In de eerste maand na zijn terugkeer naar het Witte Huis zei president Donald Trump dat hij Groenland wilde annexeren en toegang wou geven tot de Oekraïense mineralen en metalen.

Belangrijk is dat Groenlands uitgestrekte voorraden aardmineralen met opmerkelijke namen als dysprosium, neodymium, scandium, and yttrium (zeventien zeldzame aardmineralen zijn van cruciaal belang voor elke geavanceerde technologie) vroeger ook al aanleiding gaven tot onenigheid.

Oekraïne van zijn kant beschikt over een enorme schat aan zeldzame aardmetalen (van apatiet tot zirconium) alsook voorraden lithium en titanium. Trump eist een deel van die reserves ter waarde van minstens 500 miljard dollar op als betaling voor de VS-steun tijdens de oorlog. “Ik wil zekerheid, ik wil zekerheid over de zeldzame aarde,” zei Trump begin februari aan de journalisten. Hij klonk als een figuur uit Lord of the Rings.

Momenteel importeren zowel de VS als Europa bijna al die zeldzame aardmetalen uit China. Naar het einde van december 2024 toe en als vergelding voor de almaar zwaardere sancties en importtarieven van de VS op Chinese technologie verbood de Chinese regering de export van antimoniet, gallium en germanium alsook superharde materialen (hardheid groter dan 40 gigapascal of GPa) naar de VS.

Onder voormalig president Joe Biden had de VS al geprobeerd China’s ontwikkeling op het gebied van artificiële intelligentie en de uitrusting voor de productie van chips aan banden te leggen door de export van chips met hoge geheugenbandbreedte naar China te beperken.

Zeldzame aardmetalen buiten China zoeken

Dat China in staat is de bevoorradingsketen te verzwakken heeft in het Westen een crisis veroorzaakt en net dat is de aanleiding geweest voor Trumps opmerkingen over Groenland en de Oekraïense voorraad aardmineralen.

De VS verliest niets als het een staakt-het-vuren afdwingt in Oekraïne. Rusland vormt immers geen grote bedreiging voor de VS-controle over de wereldeconomie

Vanuit de nationale veiligheidspositie van de VS is het zeker zinvol om naar een staakt-het-vuren te streven in Oekraïne. De VS heeft niets te winnen bij deze oorlog. Voor de Europese elites daarentegen is het een prestigekwestie geworden. Als Trump erin slaagt de relaties met Rusland nieuw leven in te blazen, zou hij dat kunnen aanwenden niet alleen om rechten te verkrijgen over de Oekraïense mineralen en metalen maar ook om de controle over de grondstoffen van Groenland – en niet de regelrechte annexatie – op te eisen.

Omgekeerde Kissinger

In dat geval zal de VS in eerste instantie proberen de Russische alliantie met China te verzwakken. Dat is de ‘Reverse Kissinger’ strategy (de ‘omgekeerde Kissinger’-strategie). Onder president Richard Nixon introduceerde de nationale veiligheidsadviseur Henry Kissinger in de late jaren 1960 een andere aanpak voor China: hij wilde goede vriendjes worden om de Sovjet-Unie te isoleren.

Trump draait Kissinger’s strategie om: hij wil China isoleren door de banden die het met Rusland aanging te verbreken. Op 4 februari 2022 ondertekenden China en Rusland een vriendschapsverdrag ‘zonder beperkingen’. Twintig dagen later vielen de Russische troepen Oekraïne binnen, en hoewel China zijn twijfels had over die ontwikkeling, bleef het de Russen heel de oorlog lang steunen. Daarom is het onwaarschijnlijk dat Rusland zal meegaan in die omgekeerde Kissingerstrategie, hoewel delen van de Russische elite vragende partij zijn voor toenadering tot het Westen.

De VS verliest niets als het een staakt-het-vuren afdwingt in Oekraïne. Rusland vormt immers geen grote bedreiging voor de VS-controle over de wereldeconomie. Het is niet meer dan een exporteur van goederen als olie, aardgas en andere mineralen en metalen. De VS weet dat Rusland geen aanval zal lanceren met zijn kernarsenaal, dat zou pure zelfmoord zijn. De VS weet eveneens dat Rusland enkel veiligheidsgarantie wil, dat wil zeggen dat de middellange afstandskernwapens vanuit de aangrenzende landen niet langer een bedreiging vormen voor zijn steden.

