Arizona plant om te besparen op de pensioenen, en daar is heel wat rond te doen. Groen waarschuwt dat deze maatregel vooral vrouwen zal treffen, aangezien zij gemiddeld minder betaalde werkuren verrichten. Van de vrouwen in België werkt 67%, tegenover 75% bij mannen, schrijft de Federale Overheid in een verslag uit 2023. Ook werken vrouwen vaker deeltijds: zo’n 39,4 procent werkt tegenover 9,9 procent bij mannen. Dat vrouwen lagere pensioenen zouden krijgen, lijkt dus op het eerste gezicht niet onlogisch.

Onbetaald werk

Maar waar vrouwen minder betaalde arbeid verrichten, nemen ze des te meer onbetaald werk op zich in de vorm van zorgtaken. Volgens genderkenniscentrum Rosa doen mannen in heteroseksuele koppels in België gemiddeld 2,5 uur zorgtaken per dag. Bij vrouwen is dat 4,5 uur–bijna het dubbele. Die traditionele zorgverdeling houdt bovendien hardnekkig stand, voegt Rosa toe: sinds 1999 is de zogenaamde ‘zorgkloof’ amper gedicht. Traditionele genderrollen lijken harder ingebakken dan we willen toegeven.

Niet alleen de hoeveelheid onbetaald werk verschilt, ook de soort taken. Mannen nemen vaker eenmalige, zichtbare klussen op zich, zoals reparaties, of uitgebreide weekend-kooksessies. Omdat deze taken opvallen, krijgen ze er ook vaak lof of appreciatie voor.

Vrouwen daarentegen verrichten vaker onzichtbare, routineuze taken– het soort werk dat pas wordt opgemerkt wanneer het niet gebeurt. Niemand denkt eraan dat er gewassen moet worden, tot de kleerkast leeg is. Ondanks de vanzelfsprekendheid van deze arbeid, vormt ze door haar routineuze aard net de motor van onze economie.

Volgens een berekening door Knack zou onbetaalde arbeid zo’n 33 percent van het totale Belgische GDP uitmaken: dat komt neer op 180 miljard euro. Maar geen vrouw die daar ooit een cent van gezien heeft.

De tol van onzichtbare arbeid

Daarnaast blijft de moederfiguur de voornaamste manager van het huishouden en familierelaties. Ze plant, anticipeert, en delegeert taken aan de rest van het huishouden. Als kin keeper onderhoudt ze banden met het gezin en de familie, wat heel wat cognitief werk vereist. Ze neemt actief het voortouw in het initiëren van contact door het sturen van berichtjes of nieuwtjes en organiseert familieuitjes of -feesten.

Volgens een recente Nederlandse studie wijst 98 procent van de kinderen naar moeders als kin keeper, tegenover 58 procent naar vaders.

De tol van deze onzichtbare arbeid is significant. Verschillende studies wezen al op het verband tussen de onbetaalde zorg en depressies, burn-outs, stress, en algemene verslechterde fysieke en mentale gezondheid. En nu wordt die inzet afgestraft met een lager pensioen.

Sterk zorgsysteem

Dat vrouwen minder pensioen opbouwen omdat ze onbetaalde zorgtaken verrichten, is ronduit onrechtvaardig. De overheid zou deze arbeid naar waarde moeten schatten in plaats van vrouwen te straffen. Zorg voor anderen zou geen financiële achteruitgang mogen betekenen. Pensioenregels moeten net beter afgestemd worden op de realiteit van vrouwen, die vaker deeltijds werken of hun loopbaan onderbreken.

Als de overheid wil dat vrouwen meer werken, moet ze investeren in een sterk sociaal zorgsysteem. Crèches, bijvoorbeeld, spelen een cruciale rol in het verlichten van de zorglast en maken het mogelijk voor vrouwen om voor hun professionele carrière te gaan. Maar op de kinderopvang wordt al jaren bespaard, waardoor er nu plaatsen tekort zijn voor veel kinderen. Door voorrangsregels kunnen ouders die samen minder dan ⅘ werken bijna onmogelijk ondersteund worden, schrijft Kinderopvangzaak.

Vrouwen kunnen niet eindeloos blijven jongleren tussen betaalde en onbetaalde arbeid. Zeker als ze voor die arbeid niet gewaardeerd of beloond worden. De vraag rest of we op het vlak van arbeid beter af zijn dan pakweg de jaren vijftig. Toen konden vrouwen zich focussen op het gezin en de familie zonder dat ze zich zorgen moesten maken over hun professionele carrière. Dus blijven wij, wachtende op een écht sociaal zorgsysteem en eerlijke pensioenen, voorlopig nog even verlangen naar de haard.

Anna Claes, Antropologe en freelance journaliste
Florelien Soete, Werkstudente Seksuologie