In de tweede aflevering van het VRT-programma Factcheckers, dat uitgezonden was op 25 februari, voerden de presentatoren mystery-calls naar dienstenchequebedrijven, met het verzoek om geen poetshulp met migratieachtergrond te sturen. Zes op de tien bedrijven luisterden naar het verzoek. Vragen van de presentatoren van Factcheckers, zoals ‘liever iemand van bij ons’ of ‘liefst één zonder kleur’, werden meestal geaccepteerd.

Soms werd er zelfs een uitweg voorgesteld, zoals: “Eigenlijk mogen wij niet discrimineren, maar als u nu opschrijft ‘geen anderstaligen’, weten wij ook wel dat u ‘geen anderskleurigen’ bedoelt” of “racisme mag niet, maar ik zal met potlood schrijven dat het een Belgische Nederlandstalige moet zijn”. Dit deden ze om niet in de problemen te komen, want discriminatie is strafbaar.

“Mag het iemand van een andere origine zijn?”, werd ook gesteld door een werker aan de telefoon. Dit toont al aan hoe genormaliseerd het is om iemand buiten te sluiten aan de hand van huidskleur in de sector.

Volgens de wet valt dit al onder discriminatie, want je sluit iemand uit op vlak van taal, kleur, geloof of geslacht. Meegaan met vragen zoals: “Liever iemand van bij ons, die geen migratieachtergrond heeft” is dus al verboden. Toch gebeurt het heel vaak in de aflevering.

Na tien jaar bijna dezelfde resultaten

Dit is niet de eerste keer dat discriminatie in de dienstchequesector wordt aangetoond. Tien jaar geleden werd exact hetzelfde onderzoek uitgevoerd door het voormalige Minderhedenforum dat opkwam voor de rechten van etnisch-culturele minderheden in België. Twee derde van de bedrijven ging toen in op het verzoek om een poetshulp te zoeken zonder migratieachtergrond.

“Het VRT-programma Factcheckers toont nu aan dat anno 2025 nog steeds evenveel geteste bedrijven ingaan op discriminerende vragen”, vertelt platform Praktijktesten Nu.

Zelfregulering tegen discriminatie werkt niet

Hoewel er tien jaar geleden actieplannen en trainingen kwamen om bedrijven te leren hoe je correct moet reageren op discriminerende vragen, toont het VRT-programma dat er dus niet veel veranderd is vergeleken met tien jaar geleden.

Hoe is het mogelijk om zo makkelijk te discrimineren in de dienstenchequesector? Dat komt onder andere omdat de Vlaamse regering niet  de bevoegdheid heeft om mystery-calls uit te voeren

Hoe is het mogelijk om zo makkelijk te discrimineren in de dienstenchequesector? Dat komt onder andere omdat de Vlaamse regering niet de bevoegdheid heeft om mystery-calls uit te voeren, wat één van efficiëntste manieren is om discriminatie op te sporen en aan te pakken in de sector.

De vorige Vlaamse regering zag de resultaten van het voormalige Minderhedenforum en besloot om zelfregulering te bieden aan de dienstenchequesector in plaats van verandering te brengen in hun eigen bevoegdheid. Dat betekent dat de Vlaamse regering de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de mystery-calls, trainingen en actieplannen doorschoof naar de werkgevers in de sector. Pas als bedrijven, ondanks begeleiding en kansen om zich te verbeteren, blijven discrimineren, komt de Vlaamse inspectie in beeld.

Gevolgen van discriminatie

Uit verschillende onderzoeken wordt er gesteld dat discriminatie diepgaande gevolgen kan hebben op de fysieke en mentale gezondheid. Het leidt tot verminderd zelfvertrouwen, een laag zelfbeeld, minder vertrouwen in anderen, angst, hulpeloosheid en depressie. Dit komt doordat het ervaren van discriminatie kan leiden tot stress en spanningen en dat zorgt er dan weer voor dat de gezondheid achteruit gaat.

Daarom moet de nieuwe Vlaamse regering de zelfregulering loslaten en de Vlaamse sociale inspectie een actieve rol geven in de strijd tegen discriminatie

Daarom moet de nieuwe Vlaamse regering de zelfregulering loslaten en de Vlaamse sociale inspectie een actieve rol geven in de strijd tegen discriminatie, volgens Praktijktesten Nu. Dit is belangrijk, omdat het voor de Vlaamse inspectie onmogelijk is om discriminatie goed te controleren zonder de bevoegdheid om zelf met mystery-calls en praktijktesten aan de slag te gaan.

“Op deze manier hoeven we ook niet langer machteloos toe te kijken hoe subsidies in de sector nog steeds worden misbruikt om te discrimineren”, vertelt Praktijktesten Nu. Volgens hen is dit een belangrijk doel, want het is niet langer rechtvaardig dat de Vlaamse overheid discriminerende bedrijven en burgers blijft subsidiëren.

Het blijven subsidiëren van discriminerende bedrijven, is zowel ethisch als financieel onverantwoordelijk van de Vlaamse regering, aldus Praktijktesten Nu. Het verzwakt ook het doel van het hele systeem, dat er banen gecreëerd worden voor de kwetsbaarste groepen op de arbeidsmarkt.