De VS beschouwt China daarentegen als een ernstige existentiële bedreiging. In de weken sinds Trump’s aankondigingen van zijn invoertarieven en potentiële annexaties, deed een kleine Chinese onderneming haar intrede op de markt met DeepSeek, een ‘open-source machine learning platform’, dat in een aantal opzichten in aanzienlijke mate ChatGPT van de VS overtreft, onder andere technische en mathematische opdrachten.

De vooruitgang van China is niet toevallig, maar het gevolg van de langetermijnplanning van de regering onder leiding van de Communistische Partij

Zowat gelijktijdig en in antwoord op Trumps – ondertussen opgeheven – verbod op TikTok, kozen de VS-gebruikers massaal voor China’s Xiaohongshu (of Red Note) in plaats van over te schakelen naar een Westers sociaal mediaplatform. Tot slot schreef Physics World dat China’s kernfusieapparatuur Experimental Advanced Superconducting Tokamak (EAST) “een steady-state high-confinement plasma[i] realiseerde met 1.066 seconden, en daarmee het voorgaande record van EAST van 2023 doorbrak, dat maar 403 seconden bedroeg”.

Die laatste ontwikkeling betekent een stap vooruit voor een potentiële fusiekrachtcentrale, een belofte van bijna onbegrensde schone energie zonder aanzienlijke hoeveelheden radioactief afval.

jurvetson, flickr/ CC BY 2.0.

Chinese lange termijnstrategie

Die vooruitgang is niet toevallig, maar het gevolg van de langetermijnplanning van de Chinese regering onder leiding van de Communistische Partij. Sinds het hervormingstijdperk van 1978 is China heel bedachtzaam omgegaan met de toegang van buitenlands kapitaal en industrie die geen voordeel opleverde voor de Chinese economie.

De overdracht van technologie en wetenschap in ruil voor markttoegang geeft wél voordeel, en de ondernemingen uit het Noorden hebben deze deal aanvaard omdat zij van hun kant nood hadden aan goed opgeleide werknemers en lage lonen.

De Chinese regering subsidieerde haar hoger onderwijssysteem, bood stimuli voor privé-innovatie aan en gebruikte het surplus uit de export voor de aanleg en bouw van infrastructuur. Dankzij die geplande vooruitgang kon China’s industriële sector de productiekrachten vernieuwen en hoefde niet langer louter te steunen op arbeidsintensieve productie of productie op basis van oude technologie.

Tegen dat president Xi Jinping de term ‘nieuwe kwaliteitsvolle productiekrachten’ lanceerde tijdens een bezoek aan de provincie Heilongjiang in september 2023, was het idee al werkelijkheid geworden in de nieuwe fabrieken overal in China, met name in de ‘donkere’ of volledig geautomatiseerde fabrieken waar nauwelijks nog mensen werken.

Tussen 2019 en 2023 leidde de VS slechts in zeven van de vierenzestig cruciale technologieën en China in de zevenenvijftig resterende

In maart 2024 werd de zin ‘nieuwe kwaliteitsvolle productiekrachten’ tijdens de Two Sessionsmeeting opgenomen in het werkrapport van de regering. Het Derde Plenum in juli 2024 diepte het concept verder uit door zich te richten op de promotie van “revolutionaire technologische doorbraken, de innoverende toewijzing van productiekrachten en de diepgaande industriële transformatie en opwaardering van de industrieën”.

VS op achterstand

Het Australian Strategic Policy Institute, opgericht door de Australische regering in 2001 en deels gesubsidieerd door het Australische leger, heeft een Critical Technology Tracker ontwikkeld, die de gegevens van vierenzestig cruciale technologieën bijhoudt. In haar laatste rapport van augustus 2024 geeft de instelling een overzicht van haar beoordelingen over een periode van eenentwintig jaar en welke landen aan de top staan in de ontwikkeling van cruciale technologieën.

