereedstaande straaljager van de Chileense luchtmacht, zijn laatste moment op Britse bodem. Hij zou niet fit genoeg zijn om terecht te staan.

Wonderbaarlijk herstel

Het vermoeden rees dat het medisch rapport verzonnen was als ‘politieke oplossing’. Zijn toestand was nu ook weer niet zo slecht dat hij terminaal was. De verontwaardiging groeide toen Pinochet, eenmaal terug in Santiago, wonderbaarlijke tekenen van herstel leek te vertonen.

In zijn thuisland werd Pinochet weliswaar geconfronteerd met rechtszaken, maar hij is nooit veroordeeld. De dictator stierf in 2006.

De documenten waar de documentairemaker over beschikt, tonen aan dat de Britse regering zich bewust was van de politieke gevoeligheid van de zaak en van de potentiële schade aan de betrekkingen met Chili.

Dit artikel is een vertaalde inkorting met aanvullingen door Rein van Gisteren van een stuk op declassifieduk.org, geschreven door John McEvoy. Hij werkt met documentairemaker Pablo Navarrete aan een lange documentaire over de verborgen steun van Groot-Brittannië aan dictator Pinochet en de vernietiging van de Chileense democratie.

Hier kan je de crowdfunding voor een Britse documentaire over ‘het andere 11 september’, de militaire coup in Chili door dictator Pinochet steunen.