Tussen 2003 en 2007 was dat de VS voor zestig van de vierenzestig technologieën en China slechts voor vier. Tussen 2019 en 2023 daarentegen leidde de VS maar in zeven van de vierenzestig technologieën en China in de zevenenvijftig resterende. China staat aan de top in heel verschillende gebieden zoals ontwerp en productie van geavanceerde geïntegreerde circuits (de fabricatie van halfgeleiderchips), zwaartekrachtsensoren, hoogperformante computerberekeningen, quantumsensoren en ruimtevaarttechnologie.

Een zakjemondmaskers van dezelfde fabrikant als de goedkope e-auto’s: BYD, Wikimedia, Siyuwj/CC BY-SA 4.0.

De VS leidt in atoomklokken, genetisch engineering, nucleaire geneeskunde en radiotherapie, quantumcomputing, kleine satellieten en vaccins en medische tegenmaatregelen. Het rapport vermeldt voorts dat “China’s enorme investeringen en decennia van strategische planning nu vruchten afwerpen”.

De focus op innovatie heeft zich doorheen de Chinese samenleving verspreid. In de Nieuwe Zone L ingang in Shanghai heeft het lokale bestuur een beleid uitgewerkt voor een industriezone met hoge rekencapaciteit om met de vernieuwde productiekrachten de industriële innovatie te versnellen.

Ondertussen heeft de regering-Trump grote besparingen aangekondigd in de financiering van de wetenschap. Eind januari verscheen een essay van Chatham House waarvan de titel “The World Should Take the Prospect of Chinese Tech Dominance Seriously, and Start Preparing Now” wees op de urgentie om de Chinese dominantie op het vlak van technologie ernstig te nemen en dat de wereld zich alvast moest voorbereiden. Interessant hierbij is dat de titel zich niet richt tot de VS maar tot “de wereld” omdat de auteur vreest dat “China, in het extreemste scenario, de VS snel zou kunnen overschaduwen”.

Het zou zoveel beter zijn als de VS zou besluiten tot samenwerking met China voor het welzijn van de planeet in plaats van het land te dwingen zijn ontwikkeling terug te draaien

In 1891 nam Huang Zunxian, dichter en diplomaat uit de periode van de Qingdynastie (1848–1905), de lift naar het uitkijkpunt op de Eiffeltoren (dat nog maar twee jaar ervoor was opengegaan). In zijn gedicht “Over de beklimming van de Eiffeltoren” (登巴黎铁塔 ), beschreef Huang de buitengewone landschappen die hij kon zien als hij neerkeek op de “miljoenen hectaren van de vruchtbaarste akkers ter wereld”. Hoewel hij onder de indruk was van de technologie die hem de mogelijkheid gaf om van dit uitzicht te genieten, kon wat hij op de grond zag, hem minder bekoren:

Heel Europa is een oud slagveld;
het volk aanbidt oorlog en is niet snel geneigd tot compromissen.
Vandaag de dag verdelen zes grote heersers het continent,
elk klopt zich op de borst en zegt dat hij de sterkste wereldleider is.
Die kerels lijken op de spreekwoordelijke koningen in een slakkenhuis,
die met hun overwinningen en nederlagen hun tijd verspilden.

Vandaag de dag is er niet zoveel veranderd behalve de woordenschat van het slagveld: invoertarieven, unilaterale dwangmaatregelen, middellangeafstandsraketten en de ijzeren koepel (raketafweersysteem).

Tijdens de pandemie was het wachtwoord van sommige VS-bondgenoten zoals India ‘collaboration, not confrontation’ (samenwerking, geen confrontatie). Het zou zoveel beter zijn als de VS zou besluiten tot samenwerking met China voor het welzijn van de planeet in plaats van het land te dwingen zijn ontwikkeling terug te draaien.

Dit artikel verscheen eerder op Tricontinental. De vertaling is van Marina Mommerency.

[i] Stabiele plasma-opsluiting. Een tokamak is een apparaat waarin een plasma kan worden opgesloten met behulp van sterke magnetische velden. Tokamaks worden gebruikt in onderzoek naar fusie-energie, met als ultiem doel een economisch rendabele energiebron.